Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context

Ba mhaith liom buíochas a ghlacadh leis an Aire Stáit as ucht teacht isteach anseo tráthnóna agus as ucht an Athló a thógáil é féin, mar tá nós ag Airí gan teacht isteach agus éisteacht leis an rud atá le rá at Teachtaí Dála. Creidim nach bhfuil sé sin ceart. Tagann an t-Aire Stáit isteach i gcónaí agus tá a fhios agam go maith go dtuigeann sé an cheist seo. Ach an oiread liom féin, tá sé ar an mbeagán atá ag cónaí san nGaeltacht agus atá mar Theachtaí Dála. Tá an tríú duine ann. Is é sin comhghleacaí an Aire Stáit, an Teachta de Shinn Féin atá i nGaoth Dóbhair.

Tuigeann an t-Aire Stáit an riachtanas atá ag an údarás agus gan an t-údarás i mbun cúrsaí fiontraíochta nach mbeadh rath ar an nGaeltacht. Tá mé ag iarraidh air go ndéanfadh sé cinnte de go gcuirfear dóthain airgid ar fáil don údarás le go mbeidh sé in ann leanacht den obair a bhí ar bun ag an údarás faoi chúrsaí fiontraíochta agus forbartha san nGaeltacht le blianta beaga anuas agus le fada an lá. Ceist í seo a phléigh muid go minic cheana. Nuair a bhí an t-Aire Stáit ar an dtaobh eile den Teach is minic a thóg sé an cheist chéanna.

Bhí plé ann le gairid faoi cé mhéid airgid a chuir an Rialtas deiridh ar fáil, i bhfoirm chaipitil, an fhaid is a bhí mise mar Aire. Ins an mbliain 2007, bhí €34 milliún ag an údarás, de réir figiúirí an údaráis féin, le haghaidh chaiteachas chaipitil. Ins an mbliain 2008, bhí €33.93 milliún aige. Ins an mbliain 2009, bhí €30 milliún aige. Ins an mbliain deiridh a raibh mise mar Aire, bhí os cionn €23 milliún ag an údarás. Glacaim leis go bhfuil sé fíor nach bhfuil ach €12 mhilliún ar fáil do chaiteachas chaipitil i mbliana ó na foinsí éagsúla atá ag an údarás, agus is léir nach leor é sin. Bhí go leor rudaí a tharla ag deireadh na bliana seo caite a bhí chun tsiochair ar an bhfigiúr sin a bheith socraithe don Roinn. Bhí tuiscint soiléir ón Taoiseach deiridh go gcuirfí achmhainní ar fáil leis an straitéis 20 bliain a chur i bhfeidhm agus le déanamh cinnte de go mbeadh rath ar an nGaeltacht.

Ar an dtaobh eile den scéal, tuigim an chath ata roimh an Aire Stáit. Ní haon mhaith domsa a rá go mbeidh a job éasca, mar ní bheidh. Ar ndóigh, bhí an Roinn Airgeadais go láidir den tuairim nach ceart go mbeadh cúrsaí fiontraíochta fágtha faoin údarás ach níor aontaigh an Rialtas leis sin. Tá mé cinnte nach n-aontaíonn an t-Aire Stáit ach oiread leis sin. Ach, má tá cúrsaí fiontraíochta agus forbartha le bheith faoin údarás, caithfí airgead a bheith aige. Teastaítear, ar a laghad, €20 milliún in aghaidh na bliana, don údarás.

Bhí an t-áth orm nuair a bhí mé mar Aire mar bhí mé in ann an-chuid airgid a fháil. Bhí mé in ann airgead a fháil le haghaidh céanna, bóithrí agus go leor rudaí mar sin. Chomh maith leis sin, bhí foinsí airgid dá gcuid féin ag an údarás. Níl na foinsí sin chomh fairsing anois, agus tuigim é sin. Táthar ag brath ar airgead Stáit agus ar airgead díreach ón Státchiste.

Déarfaidh daoine gur ionann €20 milliún agus go leor airgid. Ach beidh an Stáit ag caitheamh €4 bhilliún ar chaipiteal. Céard é €20 milliún as an méid sin do rud chomh tábhachtach leis an nGaeltacht?

Tá mé cinnte go gcuirfidh an t-Aire Stáit an chath suas. Má chuireann, beidh tacaíocht iomlán aige uaimse, mar dhuine Gaeltachta agus mar Theachta Dála Gaeltachta sa gcath sin. Ar ndóigh, má chliseann ar an Rialtas beidh muid gearánach agus beidh údar againn. Tá a fhios agam cá bhfuil croí an Aire Stáit agus cá raibh sé ariamh. Tá a fhios agam go ndéanfaidh sé a dhícheall. Tá a fhios agam go bhfuil croí an Taoisigh san áit cheart, fiú má tá daoine sa gcóras a bhfuil gráin dóite acu don Ghaeilge. Tá na daoine sin sa gcóras agus admhóimís é.

