Dáil debates
Tuesday, 6 July 2010
Údarás na Gaeltachta (Amendment) Bill 2010 [Seanad]: Committee and Remaining Stages
9:00 am
Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Tairgim leasú a 1:
In page 6, before section 1, to insert the following new section:
1.âSection 28(1) of the Ãdarás na Gaeltachta Act 1979 is amended by the deletion of "four years", and its replacement with "one year".".
Luaigh mé an leasú cuÃosach simplà seo nuair a labhair mé ar an Dara Céim. Tá mé ag iarraidh a chinntiú nach bhfuil an daonlathas á chur ar athló againn. Nà cheart dúinn an toghchán a chur siar nÃos faide ná mar is gá. Is féidir linn an toghchán a eagrú roimh 1 Deireadh Fómhair i mbliana. Thabharfadh sé sin deis do phobal na Gaeltachta údarás nua a thoghadh. Molaim gur féidir an údarás nua a scoir taréis bliana, más gá, nó aon am suas go dtà cúig bliana go leith, mar atá sa reachtaÃocht cheana féin. Mar a luaigh mé, nuair a chaith muintir na Gaeltachta a chuid vótaà chun an údarás reatha a thoghadh, thuig siad go mbeadh na baill in áit le haghaidh tréimhse áirithe, agus go gcrÃochnódh an tréimhse sin roimh Deireadh Fómhair 2010. Rinneadh conradh leis an bpobal nuair a chuaigh daoine ag vótáil i 2005.
Chomh maith leis sin, bhà conradh déanta leis na baill a bhà tofa go mbeidÃs in oifig ar feadh cúig bliana go leith. Mar a gcéanna, nuair atá muidne tofa, tuigfimid go mbeimid sa Dáil ar feadh tréimhse de cúig bliana, ar a mhéad. Nà cuirtear leis sin ach más gá. Má theipeann an Rialtas is féidir muidne a chur faoi bhráid an phobail arÃs. I gcás an údaráis, an rud a bhà ann roimhe seo ná go mbeadh an údarás ann, agus bord an údaráis, ar feadh tréimhse nach bhfuil nÃos lú ná ceithre bliana, nó nÃos mó ná cúig bliana go leith. Tuigim cé chomh tábhachtach is atá an Bille atáá fhógairt ag an Rialtas, ach nÃl a fhios agam an dtiocfaidh sé amach i gceann bliana, i gceann dhá bhliain nó i gceann trà bliana. Nà Bille beag a bheidh i gceist. Bille cuÃosach suntasach a bheidh ann. Tá súil agam go mbeidh sé fite fuaite leis an straitéis teanga agus go mbeidh an chumhacht ag an údarás tabhairt faoi gnéithe oiriúnacha na straitéise. NÃl mé chun plé iomlán a dhéanamh ar an straitéis, ar an Ghaeilge nó ar tarrtháil na Gaeilge.
Tugadh feidhmeanna cuÃosach suntasach don údarás nuair a chuireadh ar bun é sa chéad dul sÃos. Tá mé ag caint mar duine atá ina chónaà sa chathair. TrÃd is trÃd, tá taréis éirà cuÃosach maith leis an údarás ó thaobh roinnt de na feidhmeanna a bhà ag an údarás, postanna a chruthú agus monarchana agus comhlachtaà a mhealladh isteach i gceantracha Gaeltachta. Chomh maith le sin, bhà obair eile leagtha sÃos. NÃl a fhois agam cé chomh mahith is a d'éirigh leis an údarás, ó thaobh caomhnú agus leathnú na Gaeilge mar phrÃomh meán cumarsáide na Gaeltachta a spreagadh. NÃl a fhios agam ar bhain baill an údaráis é sin amach, mar an phrÃomhaidhm a bhà liostaithe ag an údarás. Tá a fhios agam gur dhein an údarás obair. Tá súil agam nach dtógfar an aidhm sin ón údarás, nó pé struchtúr a chuirfear sa tsiúl, amach anseo.
