Dominic Hannigan (Labour)
Link to this: Individually | In context

Ba mhaith liom fáilte a chur roimh an Tánaiste chuig an Teach. I Ráth Tó le roinnt blianta anuas tá tuismitheoirí ag iarraidh gaelscoil áitiúil a bhunú. Tá fás tagtha ar a lán sa bhaile seo thar na 15 bliain anuas. Sna 1990aidí bhí sé mar sráidbhaile beag, le b'fhéidir 800 daoine ina gcónaí ann. Anois, tá 8,000 daoine ina gcónaí ann. Tá áiseanna curtha ar fáil don bhaile agus is áit an-taitneamhach é le caighdeáin maireachtála maithe ann.

Tá scoileanna an-mhaith i Ráth Tó agus tá caighdeán oideachais an-ard á chur ar fáil do leanaí. Níl aon Ghaelscoil áitiúil i Ráth Tó, áfach. Cosúil le háit ar bith in Éireann, bheadh go leor tuismitheoirí an bhuíoch a bpáistí a chur tríd oideachas trí mheán na Gaeilge.

Tháinig na tuismitheoirí le chéile i Ráth Tó agus mheas siad go mbeadh na céadta acu sásta a bpáistí a sheoladh chuig Gaelscoil áitiúil, dá mba rud é go raibh ceann ar fáil. Cheap siad go mbeadh siad in ann scoil a bhunú dá bhfaighfeadh siad cabhair ón Roinn Oideachas. Ach ansin thuig siad go raibh sé níos deacra ná mar a cheap siad. Bhí siad i dteagmháil leis an Roinn Oideachais agus Scileanna. Fuair an Roinn amach go raibh neart spáis ann i scoileanna Ián Béarla i Ráth Tó agus de bhrí sin, dúirt an Stát nach raibh gá ann chun Gaelscoil a bhunú. Bhí ionadh ar go leor daoine a fháil amach nach mbeadh an Stát in ann cabhair a thabhairt chun scoileanna nua a bhunú chun páistí a threorú in a dteanga náisiúnta. Ní raibh na tuismitheoirí sásta agus lean siad ar aghaidh. I Meán Fómhair na mbliana seo, bhailigh siad airgead chun múinteoir a fhostú ar feadh bliana agus thug lucht gnó na háite trealamh don scoil.

Thug mé cuairt ar an scoil coicís ó shin. Tá sé bunaithe ar an gcéad úrlár san ionad phobail áitiúil. Tá deichniúr páistí ann agus múinteoir amháin. Is sampla iontach de chumhacht an phobail áitiúil í an scoil ar chonas dul i ngleic leis an bhfadhb seo, ach tá brú ar na tuismitheoirí agus na daltaí. Tá níos mó na 100 mac léinn a bheadh suim acu clárú i scoil amárach da mbeadh an seans acu. É sin raite, tá cead ag an scoil fanacht san ionad phobail go dtí go mbeidh 30 páistí ann, ach ansin beidh orthú bogadh go suíomh atá níos mó. Tá fhios acu go bhfuil suíomh níos mó ann, ach sar a dtarlaíonn sin, tá sé tábhachtach go n-aithníonn an Roinn an scoil seo. Is cóir an seans a bheith ag tuismitheoirí a gcuid bpáistí a chur isteach i nGaelscoil más mian leo. Mar a dúirt tuismitheoir amháin ar bhord bainistíochta na scoile liom le deanaí, is cás cearta teanga é. Tá dhá cheantar Gaeltachta i gContae na Mí agus tá an Ghaeilge beo bríomhar agus flúirseach sa chontae ríoga. Tá an tAire ábalta cabhrú leis an teanga a neartú leis an scoil seo, má thugann sí tacaíocht di.

Mary Coughlan (Donegal South West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context

I dtús báire ba mhaith liom buíochas a ghabháil leis an Seanadóir as an cheist seo a tharraingt anuas mar go dtugann sé deis dom cuntas a thabhairt do ar na nithe reatha a bhaineann le haitheantas do scoileanna nua go ginearálta.

