Pearse Doherty (Donegal, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Tá áthas orm gur roghnaíodh an cheist seo. Tá sé curtha síos agam le coicíos anuas agus anois is féidir linn é a phlé. Mar atá a fhios ag an Aire Stáit, is scéim iontach tábhachtach é scéim na gcúntóirí teanga. Is é príomhchuspóir na scéime ná an Ghaeilge – ár dteanga dhúchais agus céad teanga an Stáit – a neartú mar theanga labhartha i measc aos óg na Gaeltachta. Tá an scéim riartha ag dá eagras thar ceann a Roinne. Is iad san Muintearas Teo agus Oidhreacht Chorca Dhuibhne Teo. Táim cinnte go n-aontóidh an tAire liom nuair a deir mé go ndéanann an dá eagras sin obair ar leith mar chuid dá ról chun an scéim seo a sheachadadh.

Ar ndóigh, agus táim ag labhairt mar duine as an Ghaeltacht, níl léamh nó scríobh nó inse béil ar cé chomh fóinteach agus tairbheach é scéim na gcúntoirí teanga agus níl aon dul as againn ach an cuidiú a thugann an tionscnamh do dhaltaí ón Ghaeltacht a aithint ó thaobh sealbhú na teanga agus cothú na Gaeilge.

An fhadhb atá ann, agus tá a fhios ag an Aire Stáit é go damanta maith, ná go bhfuilimid buailte leis an 13 Deireadh Fómhair agus níl an scéim i bhfeidhm go fóill. D'fhág an tAire Stáit go dtí mhí Mheán Fómhair chun an scéim a fhógairt. Ansan nuair a d'fhógair sé an scéim agus chuir sé an t-airgead ar fáíl do na heagraíochtaí, Muintearas Teo ach go háirithe, ní raibh airgead ar fáil fá choinne an scéim sin a riaradh. Tuigim go bhfuil sé sin ceartaithe anois ag an Aire Stáit agus go bhfuil airgead curtha ar fáil leis an scéim a riaradh. Caithfidh an tAire Stáit adhmháil, áfach, leis an moill a chuir sé ar an scéim anseo, go bhfuil postanna eile faighte ag daoine anois a bhí dí-fhostaithe nuair a bhí an scoilbhliain thart ag tús an tsamhraidh agus go mbeidh fadhbanna ann cúntóirí teanga a thabhairt isteach chuig chuid de na scoileanna seo.

Ceann de na fadhbanna móra atá fós ann ná gur fhógair an tAire Stáit ar Raidió na Gaeltacht go raibh 13 scoil bhreise le bheith páirteach sa scéim. D'fhógair sé go raibh Pobalscoil na Rossan, Scoil Náisiúnta an Chéidigh, Scoil Náisiúnta Mhín na Gabhann agus Scoil Náisiúnta an Bhrocaigh i mo chontae féin, Tír Chonaill, le bheith páirteach sa scéim úr. Chuir sé fáilte roimhe sin agus chuirimid uilig fáilte roimhe, ach níl sé ag cur fáil airgead ar bith go dtí seo chuig na heagraíochtaí leis an scéim sin a riaradh.

An cheist atá agam ar an Aire Stáit inniu ná seo. An bhfuil sé chun an €40,000 – sin an t-airgead atá i gceist agus sin €3,200 ar an mheán do gach scoil – do na 13 scoil sin sa dóígh is go mbeidh cúntóirí teanga sna scoile sin mar a d'fhógair sé seachtain ó shin ar Raidió na Gaeltachta.

Pat Gallagher (Donegal, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Aontaím go huile is go hiomlán leis an méid atá ráite ag mo chomhghleacaí, an Teachta Pearse Doherty, fá dtaobh den scéim seo atá chomh tábhachtach don Ghaeltacht agus do na scoileanna éagsúla tríd an Ghaeltacht, go háirithe na cinn i mo chontae dhúchais féin, Dún na nGall. Tá sé tábhachtach do na cúntóirí teanga chomh maith agus ba cheart go mbeadh siadsan sna ranganna ag tús na míosa seo caite.