Ba mhaith liom labhairt mar gheall ar an toradh a bheidh ar an leasú seo dá nglacfaÃé. Nà hamháin go mbeadh toghchán Ãdarás na Gaeltachta againn, ach freisin beimid in ann an bord nua an údaráis a scoir aon am is mian leis an Aire taréis bliain amháin. Má tá moill ar an reachtaÃocht atáá chur le chéile faoi láthair, ar fáth amháin nó fáth eile, beidh an Rialtas in ann bord an údaráis a fhágaint sa tsiúl ar feadh tréimhse suas go dtà cúig bliana go leith. Tá súil agam nach mbeidh an gá sin ann, ach nà fios go mbeidh. B'fhéidir go mbeidh olltoghchán againn agus beidh gach rud ina chÃréib agus ina chac ar feadh roinnt mÃonna ina dhiaidh. NÃl a fhois againn. Tá mé ag iarraidh a dhéanamh cinnte de go dtarlóidh rud éigin agus, ar a laghad, muna dtarlaÃonn an reachtaÃocht sin, go mbeidh údarás ann leis na mbunfeidhmeanna atá ag an údarás faoi láthair. Mar atá léite amach agam cheana féin, tá sé mar phrÃomhfheidhm ag an údarás an Ghaeilge a chaomhnú agus a leathnú. Tá ról reatha an údaráis - an Ghaeilge a chur chun cinn - leagtha amach sa straitéis cheana féin. Más gá an struchtúr a choinneáil mar atá sé ar feadh tréimhse beag eile, ba chóir dúinn é sin a dhéanamh.
NÃl mé ag iarraidh moill a chur ar an Teach agus muid ag déileáil leis an leasú beag seo, ach ba mhaith liom pointe eile a dhéanamh. Tá sé luaite ag daoine eile go bhfuil eagla ar an Rialtas dul os comhair an phobail agus is fÃor sin. Tá seasamh Páirtà an Lucht Oibre ar an gceist seo ait. Cheap mé go mbeidÃs ag iarraidh brú a chur ar an Rialtas dul os comhair an phobail in aon toghchán - na trà fothoghcháin, toghchán Ãdarás na Gaeltachta nó olltoghchán. Ba chóir go mbeadh na fothoghcháin tarluithe cheana féin. Is trua é nach bhfuil Páirtà an Lucht Oibre ag tabhairt tacaÃocht dos na páirtithe Freasúra eile agus muid ag cur i gcoinne an reachtaÃocht seo. Tá fadhbanna ollmhóra na tÃre le thabhairt faoi ndeara sna ceantracha Gaeltachta freisin. Tá mé ag caint faoi fadhbanna fostaÃochta, infreastruchtúra, dÃfhostaÃochta, turasóireachta agus, anois agus arÃs, imirce. Tuigeann éinne a thógadh sa Ghaeltacht, nó a chaith aon tréimse fada sa Ghaeltacht, conas mar a buaileadh na ceantracha sin go dona maidir le imirce. Bheadh sé nÃos fearr dá mbeadh údarás nua in ann déileáil leis na ceisteanna atá le freagairt. Ba chóir go mbeadh bord nua, le sainordú nua, tofa ar feadh tréimhse éigin, ionas go mbeidh sé in ann tabhairt faoi na ceisteanna sin. Molaim go mbeadh an tréimhse sin bliain ar a laghad, ach d'fhéadfadh sà a bheith suas go dtà cúig bliana go leith muna bhfuil an reachtaÃocht nua i réim nÃos luaithe.
Pat Carey (Dublin North West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context
Mar a dúirt mé nÃos luaithe, is à aidhm an Bhille seo ná sÃneadh a chur le tréimhse oifige bhord reatha Ãdarás na Gaeltachta. Ciallóidh sé seo go mbeidh leanúnachas ann le linn tréimhse thar a bheith cinniúnach don eagraÃocht, nuair a bheidh leasuithe maidir lena cumhachtaÃ, feidhmeanna agus struchtúr á mheas. Sa reachtaÃocht atá i bhfeidhm cheana féin, tugtar tréimhse cheithre bliana ar a laghad do bhaill tofa an Ãdaráis. Nà shÃlim go mbeadh sé cuÃ, sa chomhthéacs atá i gceist leis an reachtaÃocht seo, é sin a laghdú mar atá molta ag an Teachta à Snodaigh. Sa reachtaÃocht chéanna, is é cúig bliana go leith an tréimhse is faide idir thoghcháin don bhord. Dá nglacfaà leis an leasú atá molta ag an Teachta, bheadh athrú substaintiúil déanta ar an mBille, rud a chuirfeadh comhartha ceiste maidir le bailÃocht na mball tofa tar éis 2 Deireadh Fómhair 2010.
