Trevor Ó Clochartaigh (Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Cuirim céad fáilte roimh an Aire Stáit agus gabhaim buíochas leis an gCathaoirleach as ucht an deis seo a thabhairt dom an cheist seo a chur ar an Aire Stáit.

An t-am seo an bhliain seo caite, is dóigh go raibh muid ag coraíocht le chéile maidir le Bille na Gaeltachta mar ní raibh muid ar aon intinn faoi na forálacha agus mar sin de. Ach ar an 25 Iúil 2012, shínigh Uachtarán na hÉireann Bille na Gaeltachta agus tháinig sé i bhfeidhm. Mar chuid den Bhille sin, bhí sé i gceist: go n-ainmneofaí limistéir pleanála teanga Gaeltachta; go gcuirfí i bhfeidhm bailte seirbhíse Gaeltachta, na bailte sin atá cóngarach do na ceantair Gaeltachta, a bhfuil cuid mhaith de phobal na Gaeltachta ag tarraingt orthu agus a bhfuil aeráid fé leith iontu ó thaobh cúrsaí Gaeilge agus Gaeltachta; na líonraí Gaeilge, is iad sin na pobail Gaeilge taobh amuigh de na ceantair Gaeltachta ina bhfuil pobal measartha de dhaoine a labhraíonn Gaeilge agus a úsáideann Gaeilge ó lá go lá agus gur í an Ghaeilge an teanga oibre gur mian leo a úsáid, a chothú; agus na critéir pleanála teanga maidir leis an dul chun cinn atá le déanamh taobh istigh de na ceantair Gaeltachta ó thaobh pleanáil teanga a chur chun cinn i gcomhthéacs an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge.

Táimid bliain chun cinn agus is léir ón mBille go mbeadh roinnt ionstram reachtúla nó forordaithe le tabhairt isteach ag an Aire le go dtiocfadh an ceithre rud atá luaite agam, ar a laghad, i bhfeidhm. Tá sé fógraithe ag an Aire Stáit in áiteanna eile, ó thaobh bord Údarás na Gaeltachta de, go bhfuil sé i gceist 26 limistéir pleanála teanga a ainmniú sa Ghaeltacht, ach nuair a déanaim scrúdú ar an glár atá ag an Príomh-Aturnae Stáit, ní fheicim ach dhá ionstraim reachtúla feidhmithe go dtí seo. Baineann an péire sin leis an fheidhm a thabhairt don Aire Stáit cúrsaí gnóthaí Gaeltachta a dhéanamh thar ceann an Aire.

Baineann an cheist atá agam anocht leis an obair atá déanta ó thaobh na Roinne de, go háirithe sa gcomhthéacs go bhfuil sé ráite sa staidéar cuimsitheach teangeolaíochta i 2007 nach bhfuil ach 20 bliain ag an Ghaeilge le maireachtáil muna gcuirtear plean cuimsitheach i bhfeidhm - sin sé bliana ó shin; mar sin níl fágtha ach 14 bliana. Tá straitéis 20 bliain don teanga againn agus tá bliain caite ó tháinig Acht na Gaeltachta i bhfeidhm. Cén dul chun cinn atá déanta ag an Roinn maidir leis na h-ionstraim reachtúla seo a thabhairt chun cinn? Cén uair an bhfeicfidh muid na h-ionstraim reachtúla seo ós comhair na Tithe agus cén uair an dtosnófar i ndáiríre ar an obair atá riachtanach má tá muid leis na moltaí ar fad atá sa staidéar cuimsitheach teangeolaíochta agus sa straitéis 20 bliain a chur i bhfeidhm ar an talamh.

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Fáiltím roimh an deis labhairt faoin ábhar tábhachtach seo. Mar is eol don Seanadóir, síníodh Acht na Gaeltachta 2012 ina dhlí ar an 25 lúil 2012. Tá tábhacht ar leith ag baint leis an Acht seo, os rud é go dtugtar aird i reachtaíocht don chéad uair ó 1956 ar an riachtanas atá le sainmhíniú nua a thabhairt don Ghaeltacht, a bheidh bunaithe feasta ar chritéir theangeolaíocha le hais an tsainmhínithe a bhí bunaithe ar limistéir shonracha thíreolaíochta go dtí seo. Ina theannta sin, déantar foráil reachtúil faoin Acht do bhailte seirbhíse Gaeltachta, is iad sin bailte ina gcuirtear seirbhísí ar fáil do cheantair Ghaeltachta. Déantar foráil reachtúil fosta faoin Acht do lionrai Gaeilge, is iad sin ceantair a bhfuil a bhformhór acu lonnaithe i bpobail uirbeacha agus a bhfuil cnap bunúsach criticiúil de thacaíocht phobail agus Stáit acu don Ghaeilge.