Cuireadh moill ar an bhfógra ón Aire Stáit. Nuair a rinne sé é i lár mhí Mheán Fómhair, dúirt sé go mbeidh scoile breise ann sa scéim. Dúírt sé é féin é ar Raidió na Gaeltachta agus eisean an Aire Stáit le freagracht as an nGaeltacht. I ndiaidh sin, dúirt duine gur botún a bhí ann agus nach raibh cinnteacht ar bith leis. Más botún a bhí ann agus muna raibh cinnteacht ar bith, rinneadh brachán ceart de seo. Tá súil agam go mbeidh dea-scéal aige inniu, go mbeidh an airgead breise ann chun an scéim a riaradh agus go mbeidh na scoileann breise, mar a dúirt an Teachta Ó Dochartaigh, Pobalscoil na Rosann, Scoil Náisiúnta an Chéidigh, Scoil Náisiúnta an Bhrocaigh agus Scoil Náisiúta Mhín na Gabhann, san áireamh.

Táimid beagnach ag deireadh mhí Dheireadh Fómhair. Beidh briseadh ag teacht ag deireadh na míosa seo agus is dóigh nach mbeidh páistí sna scoileanna go dtí an mhí seo chugainn. Beidh airgead á shábháil ag an Roinn agus b'fhéidir gurb é sin an fáth a cuireadh moill leis seo. Iarraim ar an Aire Stáit a chur in iúl dúinn inniu go mbeidh an scéim seo ag tosú go luath agus go mbeidh daoine á chur faoi agallamh do na ceithre scoil bhreise, chomh maith le scoileanna eile, b'fhéidir, má tá na daoine ar shiúl go dtí jabanna eile. Tá an scéim seo fíor-thábhachtach. Tá sibh ag caint faoi iniúchadh anois. Ceapaimse féin go bhfuilimid ag fáil luach ar ár gcuid airgid agus Muintearas Teo. ag rialú na scéime seo.

Eugene Murphy (Roscommon-Galway, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Mo bhuíochas don Teachta. Is deas an rud é go bhfuil beagán Gaeilge sa Teach inniu. Anois, fear eile a bhfuil go maith ag an nGaeilge, an tAire Stáit, an Teachta Kyne.

Seán Kyne (Galway West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Táim buíoch de na Teachtaí as an ábhar tábhachtach seo a ardú liom. Tá sé ardaithe freisin cheana féin ag mo chomhghleacaí, an tAire Stáit, Teachta Joe McHugh. Bunaíodh scéim na gcúntóirí teanga i 1999 chun an Ghaeilge a Iáidriú mar theanga Iabhartha i measc ghasúir bunscoile, go háirithe chun cuidiú le páistí nach bhfuil an Ghaeilge mar phríomh-theanga acu nó páistí a dteastaíonn tuilleadh cabhrach uathu chun a nGaeilge a shealbhú. Is ar ghníomhaíochtaí a thugann deiseanna chun cur leis an teanga, nó é a shealbhú, go príomha a dhíríonn an scéim. Tógann sé san áireamh scéalaíocht, rannta, drámaí beaga, cluichí, srl. Is mar thacaíocht d’fhoireann teagaisc na scoile a bhíonn siad ag feidhmiú dá réir. Faoi láthair, má theastaíonn ó scoil páirt a ghlacadh sa scéim, ní mór do bhord bainistíochta na scoile iarratas a dhéanamh leis an eagraíocht atá i gceannas na scéime sa cheantar agus an Roinn a bheith sásta gurb í an Ghaeilge teanga teagaisc na scoile.

Mar go raibh an scéim ag díriú orthu siúd nach raibh mórán Gaeilge acu, bhí na scoileanna den tuairim nach raibh mórán buntáistí inti do chainteoirí líofa Gaeilge. Mar thoradh ar an athbhreithniú sin, déantar freastal ar leith ar na páistí a bhfuil an Ghaeilge ar a dtoil acu agus cuirtear breis gníomhaíochtaí faoi leith ar siúl a chuireann le deiseanna saibhrithe teanga.