Faoi mar is eol don Seanadóir b'fhéidir, tá athbhreithniú ar súil ag an gCoimisiún um Chóiríocht Scoile i láthair na huaire ar na nósanna imeachta um bunú scoileanna nua. Nuair a d'fhógair an tAire Oideachais deireanach an t-athbhreithniú, dúirt sí nach mbunófaí aon bhunscoileanna nua roimh chríoch an athbhreithnithe agus roimh nósanna imeachta leasaithe a cheapadh ach amháin in áiteanna mar a bhfuil gá le scoileanna nua de bharr fás sa daonra. Foráileann na socruithe eatramhacha d'aitheantas do scoileanna nua le linn an athbhreithnithe; cuirfidh cathaoirleach an Choimisiúin um Chóiríocht Scoile comhairle orm i gcásanna ina léiríonn breis is pátrún amháin spéis i scoil nua a oscailt in áiteanna mar a bhfuil gá le scoil nua chun freastal ar ardú daonra. Táim ag súil le tuarascáil an choimisiúin go luath agus nuair a bheidh sé agam breithneoidh mé cursaí beartais agus na socruithe riachtanacha mar aon le haon nósanna imeachta leasaithe a bheidh riachtanach.

Rinne an rannóg pleanála don todhchaí sa Roinn staidéar ar an tír iomlán féachaint céard iad na háiteanna ina mbeidh gá le cóiríocht bhreise suntasach sna blianta romhainn, de thoradh athruithe daonra. Tar éis na mionanailíse sin ba léir dom go mbeadh sé stuama dul i mbun pleanála do scoileanna nua a thiocfaidh ar an bhfód i mí Mheán Fómhair 2010 chun freastal don mhéadú ar éileamh in áiteanna sainaitheanta. Chuathas i gcomhairle go mion sa bhliain 2009 le gach pátrún maidir leis na háiteanna i gceist. Faoi mar is eol don Teachta b'fhéidir, bhí Ráth Tó ar cheann de na háiteanna sin i dtús báire. Scaipeadh eolas ar gach pátrún scoile sa bhliain 2009 mar gheall ar na háiteanna ba mhó an fás ar dhaonra agus mar gheall ar an méadú dóchúil ar líon na ndaltaí. Tugadh cuireadh do na pátrúin tograí a cheapadh i leith leathnú na scoileanna atá anois ann chun freastal don mhéadú ar líon na ndaltaí nó go deimhin iad féin a chur ar aghaidh mar phátrún d'aon bhunscoil nua a bheadh de dhíth.

Bunaithe ar mhionanailís ar an méadú i líon na ndaltaí don bhliain 2010 agus ar na spásanna sna scoileanna atá anois i Ráth To, agus ag cur san áireamh eolas a fuarthas ó fhorais phátrúnacha maidir le Ráth Tó, bhí an Roinn sásta go bhféadfaí freastal do líon na ndaltaí nua sna scoileanna atá anois ann agus nach mbeadh gá le scoil nua sa cheantar do Mheán Fómhair 2010. Athbhreithneofar an staid maidir le cibé an gá soláthar breise a dhéanamh i gceantar Ráth Tó i mí Mheán Fómhair 2011 i bhfianaise na riachtanais agus tar éis dul i gcomhairle leis na forais phátrúnachta. Más amhlaidh, tar éis anailís na ranna pleanála don todhchaí ar riachtanais scoile sa todhchaí, go meastar go mbeidh gá le cóiríocht shuntasach bhreise i Rath Tó, rachaidh an Roinn i gcomhairle le gach ceann de na forais phátrúnacha, faoi mar a rinneadh sa bhliain 2009, maidir le conas a bhféadfaí an chóiríocht bhreise sin a sholáthar.

Ar deireadh, ba mhaith liom a dhearbhú go bhfuil ról ríthábhachtach ag bunscoileanna i dtaobh caomhnú agus leathnú a dhéanamh ar an chéad teanga oifigiúil. Aidhm thábhachtach de chuid Rialtas na hÉireann riamh anall ab ea an Ghaeilge a chur chun cinn agus a háit sa chóras oideachais a chosaint. Is léir sin sa líon Gaelscoileanna a aithníodh le blianta beaga anuas - 17 san iomlán sa bhliain 2005. Uair amháin eile, gabhaim buíochas leis an Seanadóir as an deis a thabhairt dom cuntas a thabhairt don Seanad ar an suíomh maidir le bunú scoileanna nua.