Leagtar síos bunús reachtúil faoin Acht don chóras pleanála teanga taobh istigh agus taobh amuigh den Ghaeltacht agus tugtar ról lárnach maidir leis an phleanáil teanga d'Údarás na Gaeltachta agus d'Fhoras na Gaeilge maidir le cúnamh a thabhairt don phobal sna ceantair eagsúla i ndáil le hullmhú agus le feidhmiú na bpleananna teanga ar an talamh. Ón uair gur síníodh Acht na Gaeltachta ina dhlí, ní miste a nótáil go raibh cruinnuithe ag mo Roinn agus ag Údarás na Gaeltachta le coistí pobail agus le comharchumainn ar fud na Gaeltachta chun iad a chur ar an eolas faoin phróiseas pleanála teanga faoin Acht. Ina theannta sin, bhunaigh mo Roinn agus Foras na Gaeilge fócasghrúpa le heagraíochtaí pobail i gceantair áirithe taobh amuigh den Ghaeltacht maidir leis an phróiseas pleanála teanga faoin Acht. Mar is eol don Seanadóir, tá reachtaíocht cheana isteach le déanamh chomh fada agus a bhaineann sé leis an próiseas pleanála teanga faoi Acht na Gaeltachta agus tá roinnt céimeanna idir lámha chun na riachtanais reachtúla sin a chomhlíonadh.

Ar an chéad sul síos, shínigh mé an t-ordú um thosach feidhme faoi Acht na Gaeltachta ar an 16 Aibreán 2013. Is ar an lá sin a tháinig Acht na Gaeltachta 2012 i gníomh a mhéid agus nach raibh sé i ngníomh cheana féin. Tá ballchríoch á chur ag mo Roinn ar na rialacháin faoi Alt 12 d'Acht na Gaeltachta, faoina ndéantar na critéir pleanála teanga a fhorordú. Beidh na critéir seo riachtanach chun measúnú a dhéanamh amach anseo ar na pleananna teanga a ullmhaítear do na na limistéir pleanála teanga Gaeltachta, do na bailtí seirbhíse Gaeltachta agus do na líonraí Gaeilge. Tá mo Roinn ag obair chomh maith ar na fógraí faoi Alt 7(3) d'Acht na Gaeltachta, a dhéanfaidh sainiú ar na teorainn éagsúla a bheidh i gceist le 26 limistéir pleanála teanga Gaeltachta.

D'fhógraigh mé i mí Bealtaine go mbeadh 26 limistéir pleanála teanga Gaeilge faoi leith ann chun críche an phróisis pleanála teanga sa Ghaeltacht. Bunaíodh a leithéid de dháileadh ar nstaid reatha an teanga sna limistéir éagsúla Gaeltachta agus d'eascair sin as plé a bhí ag Údarás na Gaeltachta leis na heagraíochtaí pobail atá maoinithe acu agus a bheidh freagrach as na pleananna teanga a ullmhú agus a fheidhmiú sna limistéir éagsúla. Tá Údarás na Gaeltachta ag leagan amach córas trédhearcach i gcomhréir le halt 7(6) d'Acht na Gaeltachta faoina roghnofar eagraíochtaí pobail chun pleananna teanga a ullmhú agus a fheidhmiú sna limistéir pleanála teanga Ghaeltachta.

I ndeireadh báire, tá mo Roinn ag obair ar threoirlínte, i gcomhar le hÚdarás na Gaeltachta agus le Foras na Gaeilge, a leagfaidh síos próiseas trédhearcach d'ullmhú, d'fheidhmiú agus do mheasúnú na bpleananna teanga sna limistéir, sna bailte agus sna líonraí, rud a chabhróidh leis na heagraíochtaí pobail agus iad ag tabhairt faoin phróiseas pleanála teanga ar an talamh.

