Paddy Burke (Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

I welcome the Minister of State, Deputy Joe McHugh, to the House.

Trevor Ó Clochartaigh (Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Cuirim céad fáilte roimh an Aire Stáit. Táim ag ardú ceiste bunaithe ar thuairiscí sna meáin agus ar thuarascáil a d'fhoilsigh an tArd-Reachtaire Cuntas agus Ciste an tseachtain seo caite maidir le caiteachas na Roinne Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta. Bhí mé ag éisteacht ar maidin lena mhuintir féin as Tír Chonaill ag caint faoin easpa caiteachais atá ar na hoileáin Gaeltachta ó thuaidh i dTír Chonaill. Is dócha go gcuireann sé olc orthu i ndáiríre píre nuair a chloiseann siad go bhfuil €8 milliún den bhuiséad a bhí ag an Roinn nach bhfuil caite. Cuireann sé olc ar go leor daoine ar fud na Gaeltachta atá ag plé le tograí éagsúla agus a bhíonn ag déanamh éilimh ar an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta ar thacaíocht airgid toisc go ndeirtear leo nach bhfuil an t-airgead sin ar fáil.

Ba mhaith liom soiléiriú a fháil ón Aire Stáit ar an chaoi a bhféadfadh sé seo a tarlú. Cén chaoi nár chaith an Roinn €8 milliún den bhuiséad a bhí ann? De réir an taithí atá agam féin ag plé le tograí ar an talamh, caithfidh mé adhmháil go raibh Roinn na Gaeltachta, go háirithe, an-mhaith ag deireadh na bliana, sna blianta a caitheadh, má bhí airgead fágtha sa chiste, ag tabhairt tograí eile chun cinn. Tograí iad seo a bhí réidh le himeacht. Bhí an Roinn ábalta an t-airgead a chur ar fáil do thograí, b'fhéidir, nach raibh ar bharr an liosta i dtosach báire ach a tháinig chun cinn de bharr go raibh airgead fágtha sa bhuiséad.

Tá sé dochreidte nach gcuirfí an t-airgead ar fad atá ar fáil don bhuiséad Gaeilge, Gaeltachta, ealaíon agus oidhreachta ar fáil don phobal a bhfuil sé sin ag dul dóibh. Léiríonn sé seo domsa cineál mí-stuamacht ó thaobh bhainistiú airgid agus ó thaobh ábaltacht na Roinne na tograí a bhí an Roinn ag plé leo a thabhairt chun cinn sách sciobtha nó léiríonn sé nach raibh an Roinn ag déanamh an faisnéis airgeadais agus cuntasaíochta de réir a chéile i rith na bliana le go mbeadh a fhios ag an Roinn go mbeadh farasbarr i dtreo deireadh na bliana agus go bhféadfaí sin a roinnt ar thograí fiúntacha eile.

Ní gá dom ach dul tríd chuid de na tograí éagsúla atá fíor-thábhachtach dúinn ó thaobh phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta. Bíonn muid á bplé anseo go rialta. Ó thaobh an phleanáil teanga, ní leor an méid airgid atá curtha ar fáil. Tá sé sin ráite ag an Aire Stáit é féin roinnt uaireanta. Nuair a fheiceann muid go bhfuil milliúin curtha ar ais ó Roinn na Gaeltachta nach raibh caite in 2014, is é an trua nach raibh sé sin curtha ar fáil le caitheamh ar an bpleanáil teanga do na grúpaí pobail sin atá ag iarraidh an teanga a chur chun cinn. Tá na comharchumainn bánaithe ag Roinn na Gaeltachta le roinnt blianta anuas. Bhí sé sin ag tosú sula raibh Rialtas an Aire Stáit tagtha i gcumhacht, leis an gceart a thabhairt, ach is trua é nach bhféadfaí airgead breise a chur ar fáil dóibh siúd. Tá go leor tograí éagsúla ag na comharchumainn ar fad ó thuaidh, ó dheas agus san iarthar agus mar sin de agus obair fiúntach á dhéanamh acu a bheadh an-tábhachtach sna ceantair Ghaeltachta agus a bhainfeadh an-leas go deo as an airgead sin.

