Dáil debates
Thursday, 21 July 2011
Other Questions
Acht na dTeangacha Oifigiúla
6:00 pm
Dessie Ellis (Dublin North West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Question 7: To ask the an Aire EalaÃon; Oidhreachta agus Gaeltachta an bhfuil sé sásta go mbeadh bonn reachtúil i gceist do dhaoine atá ag iarraidh a n-ainmneacha, a sloinnte agus a seoltaà Gaeilge a úsáid agus iad i mbun gnóthaà le comhlachtaà poiblà agus iad ag iarraidh pas a fháil; agus an ndéanfaidh sé ráiteas ina thaobh. [21784/11]
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Question 10: To ask the an Aire EalaÃon; Oidhreachta agus Gaeltachta i bhfianaise an ghealltanais a thug an Rialtas sa Chlár Comhaontaithe Rialtais go mbeidh athbhreithniú ar Acht na dTeangacha Oifigiúla, cathain a thosóidh an t-athbhreithniú sin; agus an ndéanfaidh sé ráiteas ina thaobh. [21783/11]
Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Question 23: To ask the an Aire EalaÃon; Oidhreachta agus Gaeltachta cathain a bheidh an Rialtas ag cur dualgas reachtúil ar chomhlachtaà poiblà a oibrÃonn sa Ghaeltacht seirbhÃsà Gaeilge a chur ar fáil ar comhchaighdeán lena seirbhÃsà Béarla; agus an ndéanfaidh sé ráiteas ina thaobh. [21785/11]
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Tógfaidh mé Ceisteanna Uimh. 7, 10 agus 23 le chéile.
Ar an gcéad dul sÃos, ba mhaith liom aird na dTeachtaà a dhiriú ar an bhfreagra a thug mé ar Cheisteanna Uimh. 32, 49, 105 agus 108 ar 22 Meitheamh 2011, inar thug mé le fios go gcoimeádtar feidhmiú Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 faoi bhreithniú ag mo Roinn ar bhonn leanúnach. Go deimhin, tá dualgas ann faoi alt 5 den Acht feidhmiú an Achta a athbhreithniú go bliantúil agus tuairisc ina leith a leagan faoi bhráid Thithe an Oireachtais. Ar ndóigh, tá athbhreithniú ar leith le déanamh ag mo Roinn ar an Acht i gcomhréir leis an ngealltanas atá sonraithe i gclár an Rialtais. Tá na céimeanna tosaigh le dlús a chur leis an athbhreithniú sin á dtógáil faoi láthair, ar a n-áirÃtear téarmaà tagartha a dhréachtú, a thógfaidh san áireamh stádas na Gaeilge sa Bhunreacht, spriocanna na straitéise 20 bliain don Ghaeilge agus na bealaà is éifeachtaà chun seirbhÃsà an Stáit a sholáthar don phobal trà mheán na Gaeilge. Reáchtálfar próiseas comhairliúcháin phoiblà mar chuid den athbhreithniú seo agus rachfar i gcomhairle leis na páirtithe leasmhara cuÃ, Oifig an Choimisinéara Teanga san áireamh. Bheinn ag súil leis go dtógfar an cheist maidir le daoine atá ag iarraidh a n-ainmneacha, a sloinnte agus a seoltaà Gaeilge a úsáid agus iad i mbun gnóthaà le comhlachtaà poiblà san áireamh i gcomhthéacs an athbhreithnithe sin. Maidir le húsáid na Gaeilge ar phas, tuigtear dom go ndaingnÃtear in alt 10 d'Acht na bPasanna 2008 na socruithe reachtúla a bhaineann le cúrsaà dá leithéid. Ar ndóigh, is ar an Aire Gnóthaà Eachtracha agus Trádála atá an cúram reachtúil sa réimse sin.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Cé mhéad ama atá agam?
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Given that three questions are being taken together, do we have six minutes for each question?
Peter Mathews (Dublin South, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
The Deputy has one minute and the supplementary questions will follow.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
LabhraÃomar nóiméad ó shin faoin ról a bhà ag baill Chonradh na Gaeilge in Ãirà Amach na Cásca. Tá sé dochreidte sa bhliain 2011, beagnach 100 bliain nÃos déanaÃ, nach bhfuil daoine in ann a n-ainmneacha, a seoltaà agus a sloinnte a úsáid as Gaeilge más mian leo. Is rud an-thábhachtach é do dhaoine. Tá nÃos mó daoine ag iarraidh é a dhéanamh na laethanta seo. Is minic a fheicim ainmneacha Gaeilge áúsáid ag daoine sna nuachtáin agus ar an teilifÃs.