Ní mór cur san áireamh go bhfuil sé i gceist reachtaíocht nua maidir le hÚdarás na Gaeltachta a ullmhú chomh luath agus a bheidh an straitéis 20 bliain faofa ag an Rialtas. I measc nithe eile, bainfidh an reachtaíocht sin le ceisteanna faoi chomhdhéanamh agus faoi thréimhsííosta agus uasta an bhoird. Dá bhrí sin, níl mé chun glacadh leis an leasú seo.
Deputy Brian O'Shea: Ní mór cur san áireamh go bhfuil sé i gceist reachtaíocht nua maidir le hÚdarás na Gaeltachta a ullmhú chomh luath agus a bheidh an straitéis 20 bliain faofa ag an Rialtas. I measc nithe eile, bainfidh an reachtaíocht sin le ceisteanna faoi chomhdhéanamh agus faoi thréimhsííosta agus uasta an bhoird. Dá bhrí sin, níl mé chun glacadh leis an leasú seo.
Ulick Burke (Galway East, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
Tá a lán ráite faoin toghchán a chur ar ceal go ceann cúpla bliana faoin Bhille. Nà hé sin an rud is tábhachtaÃ; ba mhaith liom nÃos mó béime ar labhairt na Gaeilge. Tá sin ag dul in olc i gConamara. Sna Gaelscoileanna tá a lan oibre déanta ag na múinteoirà agus ag na tuismitheoirÃ, agus tá nÃos mó béime ar labhairt na Gaeilge ná mar atá sna scoileanna Gaeltachta.
Because of the efforts put in over the years for the revival of Irish and the use of Irish by the people in the Gaeltacht it is important that i bhfad nÃos mó béime would be put on the speaking of Irish. The Minister has been involved in education down the years and I hope he would emphasise to the Minister for Education and Skills, who is herself an Irish speaker, that once and for all, the emphasis in education with regard to Irish should be changed, in particular at primary school level. It has been clearly identified in the Gaelscoileanna throughout the country that where there is an emphasis on the spoken language, it can succeed. Nobody in Europe can understand why it is that after six to ten years' in education that we, collectively, come out the other end unable to converse in our native tongue. There is talk of a report and a review. It is most important that this review puts the emphasis on making the Irish language acceptable and making it easy to converse in.
At one time the universities taught Old Irish and Old English. The teaching of Irish must be tackled in a meaningful way. The Irish language in its written form is presented by the newspaper, Foinse and The Irish Times which regularly publishes a column that is easy to read and writes about issues in very attractive, simple Irish. It can be read and understood without any difficulty. If a review of the Irish language and our commitment to it is to be carried out, there is no point just blaming any Minister or Government at any given time; there must be a willingness on the part of the people themselves, on all of us, to use the Irish language. It is embarrassing that many young immigrants are being taught in the Gaelscoileanna and they are chomh lÃofa le gach duine eile sa rang.
I did not have an opportunity to speak on Second Stage. I thank the Acting Chairman for allowing me speak on this issue. I want to make the point to the Minister that if this review is going through, it must re-examine the written word and its presentation. There is need for the grammarto be revised and simplified. There are difficulties that make young children turn away from the language. I hope the Minister and his officials, in consultation with the Department of Education and Skills, would examine the presentation of the Irish language, both the written and spoken word. We have to pay tribute to TG4 and Raidió na Gaeltachta for all they have done and to the media which presents the written word, Foinse and The Irish Times.
Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context
Ag dul ar ais chuig an leasú atá os ár gcomhair, dá nglacfaà leis, beimis in ann toghchán a reáchtáil idir anois agus 1 Deireadh Fómhair 2010 agus mhairfeadh tréimhse uasta an údaráis sin go dtà Márta 2016. Ansin, nuair a bheadh sé cuÃ, i ndiaidh ritheadh na reachtaÃochta a mhol an tAire, agus an Teachta à CuÃv roimhe le ceithre bliana anuas, ag déileáil leis na hathruithe a bheadh réidh le tabhairt isteach, d'fhéadfaà an t-údarás nua sin a scoir. Aon am tar éis tréimhse bliana, d'fhéadfadh an tAire ordú a thabhairt a chuirfeadh deireadh leis an bhord sin go dtiocfadh an bord nua, agus cibé struchtúr a bheadh i gceist aige, i bhfeidhm. Tugann sin deis don Aire agus don Rialtas nÃos mó ama a chaitheamh le cinntiú go mbeidh cibé struchtúr nua a thiocfaidh i réim foirfe leis na feidhmeanna cearta.