Tá rud amháin gur mhaith liom a rá mar chríoch. Céad go leith bliain ó shin, scríobh duine anaithnid an méid seo:

As to the Irish language, toleration and patronage have come too late. It cannot be saved alive by any human power. It is at present confined to about one-third of the peasantry, and those the most ignorant and uncivilised. As a spoken language, it can hardly survive the present generation. The fathers and mothers will retain it till their death, but by the children it will be neglected and forgotten.

Scríobhadh é sin céad go leith bliain ó shin agus is mór an mhaith, ainneoin an méid a bhí ráite ag an am sin, gur tháinig an Ghaeilge slán. Bhí go leor daoine páirteach san iarracht sin agus rinne go leor daoine an t-uafás oibre. Ar ndóigh, le céad bliain anuas, bhí na daoine ann a deirfeadh i gcónaí, go mór mhór nuair a bhí brú airgid ann, nárbh fhiú an Ghaeilge nó nárbh fhiú an t-airgead a chaitheamh ar an nGaeilge. Cuirtear an argóint sin chun cinn go mór mhór nuair atá géarchéim eacnamaíochta ann.

Críochnóidh mé leis an méid seo. Dá bhfaigheadh an Ghaeilge bás, bheadh teanga nach mbaineann le haon treabh, cine nó dream ar domhan, nach bhfuil a shíolra in aon áit eile ach sa tír seo agus in Albain, tar éis bás a fháil agus bheadh an domhan níos boichte dá bharr. An bhfuil muid chun a rá go gcaillfear teanga na misinéirí, an teanga a bhfuair na mílte daoine bás ar a shon agus don dúchas, bás in Éire saor, bunaithe ar argóint go bhfuil géarchéim airgid ann? Tá mé cinnte go n-aontódh an Aire Stáit liom nach mbeadh sin ceart agus táim cinnte go ndéanfaidh sé a dhícheall déanamh cinnte go mbeidh an t-airgead ar fáil don Ghaeltacht don bhliain seo chugainn, le jab foirfe a dhéanamh i bhforbairt na Gaeltachta.

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context

Gabhaim buíochas leis an Teachta as an cheist seo a thógáil ar an Athló anseo agus deis a thabhairt dom freagra a thabhairt. Mar atá ráite ag an Teachta, is minic, le blianta fada, a bhí mise thall ar an taobh sin den Teach agus eisean ar an taobh seo agus an argóint céanna á phlé againn.

Mar is eol don Teachta, tá sé molta sa Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030 go mbunófaí údarás Gaeilge agus Gaeltachta, dar teideal Údarás na Gaeilge agus na Gaeltachta, a ghníomhódh ar bhonn náisiúnta maidir le cur i bhfeidhm na straitéise agus a chomhlíonfadh feidhmeanna ábhartha a dhéanann Údarás na Gaeltachta agus eagraíochtaí Stáit agus neamhrialtasacha eile i láthair na huaire, de réir mar is cuí. Tá sé ráite sa straitéis freisin go leagfar síos ról sonrach agus feidhmeanna sonracha an údaráis mholta nua i ndréacht-reachtaíocht.

Faoi mar atá sonraithe inár gclár Rialtais, tacóidh an Rialtas nua leis an straitéis 20 bliain agus déanfar na spriocanna inseachadta atá luaite inti a chur i gcrích. Tá lúcháir orm a bheith ábalta a rá go bhfuil tiomantas an Rialtais i leith na straitéise léirithe go soiléir cheana féin. Chomh maith leis na céimeanna atáthar á dtógáil laistigh de mo Roinn chun feidhm a thabhairt do mholtaí ábhartha na straitéise, ar a n-áirím bunú aonad straitéise agus ullmhú dréacht-reachtaíochta, is cúis sásaimh ar leith dom í go bhfuil an coiste Rialtais faoin nGaeilge agus faoin nGaeltacht athbhunaithe ag an Rialtas. Is faoi chathaoirleacht an Taoisigh féin a fheidhmíonn an coiste Rialtais agus tá na hAirí seo a leanas mar bhaill de: an tAire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta; an tAire Oideachais agus Scileanna; an tAire Caiteachais Phoiblí; an tAire Cumarsáide, Fuinnimh agus Acmhainní Nádúrtha; an tAire Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil; agus mé féin mar Aire Stáit. Tionóladh an chéad chruinniú den choiste Rialtais ar 14 Aibreán 2011, áit ar tapaíodh an deis plé leathan a dhéanamh ar na féidearthachtaí éagsúla maidir le cur i bhfeidhm na straitéise. Ag eascairt ón bplé sin, tá oifigigh mo Roinne chun moltaí maidir leis na féidearthachtaí seo a ullmhú don chéad chruinniú eile den choiste Rialtais agus cuimseoidh na moltaí seo na féidearthachtaí maidir le ról agus cúraimí Údarás na Gaeltachta i ndáil leis an straitéis.

Is léir, mar sin, go bhfuil dul chun cinn á dhéanamh agus go bhfuil aghaidh á tabhairt ar na céimeanna is gá a thógáil chun an straitéis a chur i bhfeidhm laistigh de na hacmhainní teoranta atá ar fáil san aeráid eacnamaíoch reatha.