Bhí cás an-bheag ag an irisleabhar An tUltach. Ní raibh na daoine ansan ag lorg ach €20,000 le fanacht ag imeacht ó thaobh an foilsiúchán sin a chur i gcló. Léirigh siadsan a gcuid díoma an tseachtain seo caite nuair a chonaic siad go raibh €8 milliún á chur ar ais agus nach bhféadfaí €20,000 de sin a bhaint as an gciste agus a thabhairt dóibh siúd le deis a thabhairt dóibh maireachtáil. Tá grúpaí ealaíne agus amharclainne ar fud na tíre. Táimid ag cloisteáil go bhfuil ganntan airgid ag na hinstitiúidí cultúrtha, go bhfuil gearradh siar déanta ar na huaireanta oscailte agus go bhfuil deacrachtaí acu ó thaobh líon foirne.

Tá Teach an Phiarsaigh luaite go sonrach sna hailt a fhoilsíodh an tseachtain seo caite a luann nár caitheadh €250,000 air. Cuireann sé sin olc orm. I bhfad sula raibh an tAire Stáit ceaptha mar Aire Stáit, bhí muid ag ardú cás Theach an Phiarsaigh, ag rá go raibh brú ama ann ó thaobh 2016 de agus go raibh gá an áit a bheith réitithe. Cuireann sé olc orainn nuair a fheicfimid gur cuireadh ar ais €4 milliún toisc nach raibh an Roinn agus an dream a bhí ag plé leis an obair sin á dhéanamh sách sciobtha.

Gearradh buiséad caipitil Údarás na Gaeltachta ó €26 milliún in 2008 anuas go dtí €5 milliún. D'ardaigh sé rud beag anuraidh ach tá ganntan airgid caipitil ar Údarás na Gaeltachta ó thaobh chruthú fostaíochta sa Ghaeltacht. Cén fáth nár tugadh cuid den airgead dó sin? Ghearr an Roinn an deontas ó thoabh an bháid farrantóireachta go hInis Mór. Dúirt an Roinn nach raibh dóthain airgid sa chiste. Bhí deacrachtaí againn le deireanaí ó thaobh Aer Arann agus an Roinn ag iarraidh gearradh siar ansin. Tá na hoileáin eile ó thuaidh, mar a luaigh mé, ag lorg sciar níos mó den airgead. Bhí airgead sa bhreis anseo go bhféadfadh a bheith caite ansin ach níor chaith an Roinn é. Tá Comhar na nOileán i bponc agus an chosúlacht air, muna n-aithreoidh cúrsaí, go mbeidh fíor-dheacrachtaí ag an gcomhar an bhliain seo chugainn.

Tá seans ann go mbeidh an Aire Stáit ag rá liom gan bheith buartha agus go bhfuil cuid den airgead sin iompraithe ar aghaidh go dtí an bhliain seo chugainn. De réir mar a thuigim an chaoi ina oibríonn sé, bainfear na milliúin seo as chiste 2015. Dá bhrí sin, tá an t-airgead sin imithe agus ní raibh sé caite. Níl sé seo maith go leor. Níl sé ceart go mbeadh muintir na Gaeltachta, muintir na n-ealaíon nó muintir na hoidhreachta fágtha siar leis ós rud é nach raibh an Roinn ábalta a jab a dhéanamh mar is ceart. Tá súil agam go bhfuil míniú sásúil ag an Aire Stáit dúinn ar an fáth gur tharla sé sin. An féidir an t-airgead sin a fháil ar ais ar bhealach ar bith?

Joe McHugh (Donegal North East, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Tá díospóireacht leathan ar intinn an Seanadóir inniu. I dtosach báire, cuirim fáilte roimh an deis atá tugtha dom ag mo chuid chomhghleacaithe sa Seanad léargas gairid a thabhairt ar sheasamh caiteachais na Roinne Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta ag deireadh na bliana 2014. I dtosach báire, ní raibh fo-chaiteachas de €8 milliún i gceist in 2014. Leagtar amach i dtuarascáil an Ard Reachtaire Cuntas agus Ciste do 2014, a foilsíodh an tseachtain seo imithe thart, na figiúirí ábhartha.

