Mr. Rónán Ó Domhnaill:

Labhair an Teachta faoi líon na ngearán a fuair mé, 86, agus dúirt sé go bhfaighimid níos mó i mbliana. Agus muid i mí Meán Fómhair, tá 76 gearán faighte againn cheana féin i mbliana maidir le Covid agus níl an bhliain caite fós. Is féidir liom dul tríd sin leis an Teachta más mian leis. Bhain 40 acu sin le FSS agus 17 leis an tairseach cláraithe. Bhain trí cinn le heaspa eolais ar shuíomh an chórais mhalartaigh ar an bhfón. Bhain cúig cinn le fógraí réamhthaifeadta béil agus bhain naoi gcinn le bileoga eolais i mBéarla. Leanann sé ar aghaidh agus ar aghaidh. Ansin bhí 36 gearán a bhain leis an Roinn Sláinte. Bhain siad sin go sonrach leis an teastas Covid, litreacha i mBéarla amháin, easpa síntí fada, mí-aistriúchán, seirbhísí fóin i mBéarla amháin agus é sin ar fad. Níor chuir aon phioc dóibh sin aon iontas orm faraor. Is i dtreo na ceiste a chuir an Teachta orm maidir leis mo seacht mbliana in oifig é sin mar tharraing muid aird air seo siar in 2017 nuair a d'eisigh muid tuarascáil ar chóras na scéimeanna teanga. Phléigh muid an fhadhb a bhí ann le córas na scéimeanna agus síntí fada a bheith in easnamh. Faighimid go leor gearán faoi easpa síntí fada agus mar sin de. Chuir an Teachta an cheist orm, an dtarlódh an rud céanna arís? Le bheith ionraic, dá mbeadh paindéim nua ann ag deireadh na bliana seo, shamhlóinn go dtarlódh an rud céanna arís i go leor cásanna mar, go minic, níl ar chumas an Stáit tús áite a thabhairt don Ghaeilge ná caitheamh léi go féaráilte, mar ba chóir. Is ar cheann de na príomhchúiseanna leis sin, atá leagtha amach agam le blianta fada, ná nach bhfuil an reachtaíocht atá ann sách láidir le bundualgais a leagan ar chomhlachtaí poiblí. Tá fadhb an-bhunúsach faoina bhun sin. Baineann sé sin le líon leordhóthanach daoine le Gaeilge a bheith ag obair sa tseirbhís phoiblí agus sa státchóras atá ar a gcumas feidhmiú trí Ghaeilge.

Le cead an Chathaoirligh, léifidh mé píosa beag as tuarascáil a d'eisigh oifig an choimisinéara teanga i gCeanada. Bhí go leor de na fadhbanna céanna ag daoine i gCeanada ó thaobh seirbhís a fháil sa dá theanga sa tír sin. Is alt beag é seo a chuaigh i bhfeidhm go mór orm sa phíosa a scríobh an coimisinéir. Dúirt sé:

Once an emergency is declared, it is too late to learn English or French, and auxiliary resources—financial or material resources, translation and interpretation services—become less available than during normal times. It is therefore vital that the federal government have a sufficiently bilingual workforce at all times that is able to perform essential tasks such as supervising staff in designated bilingual regions and communicating with the public in both official languages in areas where there is significant demand.

Téann sé ar aghaidh go dtí céard a tharla go minic agus tá sé an-chosúil le céard a tharla sa tír seo:

Federal institutions tend to justify releasing information in only one official language [cé chomh minic is a tharla sé sin anseo?] during crises by noting that in an emergency, waiting for communications to be translated simply takes too long. In other words, these institutions are conducting an ad hoc cost-benefit analysis, wherein the cost of violating the Act is outweighed by the benefit of providing information quickly to at least those Canadians who can speak the official language most used by the institution. The logic of the cost-benefit analysis is, of course, of little solace to speakers of the other official language, who not only have to wait to receive important information, but also see their trust in their government begin to waver as the institutions mandated to protect them disregard their language rights and communication needs.

Tagann sé sin 100% leis na gearáin a sheol daoine chuig m'oifig le beagnach dhá bhliain anuas anois. Mothaíonn siad ligthe síos ag an Stát, nach bhfuil an Stát ag caitheamh leo go féaráilte agus nach bhfuil sé ag cur na seirbhísí ar fáil i nGaeilge mar ba chóir. Ní fheicim aon réiteach gearrthéarma air sin ach is é an réiteach is bunúsaí, agus is réiteach fadtéarmach é, ná go mbeadh a ndóthain daoine le Gaeilge ag feidhmiú sna hinstitiúidí seo. Ghabhfadh sé sin cuid mhaith den bhealach chun cúrsaí a chur ina gceart amach anseo.