Trevor Ó Clochartaigh (Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Cuirim céad fáilte roimh an Aire Stáit tar éis oíche fhada, laethanta suimiúla agus neart díospóireachtaí suimiúla atá ag tarlú sa Teach eile faoi láthair. Táim an-bhuíoch dó as ucht an díospóireacht seo a ghlacadh.

Ar ndóigh, ní hé seo an chéad uair againn an t-ábhar seo a plé, ábhar atá gar do chroí na beirte againn - Arramara Teoranta, comhlacht feamainne a bhí faoi úinéireacht Stáit atá i láthair na huaire faoi Údarás na Gaeltachta. Siar sna caogaidí bhí sé faoi úinéireacht Stáit. Bhí cúpla monarchan acu go dtí le roinnt blianta anuas, ach tá an phríomh monarcha fanta acu, i gCill Chiaráin. Tá riar mhaith daoine sa gceantar sin ag brath ar an fhostaíocht sin, idir na daoine atá ag obair sa mhonarcha, na daoine atá ag iompar feamainne agus na bainteoirí feamainne atá ag cur ábhair ar fáil don mhonarcha sin. Tá na céadta díobh ar fud chósta an iarthair, agus iad ag saothrú go crua agus go dícheallach.

In aimsir na géarchéime eacnamaíochta agus nuair a bhí cúrsaí go maith bhí daoine ag baint feamainne, acht tá tuairimíocht an-láidir ann nach bhfuil muid ag baint an leasa is fearr as an tionscal sin. Sílim go bhfuil an bheirt againn aontaithe go bh'féadfaí toradh i bhfad níos fearr a bhaint as an amhábhar feamainne atá ar chósta an iarthair agus go bh'féadfaí ábhair breisluacha a dhéanamh a chuirfeadh táirgí breise ar fáil go bh'féadfaí a dhíol ar fud an domhain. Tá cósta álainn glan againn agus feamainn den chéad scoth againn agus mar sin de.

De réir mar a thuigim, chuaigh an comhlacht a bhí faoi úinéireacht na Roinne Mara isteach faoi scáth Údarás na Gaeltachta roinnt blianta ó shin, ach tá neamhchinnteacht ó shin faoi chén todhchaí atá i ndán don chomhlacht. Bhí imní ann ar feadh tamaill go raibh sé le dúnadh. Is cosúil go bfhuil roinnt forbartha déanta le roinnt blianta anuas ag Údarás na Gaeltachta, agus is maith sin. Ach, le go mbeidh todhchaí geal ag Arramara Teo., ag lucht bainte feamainne agus ag an tionscal, tá gá le infheistíocht nua. Tuigtear dom go bhfuil comhráite ar bun le fada ag an údarás le páirtnéirí éagsúla ar fud an domhain a mbeadh spéis acu ina leithéid de thionscal, b'fhéidir len é a thógáil ar lámh nó le infheistíocht a dhéanamh ann. De réir mar a thuig mé an t-am deireannach a raibh muid ag plé seo, bhí i gceist go dtiocfadh comhlacht ón Fhrainc isteach agus tar éis idirbheartaíocht leis an údarás go raibh próiseas tairisceana ann. Thuigeas go raibh siad chun infheistíocht a dhéanamh sa chomhlacht le é a mhéadú agus a fhorbairt, ach gur theip ar na h-iarrachtaí sin agus go ndeachaigh an údarás amach arís ag lorg páirtnéireachta eile.

An cheist atá agam inniu ná an bhfuil an tAire Stáit in ann soiléiriú a thabhairt dúinn agus ráiteas a dhéanamh faoi thodhcaí Arramara Teo.? An bhfuil sé chun fanacht go hiomlán in úinéireacht an Stáit agus an mbeidh sé ag fanacht faoi scáth Údarás na Gaeltachta? Má tá, an mbeidh Údarás na Gaeltachta ag déanamh athchóirithe nó infheistióchta breise sa mhonarcha? An mbeidh siad ag iarraidh fostaíochta breise a chruthú sa cheantar Gaeltachta, ceantar Chill Chiaráin, áit a dteastaíonn postanna go géar ann? Má tá, céard iad na socraithe a bheid ann maidir le lucht bainte feamainne agus mar sin de?