Cúpla seachtain ó shin, tháinig lead óg thuas chugam agus bhà sé ag iarraidh pas a fháil. Chuaigh sé go hOifig na bPasanna agus dúirt an t-oifigeach leis go gcaithfeadh sé fianaise a thabhairt dó go raibh sé ag úsáid an fhoirm sin dá ainm ar feadh dhá bhliain. Tá a fhios agam go bhfuil cúrsaà slandála ag baint leis an rud seo ach, i ndáirire, tá bac curtha ar an lead sin chun a ainm a bheith i nGaeilge ar a phas. Tá sé ró-óg chun bille leictreachais nó bille gáis a bheith aige. Tá sé fós ina chónaà i dteach a thuistÃ.
Ba cheart dúinn an ceart a thabhairt do gach uile dhuine sa tÃr a phas a fháil, b'fhéidir cosúil leis an slà ina oibrÃonn logainmneacha timpeall na tÃre sa chaoi go bhfuil ceart ag daoine a seoladh Gaelach a úsáid. Ba cheart dúinn an ceart a thabhairt do gach uile dhuine sa tÃr a pas a fháil, is cuma cén aois é nóÃ.
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Is cinnte go bhfuil deacrachtaà ansin. Ãn eolas atá agam fhéin mar Theachta Dála, agus ag deighleáil le hiarrataisà ar phasanna do dhaoine ins an dáilcheantar, tá a fhios agam go gcothaÃonn sé deacrachtaà agus go nglacann Oifig na bPasanna i láthair na huaire leis an ainm atá ar an teastais breithe. SÃlim gur sin an gnáth rud. Má tá tú ag iarraidh, mar a dúirt an Teachta TóibÃn, do ainm a athrúó Bhearla go Gaeilge, nóó Ghaeilge go Bearla, caithfidh tú cruthúnas a chur ar fáil go bhfuil tú ag baint úsáid go rialta as an leagan gur mhaith leat do phas a bheith ann. Caithfear bille de chineál éigin a chur a fáil, b'fhéidir cuntas banc, cuntas aibhléise nó a leithéid sin. Is cinnte go gcothaÃonn sé deacrachtaÃ. SilÃm féin go bhfuil sé réasúnta go leor má tá tú ag iarraidh do ainm a bheith ar do phas i nGaeilge nó i mBearla, go mbéifeáábalta é sin a fháil.
Ach é sin ráite, ar ndóigh, caithfidh Oifig na bPasana a bheith an-chúramach mar is rud an-luachmhar pas. Má fhágann tú an tÃr agus gan an pas agat, is duine tú gan tÃr. Nà saoránach de aon tÃr thú. Mar sin, tá sé an-thábhachtach. Tá a fhios againn go raibh deacracht le pasanna san am a chuaigh thart agus go raibh daoine ag taisteal thart i dtÃr sa Mhean Oirthear agus in áiteacha eile agus pasanna de chuid na hÃireann acu. Tá sé an-dhian ach, mar a dúirt mé, nà hionann sin agus a rá nach cóir go mbeadh an ceart sin ag daoine.
NÃor cuireadh aon fhoráil san Acht sa bhlian 2003 maidir le húsáid ainmneacha, sloinnte agus seolta i nGaeilge agus i mBéarla. B'fhéidir dur sÃleadh ag an am gur ceart bunúsach a bhà anseo agus nach raibh gá le foráil reachtúil a dheanamh ina leith, ach bÃonn deacrachtaà ann. Tuigim ó Oifig an Choimisinéara Teanga go bhfuil ós chionn 400 cás ann go ndearna daoine teanghbháil leis an oifig ó bunaÃodh à i 2004 maidir le fadhbanna a bhain le húsáid leaganacha Gaeilge de ainmneacha, sloinnte agus seolta.
Mar sin, is cinnte go bhfuil deacracht ann. SÃlim go gcaithfidh muid gach iarracht a dhéanamh é a réiteach. Dá mbeadh gach rud foirfe, dá mbeadh an saol foirfe, ba chóir go mbéifeáábalta do phas a fháil ins an teaga ar rogha leat fhéin é ach, mar a dúirt mé, tá na deacrachtaà beaga sin ann chomh fada agus a bhaineann sé le pas mar gur doiciméad chomh luachmhar agus chomh tábhachtach sin é.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
An fhadhb atá ann, céad bliain ón am a bhain an taobh seo den tÃr neamhspleacas amach, ná go bhfuil bac fós ar dhaoine óga a n-ainmneacha Gaeilge a úsáid sa tÃr seo agus ba cheart go mbeadh slà ann don RÃaltas, agus don Aire Stáit, an fadhb seo a réiteach. Is rud an-tábhachtach é.