Má tá trà bliana de dhÃth, ar a laghad nà bheimid ag teacht ar ais i gceann bliana a rá go gcaithfimid sÃneadh ama eile a thabhairt agus nà bheimid ag rith reachtaÃochta faoi dheifir. Faoin chlár ama a leagtar amach anseo, caithfidh gach rud a dheánamh go huile is go hiomlán roimh Dheireadh Fómhair 2012. Sin brú ollmhór ó thaobh na straitéise de. SmaoinÃtear cé chomh fada agus a bhà de dhÃth chun déileáil leis an tuarascáil maidir le meath na Gaeltachta agus cé chomh mall agus atá an Rialtas - agus sinn féin chomh maith - leis an straitéis a leagan sÃos. Is féidir linn cúpla mà a thabhairt dúinn féin más gá. Más féidir linn é a chur isteach i gceann bliana, déanfaidh an leasú cinnte go dtiocfaidh deireadh leis an bhord nua.
Déanann an tAire iarracht loighiciúil a rá gur cóir go mbeidh leanúnachas ann. Faoin loighic chéanna, ba chóir go gcuirfà sÃneadh le tréimhse an Rialtais seo, go dtabharfaà cúpla bliain eile toisc na hathruithe suntasacha atá ag teacht ar an gheilleagar. Nà aontaÃm leis sin.
In ainneoin a dúirt an Teachta O'Shea, nà thuigim cén fáth nach bhfuil Páirtà an Lucht Oibre ag tabhairt tacaÃochta do sheasamh an Fhreasúra ag lorg toghcháin roimh Dheireadh Fómhair i mbliana, go mbeadh bunadh na Gaeltachta ag caitheamh vóta i bhfabhar nó i gcoinne na mbeartas atá an Rialtas seo ag cur i bhfeidhm. Bheadh i bhfad nÃos mó acu ag cur i gcoinne an Rialtais ná mar a tharla go dtà seo. Sin an fáth gur ait liom nach bhfuil an páirtà ag seasamh linn anois.
Pat Carey (Dublin North West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context
ArdaÃodh an cheist chéanna nuair a bhà an Bille seo á phlé sa Seanad. Dúirt mé ansin go mbeadh gá dul ar ais chuig Oifig an Ard Aighne dá ndéanfaà athrú ar an Bhille seo. NÃl sé i gceist agam sin a dhéanamh ar na cúiseanna a luaigh mé. Cur amú acmhainnà Stáit a bheadh ann dá mbeadh toghchán ann anois agus ansin ceann eile i gceann bliana. NÃlim chun an leasú a ghlacadh.
Rinne an Teachta Ulick Burke roinnt pointà maithe maidir le múineadh na Gaeilge. Iar-mhúinteoir is ea mé féin. Tá cuid mhaith le déanamh againn sa chóras oideachais agus táim ag plé na gceist sin leis an Aire faoi láthair. Tá mórán le rá sa straitéis faoi thábhacht na Gaeilge sa chóras oideachais. I measc prÃomhspriocanna na straitéise, tá lÃon na ndaoine a bhaineann úsáid as an Gaeilge go laethúil a mhéadúó 85,000 faoi láthair go dtà 250,000 roimh 2030. An-sprioc é sin ach is féidir é a bhaint amach má leanaimid ar aghaidh leis an phróiseas atá againn faoi láthair, is cuma cén páirtà a bheidh i réim.
AontaÃonn formhór an phobail sa tÃr gur gá rud éigean a dhéanamh sa treo is gur féidir linn cur leis an Ghaeilge. Ceist phráinneach é sin agus nÃl mórán ama fágtha againn.
10:00 am
Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context
AontaÃm go ginearálta leis an méid atá le rá ag an Aire. Tá sé an-tábhachtach ar fad go bhfaighimid an straitéis seo i gceart. Sin an fáth go bhfuil an comhchoiste agus an fochoiste ag caitheamh an oiread sin ama leis na moltaà agus na leasuithe. Tá súil againn, ag an chéad chruinniú eile den chomhchoiste iomlán ar an 14 Iúil, go mbeimid in ann an obair a thabhairt chun crÃche agus saothar ar gcuid oibre agus na haighneachtaà a rinneadh a chur chuig an Aire agus a chur os comhair an Rialtais chomh luath agus is féidir.
