Mr. Victor Bayda:

Ba mhaith liom tacaíocht a thabhairt don mhéid a dúirt Páidí Ó Sé ansin mar gheall ar an gcomhairle contae agus an tuiscint, nó an easpa tuisceana b’fhéidir, a bhíonn ag bainistíocht na comhairle contae uaireanta. Tá sé fíorthábhachtach go mbeadh sé sin ann.

Tá dhá rud le rá agam le freagra a thabhairt don Teachta mar gheall ar an mata a bhaineann leis na figiúirí. Ar an gcéad dul síos, tá sé luaite ann cheana féin ach má fhéachann tú ar an léarscáil, tá cúpla ceann de na Gaeltachtaí is lú in Uíbh Ráthach. Tá ceann ciliméadar faoi chiliméadar ann, Baile Uí Chearnacháin, nó ceann i gCathair Dónaill cosúil leis sin, An Gleann Beag. Na daoine a ghearr an Ghaeltacht mar seo, ní raibh tuiscint acu mar gheall ar chúrsaí pleanála teanga a bheadh ann anois. Bhí cuspóirí eile acu an uair sin nuair a leagadh síos iad in 1965 agus 1966. Anois tá sé difriúil. Is rud go hiomlán difriúil deontais a thabhairt do na daoine atá ina gcónaí i mbailte fearainn áirithe. Nuair a bhíonn tú ar an bpríomhbhóthar, Mórchuaird Chiarraí, tagann tú isteach agus amach as Gaeltacht Uíbh Ráthaigh cúig huaire. Sin cúig huaire isteach agus cúig huaire amach. Sin an cruth atá ar an nGaeltacht ansin. Bíonn deacrachtaí agamsa ag plé le daoine mar tagann siad ón taobh mícheart den bhóthar uaireanta agus deirim leo nach féidir liom faic a dhéanamh. Caithfear aitheantas a thabhairt do na daoine a tháinig le chéile ar an gcoiste sin, an coiste nua Nascadh Uíbh Ráthaigh. Tá siad tar éis tacaíocht a fháil ón Roinn agus tá plean teanga curtha le chéile acu don cheantar ar fad, seachas an Ghaeltacht amháin. Beidh an ceantar ar fad anois - 7,000 duine - faoi phleanáil teanga. Táimid ag lorg líon níos airde daoine agus go mbeadh Cathair Saidhbhín mar bhaile seirbhíse Gaeltachta. I gcomparáid le go leor Gaeltachtaí eile, tá Cathair Saidhbhín lasmuigh den Ghaeltacht ach teastaíonn sé seo mar gheall ar an meánscoil atá istigh ann, mar gheall ar na daoine atá ina gcónaí ansin agus na múinteoirí atá ag obair sa Ghaeltacht ach ina gcónaí lasmuigh den Ghaeltacht. Taispeánann sé nach bhfuil na teorainneacha ag oibriú in Uíbh Ráthach mar atá siad anois. Ar shlí, tá an Ghaeltacht ag feidhmiú agus an plean teanga do Ghaeltacht Uíbh Ráthaigh ag oibriú ar nós sórt lárionad na Gaeilge do phobal Uíbh Ráthaigh ar fad mar ní féidir na teorainneacha sin a úsáid. Gearrann siad suas an pobal ag an bpointe seo mar tá daoine ag taisteal. Níl aon chosc ar an taisteal. Tá saghas iomlánú á dhéanamh ar phleanáil teanga sa cheantar ar fad anois. Táimid ag caint ar an nGaeltacht ach i ndáiríre, bíonn muidne ag obair don cheantar ar fad.

An dara rud, má thuigim i gceart é, ná gur an phríomhchúis a bhí le pleanáil teanga an chéad lá ná seilbh; go nglacfadh na pobail féin seilbh ar an teanga agus ar cad atá i ndán don teanga. Tá an pobal anois ag déanamh an-obair. Tá siad ag cur isteach an oiread sin fuinnimh. Tá siad ag teacht le chéile agus ag tógáil clainne le Gaelainn. Tá siad ag déanamh gach aon saghas rud gur féidir leo a dhéanamh, faoi chúinsí an-deacair ar fad, ach tá siad á ndéanamh. Anois tá seilbh á glacadh acu ar an teanga de réir a chéile. Má thógtar an chéim sa bhreis anois beidh bord ann agus an ionadaíocht cheart ar na hiarrachtaí nó ar an bpobal. Mura mbeidh duine ann chun an tseilbh sin a thaispeáint, má bhíonn na daoine sin ag déanamh a n-iarrachtaí ach ní thugtar an deis dóibh seilbh cheart a ghlacadh ar an teanga, bheadh sé sin míchothrom ar fad. Tá sé fíorthábhachtach go mbeadh ionadaíocht ann chun bunús a chur faoin bpróiseas seo, chun go mbeadh pobal in Uíbh Ráthach a ghlacfaidh seilbh ar an teanga, más sin cuspóir an phleanáil teanga.