Mar thoradh ar na céimeanna seo atá idir lámha, níl aon amhras orm ach go mbeidh na pleananna teanga a ullmhófar agus a fheidhmeofar faoi Acht na Gaeltachta ag teacht leis an chur chuige is fearr ó thaobh na teangeolaíochta de. Ní miste a lua fosta go bhfuil saineolas Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge sa réimse pleanála teanga ar fáil do mo Roinn agus muid ag tabhairt faoin obair seo uile. Mar fhocal scoir, tá súil agam go mbeidh cuid mhaith den réamhobair thábhachtach seo déanta faoin fhómhar agus go mbeidh Údaras na Gaeltachta agus Foras na Gaeilge réidh le tabhairt faoi chúnamh a thabhairt don phobal sna ceantair eagsúla i ndáil le hullmhú agus le feidhmiú na bpleananna teanga ar an talamh.

Trevor Ó Clochartaigh (Sinn Fein)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Gabhaim míle leis an Aire Stáit faoin soiléiriú sin. An aontódh an tAire Stáit liom go bhfuil sé ag tarraingt na gcos ar an cheist seo i ndáiríre? Shínigh sé an t-ordú um thosach feidhme an Achta ar 16 Aibreán, beagnach 11 mhí tar éis don Acht a bheith curtha i bhfeidhm. D'fhéadfadh an Ghaeilge a bheith básaithe agus curtha faoin am a dtiocfaidh cuid de na hionstraim reachtúla chun cinn ó thaobh na limistéir, na bailte agus na líonraí Gaeilge i ndáiríre píre. Is beag dul chun cinn atá á dhéanamh ag an Aire Stáit. Deirim sin i gcomhthéacs a rud a dúradh i 2007, nach raibh ach 20 bliain fágtha ag an Gaeilge muna bhfeidhmeofaí an tAcht go sciobtha. Nach n-aontódh an tAire Stáít liom nach bhfuil an obair seo á dhéanamh leath chomh sciobtha agus is gá?

Dinny McGinley (Donegal South West, Fine Gael)
Link to this: Individually | In context | Oireachtas source

Tá mé cinnte go n-aontódh an Seanadóir, ón gcúlra as a dtagann sé, go dtéann pleanáil teanga agus forbairt pobal le chéile. Sílim go bhfuil níos mó gníomhaíochtaí, níos mó oibre agus níos mó saothair ag dul ar aghaidh i mo Roinn, in Údarás na Gaeltachta agus i bhForas na Gaeilge maidir le cur chun cinn na straitéise ná mar a bhí le blianta fada. I gceantar an Seanadóra féin, sa gCeathrú Rua, tá an pleanáil teanga le feiceáil aige ansin nuair a bhíonn sé sa bhaile, mar shampla, an rud atá ag dul ar aghaidh san ionad tacaíochta teaghlaigh ansin, comharchumann Mhic Dara, a bhfuil breis agus €1 milliún curtha isteach ann. Tá sár obair á dhéanamh ansin agus is sampla é sin den rud atá i gceist le pleanáil teanga.

Nuair a bheidh an Seanadóir ar a bhealach isteach go Gaillimh agus nuair a bheidh sé in Indreabhán, is féidir leis dearcadh isteach ar chomharchumann Sailearna agus an ionad tacaíochta teaghlaigh atá ansin. Sin an phleanáil teanga ar an talamh agus sin an rud a mbeidh muid ag cur dlúis leis sna míonna amach romhainn, ní hamháin i gceantar an Seanadóra, ach ó thuaidh agus ó dheas chomh maith. Tá pleananna againn don Ghaeltacht i gCúige Mumhan agus don Ghaeltacht i mo cheantar féin i nGaoth Dobhair. Tá seo uilig ag dul ar aghaidh.

Ní aontaím ar chor ar bith leis an Seanadóir. Tuigim go gcaithfidh sé an rud a dúirt sé a rá. Tá sé de dhualgas air é a rá, ach caithfidh mise diúltiú chomh maith nach bfhuil duine ar bith ag tarraingt na gcos. Táimid ar sodar. Táimid ar chos in airde ag iarraidh na straitéise a chur i bhfeidhm.