Mar ionadaí pobail ón Ghaeltacht - cosúil leis an Teachta - atá le fada ag plé le riachtanais phobal na Gaeltachta, tuigim go maith na dúshláin agus na constaicí a gcaithfidh Údarás na Gaeltachta dul i ngleic leo sa timpeallacht achrannach gnó atá i bhfeidhm faoi láthair. Tuigim fosta an dea-obair atá déanta ag an údarás agus na torthaí fónta atá bainte amach aige tríd an infheistíocht atá déanta aige chun deiseanna fostaíochta a chruthú agus a chaomhnú sa Ghaeltacht.

Níl amhras ar bíth ach go bhfuil an ghéarchéim eacnamaíoch náisiúnta agus domhanda ag cruthú deacrachtaí do chomhlachtaí sa Ghaeltacht agus tá impleachtaí dá réir ann do chúrsaí fostaíochta. É sin ráite, caithfear a nótáil gurb é an Rialtas deiridh, a raibh an Teachta Ó Cuív mar bhall de, a laghdaigh soláthar airgid caipitil Údarás na Gaeltachta ó €27 milliún in 2006 go €18 milliún in 2010 agus a laghdaigh an soláthar céanna arís go tubaisteach go dtí €6 milliún sa bhliain reatha, 2011.

Ní mór a mheabhrú don Teachta fosta gurbh é a Rialtas siúd a d'fhoilsigh An tAthbhreithniu ar Thosaíochtaí Infheistíochta Caipitil 2010 - 2016, inar laghdaíodh buiséad caipitil na Roinne Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, mar a bhí ag an am, ó €105 milliún in 2010 go €86 milliún do na blianta 2011, 2012 agus 2013. Caithfidh mé a mheabhrú don Teachta chomh maith go leanann an soláthar don Roinn ag titim sna blianta ina dhiaidh sin go €40 milliún in 2014 agus €30 milliún in 2015 agus 2016. Ag cur san áireamh go bhfuil beagnach €70 milliún de bhuiséid 2011, 2012 agus 2013 le dul i dtreo an chláir LEADER agus go raibh scéimeanna uilig na Roinne atá dírithe ar an Ghaeilge, an Ghaeltacht, na hoileáin agus Údarás na Gaeltachta le maoiniú as an bhfuílleach de thart ar €16 milliún, tá mé cinnte go n-aontóidh an Teachta liom nuair a deirim nár fágadh morán airgid agam le caitheamh, ní hamháin ar chúrsaí teanga i gcoitinne, ach le tabhairt d'Údarás na Gaeltachta chun cúraimí forbartha agus fiontraíochta na heagraíochta a chomhlíonadh.

Cé go mbeidh fáil ag an údarás ar thart ar €6 milliún breise óna chuid acmhainní féin i mbliana a chuideoidh leis an eagraíocht a chuid spriocanna a bhaint amach, aithním go bhfuil cur chuige an Rialtais dheiridh ag cruthú deacrachtaí suntasacha don údarás go fóill. Is sa chomhthéacs sin agus i gcomhthéacs na reachtaíochta úire a bheidh mé ag déanamh mo dhíchill chun na deacrachtaí sin a réiteach.

Mar fhocal scoir, tá mise dóchasach go ndéanfaimid dul chun cinn suntasach faoin chlár Rialtais chun infheistíocht fhiúntach a thabhairt go dtí an Ghaeltacht. Mar a dúirt mé, is cúis sásaimh dom í tiomantas pearsanta an Taoisigh don Ghaeilge agus don Ghaeltacht. Beidh mise mar Aire Stáit ag obair go dlúth leis an Aire Deenihan agus leis an gcoiste Rialtais san am amach romhainn chun spriocanna inseachadta na straitéise a chur i gcrích ar bhonn costas-éifeachtach.

Ar ndóigh, tá lúcháir orm go mbeidh gach cuidiú le fáil agam ón Teachta agus óna pháirtí. Mar atá ráite agam cheana, tá oidhreacht agam, fágtha ag Fianna Fáil nuair a d'fhág siad an Rialtas, atá ag cothú agus a bheidh ag cothú deacrachtaí. Is é an dúshlán atá romham ná mo dhícheall a dhéanamh feabhas a chur ar rudaí, mar ní féidir leo a bheith mórán níos measa ná mar atá i láthair na huaire.

Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context

An bhfuil réiteach á réitiú ag an Aire Stáit? An bhfuil sé i gceist aige -----

Joe Costello (Dublin Central, Labour)
Link to this: Individually | In context

Níl mórán ama fágtha.

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context

Tá sé an-fhurasta don Teachta é sin a rá ón taobh sin den Teach, ach tá mé sásta éisteacht leis.

Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context

Caithfidh mé a rá go bhfuil an-iontas orm nach raibh aon cheo sa mbuiséad inniu i dtaobh fostaíocht sa Ghaeltacht.

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context

Fógraíodh rudaí sa straitéis inniu a bhaineann leis an Ghaeltacht, ó thaobh na turasóireachta de, mar shampla.

Joe Costello (Dublin Central, Labour)
Link to this: Individually | In context

Níl aon am fágtha. Go raibh maith agaibh. Tá an Dáil ar Athló.