Taispeánann an tábla ar leathanach 7 den chuntas leithreasa don Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta gurbh é €263.897 milliún an t-ollsoláthar caiteachais a vótáil an tOireachtas don Roinn do 2014 agus gurbh é €257.166 milliún an táirgeacht. Sin difríocht de €6.731 milliún. Léiríonn tuarascáil an Ard Reachtaire Cuntas agus Ciste freisin gur tugadh ar aghaidh 92% den iarmhéid sin i gcomhair caiteachais in 2015 agus géilleadh an fuílleach de bheagán os cionn €500,000 don Státchiste. Is gnáthghné de chuntasaíocht an Rialtais i ngach Roinn airgead a bhaineann le tionscadail chaipitil, a reáchtáiltear thar bhlianta féilire, a thabhairt ar aghaidh.

Tabharfaidh mé tuilleadh eolais anois ar na ceisteanna seo. Ba é €259.458 milliún soláthar iomlán an mheastacháin a vótáil an tOireachtas i gcomhair na Roinne don bhliain 2014. Chuimsigh sé sin ollsoláthar caiteachtais vótáilte de €263.897 milliún lúide fáltais mheasta de €4.439 milliún. Ag deireadh na bliana ba ionann an táirgeacht iarbhír agus €251.262 milliún. Sin difríocht de €8.196 milliún ón mbun-mheastachán de €259.458 milliún. Trí rud is cúis leis an difríocht seo. An chéad chúis ná beagnach €500,000 de choigiltí i gcostais riaracháin. An dara chúis ná €1.465 milliún i bhfáltais a bhí níos airde ná mar a bhíothas ag súil leis, nach mór a ghéilleadh don Státchiste mura vótálann an tOireachtais ar son a mhalairt. An tríú chúis ná €6.216 milliún i gcaipiteal a choinnigh an Roinn agus a tugadh ar aghaidh in 2015.

I ndáil leis an ollsoláthar caiteachais vótáilte de €263.89 milliún, ba €257.166 milliún an t-ollchaiteachas iarbhír agus b'shin €6.731 milliún níos lú ná an meastachán, mar a luaigh mé ag an tús. Seo a leanas mar a baineadh na coigiltí sin amach. Fuarthas coigiltí de beagnach €500,000 as bainistiú stuama ar chostais riaracháin ar nós taisteal agus cothabháil, seirbhísí comhairleoireachta agus teicneolaíochta faisnéise. Géilleadh an choigilt riaracháin sin don Státchiste ag deireadh 2014. Ní mór don Roinn coigiltí den sórt sin a ghéilleadh ach amháin má tá a mhalairt údaraithe go sonrach ag an Roinn Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe.

Bhí coigiltí €6.216 milliún ar chaipiteal ann. Tháinig na coigiltí sin chun cinn ar na cúiseanna seo a leanas. Tháinig €4.75 milliún as ionad imeachtaí Chorcaí ós rud é nár úsáideadh an soláthar ceadaithe mar gheall ar chastacht an tionscadail agus mar gheall gur thóg an próiseas tairisceana níos mó ama ná mar a bhíothas ag dréim leis. Tháinig €1.216 milliún as Deich mBliana na gCuimhneachán 1912-1922 de bharr an dul chun cinn a bhí ní ba mhoille ná mar a bhíothas ag súil leis i dtaca le roinnt tionscadal comórtha, go príomha ionad taispeántais léirmhínitheach Ard-Oifig an Phoist. Tháinig €250,000 as Teach an Phiarsaigh, áit a ndearnadh coigilt de bharr nach ndearnadh dul chun cinn ar an tionscadal chomh sciobtha agus a bhíothas ag dréim leis, mar gheall, go príomha, ar cheisteanna a bhain le talamh a fháil.

É sin ráite, níor chaill an Roinn aon cheann de na coigiltí sin, mar gur tugadh iomlán an €6.216 milliún ar aghaidh trí ghéilleadh iarchurtha sa dóigh is go dtiocfadh leis an Roinn an t-airgead a úsáid in 2015. Mar is eol don Seanadóir, is córas é seo faoi alt 91 den Acht Airgeadais 2004 trína bhféadfaidh Roinn suas le 10% dá cuid caipitil a thabhairt chun cinn trí ghéilleadh iarchurtha go dtí an bhliain ina dhiaidh sin, lena chaitheamh le linn na bliana sin ar chláir tosaíochta caipitil.