Cheadaigh mé suim de bheagnach €719,000 don togra seo le déanaí. Cé gur laghdú a bhí anseo ar an méid a ceadaíodh le dhá bhliain anuas, ní raibh aon ghearradh siar déanta ar an maoiniú don obair a dhéanann na cúntóirí féin. Is iad na costais riaracháin nach raibh clúdaithe san allúntas sin. Tuigtear dom anois áfach, ó Údarás na Gaeltachta, go bhfuil sé i gceist acu iniúchadh a dhéanamh láithreach ar struchtúr, maoiniú agus feidhmeanna Mhuintearas Teo. Sa chomhthéacs sin, tá cinneadh déanta agam airgead riaracháin a íoc leis an dá eagraíocht don scoilbhliain 2016-17 agus beidh na socruithe sin á chur i bhfeidhm Iáithreach. Tá súil agam dá bhrí sin go mbeidh na cúintóirí in ann dul i mbun oibre chomh luath agus is féidir.

Maidir le ceist na scoileanna breise atá luaite ag an Teachta, tá iarrtha agam ar oifig mo Roinne moltaí ina thaobh sin a chur faoi mo bhráid go luath. Tá mé sásta i bprionsabal cúnamh a chur ar fáil i gcás scoileanna breise ag lorg cúntóirí ach gach cás ar leith a bheith pléite agus aontaithe leis an Roinn Oideachais agus Scileanna ar dtús i gcomhthéacs athbhreithniú níos leithne ar an scéim. Is é sin an chaoi a oibríonn rudaí do chuile scoil.

Is fiú a luadh chomh maith go bhfuil moltaí polasaí don soláthar oideachais Ghaeltachta curtha ar fáil ag an Roinn Oideachais agus Scileanna. Tá bailchríoch á chur ar an obair sin faoi láthair agus súil go mbeidh sé foilsithe go luath. Tagann scéim na gcúntóirí teanga faoin mbrat seo agus tá sé aontaithe leis an Roinn Oideachais agus Scileanna go ndéanfar athbhreithniú ar scéim na gcúntóirí teanga mar chuid den pholasaí nua seo. Ar ndóigh, bhí sé seo geallta i Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge chomh maith.

Pearse Doherty (Donegal, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Mar atá ráite agam, is eol dom gur chuir an tAire Stáit an t-airgead chuig an eagraíocht inné. Tá sé seachtaine caillte ní hamháin ag na páistí seo ó thaobh cúntóirí teanga, ach fosta ag daoine sa Ghaeltacht a bheadh fostaithe dá mbeadh an scéim seo riaraithe mar is ceart. Níl sé maith go leor go raibh an moill sin curtha ar an scéim. Mar a dúirt mé, níl achan duine a bhí ag obair sa scéim sin anuraidh ar fáil i mbliana siocair an moill a cuireadh ar an scéim. Dúirt an tAire Stáit go gcuirfear an t-airgead ar fáil fá choinne an scoilbhliana 2016-17. Caithfimid cinnteacht a fháil i bhfad níos luaithe go mbeidh an tseirbhís seo ar fáil do na scoileanna ag tús mí Mheán Fómhair na bliana seo chugainn nuair atáimid ag tarraingt ar an scoilbhliain 2018-19. I mo thuairim, thug daoine taobh istigh den Roinn eolas contráilte don Aire Stáit maidir leis na scoileanna breise. Rinne an tAire Stáit plé mór fá dtaobh den ábhar seo nuair a d'fhógair sé, agus rud maith a bhí ann, go mbeadh 13 scoil bhreise páirteach sa scéim seo. Ní dúirt sé ina fhreagra inniu go mbeidh Pobalscoil na Rossan, Scoil Náisiúnta an Chéidigh, Scoil Náisiúnta Mhín na Gabhann agus Scoil Náisiúnta an Bhrocaigh agus an naoi scoil eile clúdaithe sa scéim seo. Níl ach €40,000 de dhíth. Fágfaidh mé mar seo é. Táimid ag caint ar €40,000 fá choinne na páistí agus na scoileanna seo. Is féidir an t-airgead sin a fháil taobh istigh den Roinn. Níl ach 26 seachtain fágtha. Iarraim ar an Aire Stáit a thuairim a thabhairt dúinn nuair a sheasann sé arís. An mbeidh na scoileanna breise clúdaithe?