Freisin, tá daoine ina gcónáà sa Ghaeltacht atá ag iarraidh seirbhÃsà a fháil ó chomhlachtaà poiblà trà Ghaeilge agus fós tá ag teip ar na comhlachtaà sin na seirbhÃsà sin a fheidhmiú trà Ghaeilge sa Ghaeltacht. Ba cheart go mbeadh seirbhÃsà ar chomh-caighdeán le seirbhÃsà as Béarla sa Ghaeltacht. Má táimid ag iarraidh an Ghaeltacht a chaomhnú, caithfidh go mbeidh na seirbhÃsÃá fheabhsú ag an RÃaltas seo.
Tá fadhb eile ann freisin. BhÃos ag caint le duine cúpla láó shin mar gheall ar Chomhairle na nEalaÃon. An bhfuil a fhios ag an Aire Stáit go bhfuil an comhairle ag obair le hÃdarás na Gaeltachta agus tá chomh-mhaoiniú le déanamh ag an údaras? Chuala mé go ndúirt an t-Aire Stáit go mbeadh sé in ann an scéal sin a shocriú. Ba mhaith liom a fháil amach cathain a mbeidh sé in ann an scéal sin a shocrú?
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Ar dtús, aontaÃom go bhfuil sé de ceart ag an saoránach, nuair atá sé i mbun gnó leis an Stát seirbhÃs a fháil i nGaeilge nó i mBéarla, agus tá sé sin mar pháirt de Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge a bhfuil cinneadh déanta ag an RÃaltas é a chur i bhfeidhm. Má tá tú ag plé le Roinn nó le comhlacht Stáit, tá sé de cheart agat seirbhÃs a fháil i nGaeilge. Ar ndóigh, ba chóir go mbeadh sé le fáil ins na ceantair Gaeltachta, nÃl dabht faoi sin. Sin mar is ceart é a bheith.
Maidir le mo chontae fhéin, más féidir liom a bheith réigiúnach ar feadh tamaill, tá dÃlárnú déanta ar na hoifigà ag an chomhairle chontae i mo chontae fhéin. Ins an chomhairle chontae, agus go speisialta sna ceantair Gaeltachta, is féidir leat do ghnó a dhéanamh i nGaeilge nó i mBéarla. SÃlim gur dul chun cinn é sin. SÃlim gur sampla é sin den rud gur féidir a dhéanamh ar fud na tÃre.
Ar an bpointe eile a bhà ag an Teachta maidir le hEalaÃn na Gaeltachta, sÃlim go bhfuil an-obair á dhéanamh ag EalaÃn na Gaeltachta. SÃlim go bhfaigheann siad â¬425,000 sa bhliain óÃdaras na Gaeltachta. Tá siad ag gnÃomhú ar fud na Gaeltachta. Mar a dúirt mé, bhà mé ag roinnt imeachtaà a rinne EalaÃn na Gaeltachta airgeadú orthu le cúpla seachtain anuas. Tá comhráità ag dul ar aghaidh i láthair na huaire agus tá mise ag tnúth go mór go mbeadh socrú gan mhoill sa dóigh gur féidir le hEalaÃn na Gaeltachta leanúint ar aghaidh ag tabhairt tacaÃochta, chomhairle agus cuidiú do na ealaÃontóirà agus na grúpaà atá ag cur ealaÃne agus obair chruthaitheach ar fáil ar fud na gceantar Gaeltachta ar fad.
Tuigim go bhfuil na comhráità ar siúl. NÃl a fhÃos agam an bhfuil cinneadh nó an bhfuil réiteach air go fóill, ach tá súil agam. Déarfaidh mé seo mar Aire Stáit, nach fada go mbeidh.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Cathain go mbeidh an chomhréiteach sin?
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Táimid anois thar lár na bliana. NÃl a fhÃos agam. NÃl méábalta freagra cruinn a thabhairt. Geobhaidh mé amach agus cuirfidh mé in iúil don Teachta é chomh luath agus is féidir. Tá a fhios agam go bhfuil siad ag plé agus go bhfuil na comhráità ag dul ar aghaidh. Tá súil agam go mbeidh socrú agus réiteach déanta gan mhoill, muna bhfuil sé déanta cheana féin.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Ceist bheag mar gheall ar earcú sna chomhlachtaà phoiblÃ. An slà is fear leis an rud seo a réiteach maidir le seirbhÃsà a chur ar fáil ag na comhlachtaà phoiblà do mhuintir na Gaeltachta ná an córas earcaÃochta a fheabhsú chun go mbeadh daoine le Gaeilge ag obair iontu. Sa slà sin nà bheadh aon chostas nÃos mó ag an RÃaltas chun na seirbhÃsà a chur ar fáil.