Tá lúcháir orm mar iar-mhúinteoir go bhfuil an tAire agus an tAire Oideachais agus Scileanna ag dul i gcomhairle le chéile maidir le teagasc na Gaeilge sna scoileanna. Is léir nach bhfuil ag éirà leis an bheartas a bhÃá chur i bhfeidhm go dtà seo. NÃl a fhios agam cén fáth, seans go bhfuil gá le nÃos mó béime ar an chomhrá in ionad litrÃochta agus scrÃobh. Comhartha dochais é sin.
Rinne an tAire tagairt ar 250,000 cainteoirà laethúla Gaeilge sa bhliain 2030. Tá aicme eile ar a gcaithfimid dÃriú isteach: cainteoirà dúchais. Tá uimhir na gcainteoirà dúchais faoi bhrú i láthair na huaire. Mura bhfuil cór cainteoirà dúchais Ghaeilge sa tÃr, gurb à an Ghaeilge an teanga teaghlaigh agus teallaigh, nà mhairfidh an Ghaeilge mar theanga bheo. Beidh sà cosúil leis an Laidin; bhà Laidin againn go léir agus sinn ar scoil ach cé atá ag labhairt Laidine? Nà raibh cainteoirà dúchais Laidine aon áit ar domhan, fiú sa Róimh féin, leis na cianta.
Is cainteoir dúchais mé féin agus feicim cad tá ag tarlú timpeall orm gach lá, go bhfuil cainteoirà dúchais faoi bhrú. I measc na moltaà sa straitéis, caithfear cuidiú agus tacaÃocht a thabhairt do theaghlaigh a thógfaidh a gclann le Gaeilge mar tá laigeacht mhór ansin. Tá ról fosta ag Ãdarás na Gaeltachta obair a chur ar fáil do na tuismitheoirÃ.
Johnny Brady (Meath West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context
As it is now 10 o'clock and in accordance with an order of the Dáil today, I am required to put the following question:
"That sections 1 and 2 are hereby agreed to in Committee; the Title is hereby agreed to in Committee; the Bill is accordingly reported to the House; that the Fourth Stage is hereby completed and the Bill is hereby passed."
The Dail Divided:
For the motion: 58 (Michael Ahern, Noel Ahern, Chris Andrews, Bobby Aylward, Niall Blaney, Áine Brady, Cyprian Brady, Johnny Brady, John Browne, Thomas Byrne, Dara Calleary, Pat Carey, Seán Connick, Brian Cowen, John Curran, Noel Dempsey, Timmy Dooley, Frank Fahey, Michael Finneran, Michael Fitzpatrick, Seán Fleming, Beverley Flynn, Paul Gogarty, John Gormley, Mary Harney, Seán Haughey, Máire Hoctor, Billy Kelleher, Peter Kelly, Brendan Kenneally, Michael Kennedy, Tony Killeen, Michael Kitt, Conor Lenihan, Tom McEllistrim, Mattie McGrath, Michael McGrath, John McGuinness, Martin Mansergh, Micheál Martin, John Moloney, Michael Moynihan, Michael Mulcahy, M J Nolan, Éamon Ó Cuív, Seán Ó Fearghaíl, Darragh O'Brien, Charlie O'Connor, Noel O'Flynn, Rory O'Hanlon, Seán Power, Dick Roche, Trevor Sargent, Eamon Scanlon, Brendan Smith, Mary Wallace, Mary White, Michael Woods)
Against the motion: 46 (Bernard Allen, James Bannon, Pat Breen, Richard Bruton, Ulick Burke, Catherine Byrne, Joe Carey, Deirdre Clune, Paul Connaughton, Noel Coonan, Simon Coveney, Seymour Crawford, Michael Creed, Lucinda Creighton, John Deasy, Andrew Doyle, Bernard Durkan, Damien English, Olwyn Enright, Frank Feighan, Martin Ferris, Charles Flanagan, Brian Hayes, Tom Hayes, Paul Kehoe, Enda Kenny, Pádraic McCormack, Shane McEntee, Dinny McGinley, Joe McHugh, Olivia Mitchell, Arthur Morgan, Denis Naughten, Caoimhghín Ó Caoláin, Aengus Ó Snodaigh, Fergus O'Dowd, Jim O'Keeffe, John O'Mahony, John Perry, James Reilly, Michael Ring, Alan Shatter, Tom Sheahan, P J Sheehan, David Stanton, Billy Timmins)
Tellers: Tá, Deputies John Curran and Niall Blaney; Níl, Deputies Aengus Ó Snodaigh and Joe Carey
Question declared carried