Jack Chambers (Dublin West, Fianna Fail)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Gabhaim buíochas le baill an choiste as an gcuireadh a thug siad dom teacht os a gcomhair inniu chun Meastachán mo Roinne don Ghaeilge agus don Ghaeltacht a phlé. Níl aon amhras ann ach go raibh dúshlán faoi leith bainteach leis an tréimhse ó thús 2020 mar gheall ar Covid-19. Fearacht gach réimse eile den saol, d’imir an phaindéim tionchar suntasach ar ábaltacht gach eagraíocht Gaeilge agus Gaeltachta a gcion a dhéanamh chun a gcláir oibre trí chéile ar son na Gaeilge agus na Gaeltachta a choinneáil ag imeacht. Aimsíodh bealaí agus seifteanna nua malartacha chun rudaí a dhéanamh le 15 mhí anuas. Ba é spiorad na meithle a bhí ag croílár an scéil agus is údar misnigh agus sásaimh é gur éirigh le páirtithe leasmhara, le cúnamh mo Roinne agus forais ábhartha eile Stáit, dul i ngleic le móramh mór na ndeacrachtaí a tháinig chun cinn go dtí seo de thoradh Covid-19.

Mar is eol don choiste, léiríonn An Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030 agus an plean gníomhaíochta don Ghaeilge in éindí léi polasaí an Stáit don Ghaeilge agus do na ceantair Ghaeltachta. Tá úinéireacht tras-Rialtais ag an straitéis agus ag an bplean gníomhaíochta agus, dá réir sin, tá de chúram ar Ranna, ar fhorais agus ar eagraíochtaí Gaeilge agus Gaeltachta an plean a chur i bhfeidhm. Tá de chúram ar an Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán an plean a chomhordú agus a chur i bhfeidhm. Léiríonn an plean gníomhaíochta agus an chéad tuarascáil bhliantúil ar a dhul chun cinn a foilsíodh i mí Dheireadh Fómhair 2020 na 180 gníomh atá á bhforbairt ag thart ar 60 páirtí leasmhar chun tacú leis an teanga agus leis na ceantair Ghaeltachta. Foilseofar an chéad tuarascáil bhliantúil i gceann cúpla seachtain.

Gan amhras, tá sé dúshlánach feidhmiú le linn na paindéime le bliain anuas, agus chuaigh sé i bhfeidhm ar sholáthar tacaíochtaí i réimse na Gaeilge agus gnóthaí Gaeltachta. Mar sin féin, tá dul chun cinn suntasach déanta. Léireofar sa dara tuarascáil, a fhoilseofar go luath agus a chlúdaíonn an tréimhse ó mhí Iúil 2019 go mí na Nollag 2020, nuair a bheidh sé ceadaithe ag an Rialtas, an dul chun cinn atá déanta sa tréimhse sin, in ainneoin na ndúshlán reatha a chuireann an phaindéim romhainn.

Ba mhaith liom aird a dhíriú ar an leithdháileadh breise Státchiste, arbh fhiú €14.8 milliún, ar an méid a bhí i gcáinaisnéis 2021 d’earnálacha na Gaeilge agus na Gaeltachta. Tá seo chun tacú leis an teanga agus leis na ceantair Ghaeltachta, go mór mór i gcomhthéacs chur i bhfeidhm leanúnach an phróisis phleanála teanga agus an pholasaí maidir le hoideachas Gaeltachta, a bhfuil an Roinn Oideachais i gceannas air. Mar thoradh ar an leithdháileadh breise seo, tá níos mó ná €78 milliún maoiniú san iomlán curtha ar fáil chun tacú leis an nGaeilge trí mo Roinnse amháin i mbliana.

B’iontach an rud é don dá Rialtas agus na páirtithe polaitiúla sa Tuaisceart teacht ar an gcomhaontú Ré Nua, Cur Chuige Nua anuraidh. Faoin gcomhaontú sin, leagtar amach ár dtosaíochtaí roinnte maidir le sláinte, oideachas, bonneagar, leasa an phobail, teanga agus cultúir, agus é mar aidhm teacht i dtír ar na ceisteanna is tábhachtaí do phobal an Tuaiscirt. Is ceist ríthábhachtach í an teanga do phobal an Tuaiscirt agus beidh an Rialtas seo ag déanamh a dhíchill chun an reachtaíocht teanga atá de dhíth ann a bhrú chun cinn i mbliana.

Ó a ceapadh mé mar Aire Stáit don Ghaeltacht, tá gach deis tapaithe agam laistigh de na srianta Covid-19 chun bualadh leis an iliomad eagraíochtaí Gaeilge agus Gaeltachta fud fad na tíre. Theastaigh uaim cloisteáil uathu faoina bhfuil ar bun agus beartaithe acu ar leas na Gaeilge, ar leas na Gaeltachta agus ar leas an phobail lena mbaineann siad. I measc na nithe is suntasaí a baineadh amach le linn mo chéad bhliana mar Aire Stáit, tá an méid seo a leanas. Rinneadh dul chun cinn suntasach le cur i bhfeidhm an phróisis phleanála teanga mar a bhaineann sé leis na ceantair Ghaeltachta, le bailte seirbhíse agus le líonraí Gaeilge, mar a dhéantar iad a shainiú in Acht na Gaeltachta, 2012. Cuireadh pacáiste maoinithe de bheagnach €1.5 milliún ar fáil do Thuismitheoirí na Gaeltachta chun an Ghaeilge a fhorbairt i measc theaghlaigh óga na Gaeltachta. Cheadaigh an Rialtas maoiniú breise don Ghaeltacht mar chuid den phacáiste spreagtha post i mí Iúil 2020, ina raibh soláthar caipitil €8 milliún breise d'Údarás na Gaeltachta in 2020 chun uasghrádú riachtanach a dhéanamh ar a stoc foirgneamh agus ar a chórais chóireála uisce. Tá Bille teanga nua críochnaithe ar Chéim an Choiste sa Dáil chomh maith, dár ndóigh.

Agus muid ag breathnú chun tosaigh, is gá dúinn ar fad a aithint go bhfuil údar suntasach dóchais ann. Dá dheacra agus dá dhúshlánaí an ré ina bhfuilimid ar fad ag maireachtáil, tá dóchas os ár gcomhair amach ag bun na spéire. Is údar misnigh agus dóchais dom an méid atá bainte amach. Ach an oiread leis an Aire, an Teachta Catherine Martin, táim ag súil go mór le bheith ag leanúint orm ag obair le gach páirtí leasmhar san achar ama atá romhainn chun cur lena bhfuil bainte amach go dáta ar leas phobal na Gaeltachta agus na Gaeilge araon.