Mar sin de, tugadh an €6.216 milliún ar aghaidh go 2015 le caitheadh mar seo a leanas. Bhí €1.216 milliún le caitheamh ar Dheich mBliana na gCuimhneachán,€1 milliún le caitheamh ar ionad imeachtaí Chorcaí, €3.75 milliún le caitheamh ar oidhreacht nádúrtha, an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra, agus €250,000 le caitheamh ar Theach an Phiarsaigh. Mar shampla, rinneadh an €250,000 den choigilt a bhain le tionscadal Gaeltachta Theach an Phiarsaigh a thabhairt ar aghaidh lena húsáid in 2015. Tá tabhairt ar aghaidh na gcoigiltí caipitil chun na críocha sin leagtha amach san imleabhar meastachán athbhreithnithe do 2015 agus iad faofa ag an Oireachtas.

I dtaca le soláthar fáltas réamh-mheasta 2015 de €4.439 milliún, ba é €5.904 milliún fáltais iarbhír na Roinne, arbh ionann sin is €1.465 milliún d'airgead breise isteach don Státchiste. Tharla sin de bharr méadú ar líon na gcuairteoirí ar áiseanna ar nós Páirc Náisiúnta Chill Airne agus Teach Mhucrois agus tá sé i gcomhréir leis an méadú ar líon na dturasóirí a tugadh faoi deara ar fud na tíre le blianta beaga anuas. Ní mór don Roinn insreabhadh méadaithe den sórt sin a ghéilleadh ach amháin má údaraíonn an tOireachtas go sonrach a mhalairt.

Go hachomair, mar sin, rinneadh an difir de €8.196 milliún atá luaite thuas a thabhairt ar aghaidh go 2015 lena úsáid ag an Roinn nó a ghéilleadh don Státchiste i ndiaidh é a fháil mar gheall ar bhainistiú stuama ar chaiteachais riaracháin agus fáltais fheabhsaithe isteach sa Roinn.

Is í an teachtaireacht is mó a ba mhaith liom a chur in iúl anseo inniu ná gur tugadh ar aghaidh aon choigiltí a bhí ar fáil i Vóta mo Roinne agus a d'fhéadfaí a thabhairt ar aghaidh lena n-úsáid in 2015 agus gur méideanna beaga a bhí i gceist leis na coigiltí eile a d'eascair as bainistiú stuama ar chostais riaracháin. Tá dea-theist ar mo Roinnse maidir lena chinntiú go n-úsáidtear na hacmhainní a leithdháiltear ar a réimsí cláir ar an mbealach is éifeachtaí is féidir. Ní mór a rá thar aon rud eile gur caitheadh, nó gur tugadh ar aghaidh le húsaid i mbliana, isteach is amach le 99.8% den mhaoiniú uile a vótáladh do mo Roinn.

Trevor Ó Clochartaigh (Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Sin freagra Státseirbhíseacha gan dabht. Nach bun agus barr an scéil ná go bhfuil an Aire Stáit ag rá gur tugadh an t-airgead ar aghaidh agus go gcaithfear i mbliana é, ach nach mbainfear é sin as an ollmhéad a bheas le fáil i mbliana? Dá bhrí sin, b'fhéidir nach raibh sé caillte anuraidh ach beidh sé caillte i mbliana. Léiríonn sé sin go bhfuil droch-bhainistíocht á dhéanamh ar na tograí éagsúla agus ar an sreabhadh airgid i Roinn an Aire Stáit. Céard tá sé chun a dhéanamh chun é sin a leigheas?

Joe McHugh (Donegal North East, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Sin an freagra atá ann agus is léir go bhfuil na figiúirí iomlána ann. Tá soiléireacht ann. Tá achan amhainn sa Roinn tábhachtach. Labhair an Seanadóir Ó Clochartaigh fá dtaobh den laghdú airgeadais a bhí ann d'Údarás na Gaeltachta agus Rannóga eile thar na blianta. Ar an drochuair, ní raibh mise freagrach as an Roinn na blianta sin nuair a bhí an tír i dtrioblóid eacnamaíochta. Ní mise a bhí freagrach as an Roinn ag an am sin agus ní mise agus mo chomhghleacaithe a bhí freagrach as an Rialtas. Sin an fíor-scéal. Ba mhaith liom bualadh le hachan duine a bhí freagrach as agus mo chomhghleacaithe atá ar an taobh eile sa Teach seo chun é sin a phlé. B'fhéidir nach bhfuil cúrsaí eacnamaíochta fós ceart ach tá rudaí ag dul ar aghaidh agus b'fhéidir go mbeidh scéal dearfa sna blianta romhainn amach anseo.