Pat Gallagher (Donegal, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Gabhaim buíochas leis an Aire Stáit fá choinne an eolas a chur sé ar fáil dúinn. Tá cúpla ceist agam go fóill. Cén uair, agus deireadh ag teacht le mí Dheireadh Fómhair, an mbeidh cead tugtha do na cúntóirí teanga dul isteach sna ranganna? Ní thuigim céard a bhí i gceist ag an Aire Stáit nuair a dúirt sé "maidir le ceist na scoileanna breise atá luaite ag an Teachta, tá iarrtha agam ar oifig mo Roinne moltaí ina thaobh sin a chur faoi mo bhráid go luath". Ba é an tAire Stáit a thug ainmneacha na scoileanna nuair a d'fhógair sé an scéim seo ar Raidió na Gaeltachta. Ní miste liom cad a tharla idir an tAire Stáit agus a chuid oifigigh. Chuir an tAire Stáit an t-eolas seo ar fáil. Caithfimid ceacht a fhoglaim ón méid atá tarlaithe. Tá an tAire Stáit sa Roinn seo ar feadh na míonna anois. Caithfimid a chinntiú, is cuma cén Aire nó Aire Stáit a bheidh ann an bhliain seo chugainn, go mbeidh na gcúntóirí teanga ag dul isteach sna scoileanna ag tús mí Mheán Fómhair achan uile bhliain.

Seán Kyne (Galway West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Tá an ceart ag an Teachta Doherty go mbeadh sé i bhfad níos fearr dá mbeadh na scéimeanna seo fógartha níos luaithe ná mar a rinneadh sa chás seo. Aontáim leis an Teachta faoi sin. Tá an ceart ag an Teachta Gallagher gur fhógair mé na scoileanna sin ar an raidió. Mar a dúirt mé ina dhiaidh sin, ba cheart dom bheith níos cúramaí ó thaobh an ábhar seo as seo amach. Tá sé ráite liom ag na feidhmeannaigh sa Roinn go bhfuil sé i gceist na scoileanna seo a cheadú. Caithfear cinntiú a fháil ón Roinn Oideachais agus Scileanna gur scoileanna Gaeltachta iad agus go bhfuil siad ag múineadh trí mheán na Gaeilge. Sílim nach mbeidh fadhb ar bith leis sin agus go mbeidh siad in ann dul ar aghaidh. Iarradh orm cén uair a bheidh an t-eolas seo curtha chuig Muintearas. Tuigim go bhfuil sé sin déanta, nó go bhfuil an litir ar an mbealach chun an scéal a shoiléiriú ó thaobh na scoileanna a bhí ar an liosta roimhe seo.

Mar a thuigfidh na Teachtaí go maith, is gá don Roinn agus do gach páirtí leasmhar a chinntiú i rith an ama go bhfuil an luach is fearr ar airgead á fháil againn mar a bhaineann sé le riaradh agus cur i bhfeidhm gach scéim, beartas agus tionscnamh a bhfuil airgead ón Státchiste á chur ar fáil ina leith. Níl aon difríocht sa chás seo. Mar atá ráite agam, tá scéim na gcúntóirí á riaradh le roinnt blianta thar ceann na Roinne ag dhá eagraíocht faoi Ieith a bhfuil taithí acu sa réimse forbartha pobail agus teanga. Tá obair mhaith déanta agus idir lámha faoi láthair ag an dá eagraíocht sin. Idir mo Roinn agus Údarás na Gaeltachta, tá cúnamh maith curtha ar fáil dóibh cheana féin chun an clár oibre atá faoina gcúram a chur i bhfeidhm. Tá dualgas orainn féachaint chuige go bhfuil an infheistíocht shuntasach sin á bainistiú ar an gcaoi a chinntíonn go bhfuil an tairbhe is fearr a fháil don Ghaeilge agus do phobal na Gaeltachta. Ná déanaimis dearmad gurb é an cuspóir i gcónaí gach is féidir a dhéanamh lena chinntiú go dtacaíonn an scéim leis an nGaeilge a neartú mar theanga pobail agus teaghlaigh sa Ghaeltacht i gcomhréir le sprioc na straitéise 20 bliain.