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
An bhfuil plean ag an RÃaltas chun nÃos mó daoinà a earcú sna comhlachtaà phoiblà le Gaeilge lÃofa?
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Táimid chun na spriocanna atá ins an stráitéis a bhaint amach. Is cinnte go gcaithfear tabhairt faoin fhadhb sin agus go gcaithfidh na daoine a bheidh ansin a bheith ábalta an seirbhÃs a chur ar fáil.
Tá an Stát ag tabhairt tacaÃochta don iarracht seo mar bÃonn liúntas speisÃalta le fáil ar seirbhÃsà poiblà a dheanann freastal ar cheantair Gaeltachta. Má tá liúntas speisÃalta á dhÃol ba cheart go mbeadh sé ar chumas na ndaoinà atá fostaithe ag an Stát nó ag chomhlachtaà Stáit ins na Gaeltachtaà an tseirbhÃs a chur ar fáil trà Ghaeilge. Mar a dúirt mé, is páirt den straitéis é agus má tá deacrachtaà agus laigà ann, chaithfimid aghaidh a thabhairt orthu agus iad a chur i gceart. DéanfaimÃd é sna fiche bliain amach romhainn. Tá stráitéis 20 bliain ann. Ach táimid ag ullmhú plean bliana i láthair na huaire agus táimid ag ullmhú plean trà bhliana, agus caithfear aghaidh a thabhairt ar an fhadhb sin aon áit a bhfuil deacrachtaÃ. Cuirtear in iúil don Coimisinéir Teanga go bhfuil deacrachtaÃ. Cuireann an Coimisinéir Teanga amach a chuid tuairiscÃ. SÃlim go gcaithfimid áird a thabhairt air. Ach táimid dáirire faoin stráitéis.
7:00 pm
Peadar Tóibín (Meath West, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Ar rud an-bheag, bhà saghas stáidéar déanta, ceithre blian ó shin ceapaim, a dúirt go mbeadh an Ghaeltacht crÃochnaithe mar fhÃor-Ghaeltacht i gceann 20 bliain.
Is rud an-tábhachtach agus práinneach é an rud atá ag tarlú agus impÃm ar an Aire Stáit tosaÃocht a thabhairt don fhadhb seo chun à a réiteach chomh luath agus is féidir. Is féidir linn go léir nod a thabhairt do na pleananna atá déanta ag an Rialtas atá thart, ach nà leor dúinn na pleananna agus caithfimid rudaà a dhéanamh anois. Caithfimid daoine a earcú chun go mbeidh seirbhÃsà trà Ghaeilge ag feidhmniú sa Ghaeltacht as seo amach.
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Ba mhaith liom a chur in iúl don Teachta, muna bhfuil a fhios aige cheana féin, go bhfuil an Rialtas i ndáirÃre agus go bhfuil coiste Rialtais bunaithe faoi chaothaoirleacht an Taoisigh. Bhà dhá cruinniú ag an coiste Rialtais go dtà seo agus tá cinntà déanta dul ar aghaidh leis an straitéis. Tá cinneadh déanta go mbeidh Ãdarás na Gaeltachta ann agus go mbeidh feidhmeanna fiontraÃochta ag an údarás. Táthar ag tabhairt freagrachta don Roinn féin do chur cinn na Gaeilge agus an straitéis ar fud na tÃre. Tá ról ag Ãdarás na Gaeltachta i gcur chun cinn na straitéise sa Ghaeltacht, chomh maith le fiontraÃocht agus fostaÃocht. Beidh Foras na Gaeilge ag teacht isteach agus feicfimid go mbeidh comhoibriu eatarthu go léir. Tá coistà agus oifig i mo Roinn agus sa Roinn Oideachais agus sna Ranna eile a bhfuil suim acu sa cheist seo agus tá an obair ag dul ar aghaidh lá i ndiaidh lae. Tá cinn an Bhille á ullmhú i láthair na huaire agus beidh sé foilsithe gan mhoill. Is cinnte go mbeidh sé foilsithe i bhfad roimh dheireadh na bliana seo. Táim fein ag tnúth go mór go mbeidh Bille úr Gaeilge reachtaithe sa Teach seo roimh bhliain ó inniu. Muna dtarlaÃonn sin, beidh dÃoma orm.