Cén comhráití atá ar bun le páirtnéirí idirnáisiúnta? An bhfuil páirtnéirí idirnáisiúnta fós ar na bocáin agus má tá, cé chomh fada chun cinn agus atá na comhráití sin? Cé chomh fada chun cinn a mbeidh sé go dtí go mbeidh a fhios againn go cinnte cén todhchaí atá ag an gcomhlacht? Is ábhar spéise don bheirt againn é seo. Táim cinnte go bhfuil an croí san áit chéanna ag an mbeirt againn ar seo. Cé go mbíonn muid ag speáráil go minic, táim cinnte gur bhreá linn an tionscal seo a fheiceáil ag forbairt, b'fhéidir fiú sna ceantair Gaeltachta eile agus sna ceantair tuaithe eile ar fud chósta an iarthair.

Táim an-bhuíoch don Aire Stáit agus táim ag súil go mór leis an freagra a bheidh aige.

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Cuirim fáilte roimh an rún atá curtha síos ar an Athló ag an Seanadóir Ó Clochartaigh mar tugann sé deis dúinn an cheist seo a phlé. Chomh fada agus a bhaineann sé leis an Seanadóir agus liom féin, tá tábhacht ar leith ag an ábhar seo do na daoine atá ina gcónaí sa cheantar sin.

Mar is eol don Seanadóir, tá an comhlacht Arramara Teo. ag plé le tionscal na feamainne le blianta fada. Bunaíodh an comhlacht i 1947 agus ó shin i leith tá feamainn á próiseáil aige i gCill Chiaráin, Conamara agus, go dtí 2001, ar an Mhín Mhór, ar an Chlochán Liath i Dún na nGall i mo dháilcheantar féin. Ón bhliain 1947 go dtí an bhliain 2006, ba le Ranna Stáit difriúla an tromlach de scairshealbhaíocht an chomhlachta agus ba le húinéirí príobháideacha an fuílleach.

Tá Arramara Teo. faoi lán-úinéireacht Údarás na Gaeltachta ó mhí Dheireadh Fómhair 2006 nuair a díoladh scairshealbhaíocht an Stáit sa chomhlacht le hÚdarás na Gaeltachta ar luach ainmniúil. Ba é an bunús a bhí leis an chinneadh seo ná go raibh freagracht ar an údarás maidir le forbairt eacnamaíoch sa Ghaeltacht, gur luigh gnó feamainne Arramara Teo. go maith le fócas an údaráis ar fhorbairt acmhainní nádúrtha na Gaeltachta i gcoitinne agus go raibh saineolas agus taithí shainiúil ag an údarás ó bheith ag plé le comhlachtaí trádála sa Ghaeltacht le blianta fada.

Ó tharla an comhlacht a bheith faoi lán-úinéireacht Údarás na Gaeltachta, ní mór dom a shoiléiriú nach bhfuil aon ról agamsa mar Aire Stáit i mbainistiú an chomhlachta. Aithním ar ndóigh gur foinse tábhachtach fostaíochta é gnó na feamainne agus go bhfuil fostaíocht fhiúntach curtha ar fáil sa Ghaeltacht ag Arramara Teo. thar na blianta. I láthair na huaire, tuigim go bhfuil 250 bainteoirí feamainne ag soláthar feamainne d'Arramara Teo. Anuas ar sin, tá 21 duine fostaithe sa mhonarcha agus tá seisear eile fostaithe san oifig ag an gcomhlacht. Ar ndóigh, is acmhainn nádúrtha luachmhar é gnó na feamainne agus tairgeann Arramara Teo. feamainn thriomaithe don earnáil talmhaíochta, don earnáil chosmaidí, don earnáil mhuirshaothraithe agus don earnáil ghairneoireachta. Díoltar an fheamainn faoi bhranda Arramara Teo. agus faoi bhrandaí a chuid custaiméirí.

