Mr. Donncha ? h?allaithe:

Maidir leis na teorainneacha, tá na teorainneacha chomh mór as riocht anois go bhfuil ceantair taobh amuigh den Ghaeltacht ina bhfuil níos mó Gaeilge á úsáid go laethúil ná mar atá i gceantair taobh istigh den Ghaeltacht. Luafaidh mé áit amháin – Uachtar Ard. Tá níos mó Gaeilge á húsáid in Uachtar Ard ná mar atá i mBaile Chláir na Gaillimhe, de réir an daonáirimh. Níl Uachtar Ard sa Ghaeltacht. Tá an rud céanna fíor faoi Órán Mór agus níl Órán Mór sa Ghaeltacht. Tá ceantair i gcathair na Gaillimhe ina bhfuil níos mó Gaeilge á húsáid taobh amuigh den Ghaeltacht ná mar atá sna ceantair i gcathair na Gaillimhe atá taobh istigh den Ghaeltacht. Sin a léiríonn an daonáireamh ar aon chaoi. Tá an rud imithe as riocht uilig.

Tuigim an pointe maidir leis na daoine a bhfuil Gaeilge acu taobh amuigh de na ceantair Ghaeltachta ach ceapaim go gcaithfimid beagán machnamh a dhéanamh ar céard is brí le Gaeltacht. Sa Ghaeltacht, labhraíonn daoine an Ghaeilge ní mar gheall go bhfuil siad níos náisiúnta ná aon duine eile nó mar gheall ar ghrá don teanga. An phríomhchúis le Gaeilge a labhairt taobh istigh den Ghaeltacht ná gur teanga éifeachtach chumarsáide í agus tá sí tagtha anuas ó ghlúin go glúin leis na céadta nó na mílte bliain. Tarlaíonn sé gur an teanga orgánach í taobh istigh de na ceantair sin. Is dóigh go bhfuil cás speisialta i Ráth Chairn, áit a ndeachaigh daoine ón nGaeltacht leis an áit a choilíniú. D’éirigh leis an teanga teacht slán ansin agus tá sí láidir go leor ann i gcónaí. Taobh amuigh de sin, tá gréasán Gaeilge an-láidir i roinnt áiteanna. Luaigh an Seanadóir Cluain Dolcáin agus tá cúpla baile eile mar sin, ar nós Inis, Maigh Nuad agus ceantair mar sin, de réir an daonáirimh. Ní mar a chéile é sin agus ceantar Gaeltachta ina bhfuil daoine ag labhairt Gaeilge. Ní labhraíonn daoine í mar gheall go bhfuil siad díograiseach ar son na Gaeilge; díreach tarlaíonn sé gur í an teanga phobail. I ndáiríre, sa Ghaeltacht is teanga phobail í thar aon rud eile. Is teanga phobail nádúrtha í. San áit ina bhfuil cónaí ormsa i gCois Fharraige tá daoine Gaeilgeoireacha ar cuma sa diabhal leo faoin nGaeilge nó faoi athbheochan na Gaeilge. Ní dhéanann sé aon imní dóibh. Ní dhéanann cás na Gaeilge imní dóibh ó thús an lae go deireadh an lae agus b’fhéidir nach labhraíonn siad aon teanga eile ach í, mar gheall gur í an teanga nádúrtha chumarsáide atá acu agus an teanga is éifeachtaí. Ag an am céanna, caithfimid smaoineamh go bhfuil sé an-tábhachtach go bhfuil an Ghaeilge ag dul chun cinn, go speisialta sna bailte ina bhfuil Gaelcholáistí agus Gaelscoileanna.

Is cabhair mhór é sin don Ghaeltacht ach ná bíodh muid ag tabhairt Gaeltachtaí ar na ceantair sin. Má dhéanfaimid é sin, táimid ag déanamh beag is fiú de céard is brí le Gaeltacht agus cuireann sé sin lagmhisneach ar dhaoine taobh istigh den Ghaeltacht atá ag iarraidh an Ghaeltacht a choinneáil beo mar phobal teanga orgánach.

Ní hionann sin is a rá go bhfuiltear ag iarraidh beag is fiú a dhéanamh de na háiteanna sin, áiteanna ina bhfuil an-dul chun cinn déanta. Tá áiteanna i dTuaisceart Éireann ina bhfuil dul chun cinn dochreidte déanta. Bhí mé thuas i gCárn Tóchair, ceantar tuaithe ina raibh beagán Gaeilge ann 100 bliain ó shin agus tá dul chun cinn déanta sa cheantar sin ag pobal atá ag iarraidh an Ghaeilge a chothú. D'fhéadfadh sé tarlú, i gceann 20 bliain eile, go bhféadfaí Gaeltacht a ghlaoch air sin mar gheall go bhfuil an síol curtha acu ach tá sé an-tábhachtach nach ndéanfadh muid meascán idir ghréasán cainteoirí Gaeilge i gCluain Dolcáin nó in aon áit eile ina bhfuil Gaelcholáistí, Gaelscoileanna agus roinnt infreastruchtúr Gaeilge agus ceantair Ghaeltachta.

Níl sin le haon chaitheamh anuas a dhéanamh ar na ceantair sin ach má táimid chun déileáil leis seo i mbealach eolaíoch ó thaobh na sochtheangeolaíochta, caithimid idirdhealú a dhéanamh idir na háiteanna ina bhfuil an Ghaeilge mar theanga phobal go horgánach ag teacht anuas, á sheachadadh ó ghlúin go glúin agus á labhairt go nádúrtha ag daoine mar gheall gur teanga cumarsáide éifeachtach taobh istigh den phobal sin atá ann agus ceantair eile ina bhfuil gréasán daoine atá díograiseach faoin nGaeilge agus ag úsáid an oiread Gaeilge agus is féidir leo agus ag fáil oideachais trí Ghaeilge agus mar sin de. Tá an dá cheann ag tacú le chéile ach ní mar a chéile iad.