Tuigtear dom go bhfuil feabhas mór tagtha ar ghnó Arramara Teo. ón uair gur ghlac an t-údarás lánúinéireacht ar an chomhlacht i 2006. Tá an comhlacht ag trádáil go brabúsach le roinnt blianta anuas agus tá forbairt agus athchóiriú shuntasach déanta sa mhonarcha ón uair gur ghlac an t-údarás úinéireacht iomlán ar an chomhlacht. Tá táirgíocht an chomhlachta feabhsaithe ó shin i leith. Tá bunphraghas na feamainne ardaithe agus tá cuid mhaith de na fadhbanna a bhí ag an chomhlacht ag deireadh 2006 réitithe. Tuigtear dom ón údarás go bhfuil an comhlacht ag breithníú speiceas eile d'fheamainn mar bhunábhar agus go bhfuil tuilleadh forbartha le déanamh air sin chun margaí nua a aimsiú.

Chuige sin, tá roinnt oibre déanta i gcomhar le hinstitiúidí tríú leibhéal, Ollscoil na hÉireann, Gaillimh agus Institiúid Teicneolaíochta Thrá Lí san áireamh.

Ní miste dom béim a leagan ar na fíricí seo a leanas sa mhéid is go dtuigtear dom go bhfuil Arramara Teo. brabúsach, go bhfuil sé á bhainistiú go sásúil, go bhfuil an t-éileamh ar a chuid táirgí ag méadú bliain i ndiaidh bliana agus go bhfuil dóthain feamainne ar fáil don chomhlacht i gcónaí. Tuigim go raibh sé soiléir don údarás nuair a glacadh le lán-úinéireacht ar an chomhlacht nach raibh an acmhainn nó an bunús saineolais eolaíochta ag Arramara Teo. chun leanúint ar aghaidh ar bhonn inmharthana sa mhargadh. Dá bhrí sin, cuireadh tús le próiseas sa bhliain 2007 chun comhghuaillíocht straitéiseach a aimsiú chun Arramara Teo. a fhorbairt don todhchaí. Bhí an t-údarás agus bord Arramara Teo. sásta gurb í sin an straitéis ab fhearr don chomhlacht. Bhí sé mar bhun-riachtanas go mbeadh saineolas ag aon pháirtí a roghnófaí a bheadh mar bhunchloch forbartha don chomhlacht chun forbairt a dhéanamh ar tháirgí breisluacha a chuirfeadh leis an tairbhe a bheadh sa chomhlacht don phobal ina bhfuil sé lonnaithe i gCill Chiaráin. Ceapadh comhairleoirí i mí lúil 2010 chun comhghuaillíocht straitéiseach a aimsiú a bheadh in ann an comhlacht a fhás agus a fhorbairt amach anseo. Tuigtear dom ón údarás go bhfuil an próiseas sin fós ar siúl agus go bhfuil spéis léirithe ag comhlachtaí Éireannacha agus idirnáisiúnta in Arramara Teo. Tuigim ón údarás fosta gur glacadh le moladh ag deireadh 2012 tréimhse de thrí mhí a thabhairt do bhord stiúrtha Arramara Teo. chun plean gnó cuimsitheach trí bliana a ullmhú agus a thástáil sula ndéanfaí cinneadh críochnúil faoi thodhchaí an chomhlachta i gcomhthéacs páirtí nó úinéir nua a aimsiú.

Mar fhocal scoir, tá mé thar a bheith dóchasach go rachaidh an próiseas atá idir lámha ag Údarás na Gaeltachta chun leasa an chomhlachta Arrramara Teo., a chuid fostaithe, lucht bainte feamainne agus na hearnála i gcoitinne. Aithníonn an t-údarás an poitéinseal fáis agus forbartha atá ag an earnáil nádúrtha seo agus is chuige sin atáthar ag féachaint chun bonn láidir a chur faoin chomhlacht don am amach romhainn.