Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 8:

I leathanach 9, idir línte 4 agus 5, an méid seo a leanas a chur isteach: "Leasú ar alt 3 den Phríomh-Acht

3.Leasaítear alt 3 den Phríomh-Acht tríd an bhfo-alt seo a leanas a chur isteach i ndiaidh "a sholáthróidh an tOireachtas.":

"2) Déanfaidh an tAire, tar éis comhchomhairle a dhéanamh leis an gCoiste Comhairleach agus leis an gCoimisinéir Teanga, agus tráth nach déanaí ná bliain tar éis an fhoráil seo a achtú, tuarascáil a ullmhú agus a chur faoi bhráid Thithe an Oireachtais ina leagfar amach na féidearthachtaí a bhainfeadh le córas pionós a bhunú agus a chur i ngníomh chun fíneáil a fhorchur ar chomhlachtaí poiblí a dhéanann sárú ar a gcuid dualgas reachtúil teanga faoin Acht seo agus faoi achtacháin eile, chun íoc as na caiteachais thuasluaite nó chun maoiniú a dhéanamh ar chur chun cinn na Gaeilge.".".

Baineann an leasú seo le córas pionóis do chomhlachtaí poiblí. Ceann de na fadhbanna is mó i gcás na dualgais teanga atá ar na comhlachtaí faoi Acht 2003 ná nach bhfuil aon drochthionchar dóibh a sháraíonn a ndualgas. Mar thoradh air sin, is minic nach cuma leo má chomhlíonann, nó nach gcomhlíonann, siad a gcuid riachtanas teanga.

Is díreach le déanaí go raibh an Coimisinéir Teanga in ann iad a náiriú, ach fiú agus iad á náiriú, bhí roinnt de na comhlachtaí ag cur moill arís agus arís eile ar na dualgais a bhí orthu a chomhlíonadh. Chonaic muid na fadhbanna a bhí ann ó thaobh An Gharda Síochána, a bhí os comhair an choiste. Bhí tuairisc déanta ag an gCoimisinéir Teanga díreach faoi, ag déanamh iarrachta é a náiriú chun obair a dhéanamh de réir a dhualgais. Dhéileáil an Coimisinéir Teanga le roinnt de na comhairlí contae sa slí chéanna, agus nuair a bhíonn sé os ár gcomhair, mar a bhíonn le cúpla bliain anuas, tugann sé samplaí dúinn sa tuairisc fhaireacháin agus sa tuairisc bhliantúil faoi chásanna nuair nach féidir leis impí ar na comhlachtaí sin oibriú go tapa. Roinnt comhlachtaí, nuair a tharraingítear a n-aird ar an bhfadhb, déanann siad beart de réir briathar agus déanann siad iarracht éigin déileáil leis an masla a bhíonn á dhéanamh acu do Ghaeilgeoirí ach i gcásanna áirithe leanann sé agus leanann sé, ionas gur gá iad a náiriú níos mó. Níl aon chóras pionóis ann agus tá mé féin den tuairim gur chóir dúinn pionós a ghearradh orthu agus iarracht a dhéanamh cinntiú go mbeadh orthu pinginí a íoc nó go mbeadh deontais coimeádta siar uathu nó rud éigin mar sin.

Bhí Coimisinéir Teanga na Breataine Bige, Aled Roberts, os ár gcomhair ag an gcoiste, mar a luaigh mé níos luaithe, agus chuir muid an cheist air faoi phionós. Dúirt sé go bhfuil sé sa reachtaíocht acu agus nach raibh gá dóibh é a úsáid ach bhí sé mar an rud deireanach nó an sórt backup a bhí aige mar choimisinéir más gá. Ní raibh mórán de luach i gceist ach bhí sé níos faide ná díreach daoine a náiriú agus tá sé san armlann acu sa chaoi go mbeadh ar an gcomhlacht bogadh dá réir.

I mo thuairim féin, ba chóir dúinn dul níos faide ná mar atá rudaí sa reachtaíocht go fóill. Tá súil agam nach mbeadh gá riamh ar an gcoimisinéir, nó ar an Aire, fíneáil a ghearradh ar aon chomhlachtaí ach is léir, b’fhéidir, go mbeadh agus ní fheicim cén fáth nach mbeadh sé seo ann. Fadó ó shin, agus ní rófhada ó shin a bhí sé, ní bheadh fadhb ar bith ann mar bhí meas ar an nGaeilge. A luaithe a ardaíodh an cheist, bhí roinnt comhlachtaí a bhí an-tapa ag bogadh, ach fiú ag an am agus ó shin, bhí comhlachtaí ann nach raibh meas madra acu ar an nGaeilge. Ba chóir an bata seo a bheith san armlann ag an Stát seo chomh maith do na comhlachtaí sin nach bhfuil sásta bogadh. Tá an tAire Stáit chun caighdeáin a leagan síos dóibh agus gan aon bhata sna caighdeáin sin. Cad atá sé chun a dhéanamh muna gcloínn siad leis na dualgais a bheidh leagtha síos? Ba chóir go mbeadh i bhfad Éireann níos mó déanta.

Ba chóir dom a chur in iúl don Aire Stáit chomh maith go bhfuil córas cúitimh molta san Acht 2003. Ag féachaint ar an mbun-Acht atáimid ag leasú anseo, tá córas cúitimh ann faoi alt 27 ach ní dhearnadh aon ghníomh ó thaobh aon Aire ó shin. Tá gá déanamh cinnte de sin faoi na leasuithe atá os ár gcomhair. Tá roinnt de na leasuithe a bhí curtha isteach agam a bhí bainteach leis seo as ord so níl mé chun déileáil leo, ach bhí siad ceangailte leis an ábhar céanna, chun déanamh cinnte de go mbeadh an córas seo crua go leor ach nach díreach náiriú a bheadh i gceist. Faoin leasú seo, is gá tuairisc a ullmhú. Mar gheall ar na srianta atá ar leasuithe anseo, ní féidir liomsa pionós a ghearradh nó costas a chur ar eagras Stáit nó ar an bpobal, so an rud atá sa leasú ná tuairisc ag rá na féidearthachtaí nó cén sórt scéim cúitimh a bheadh an tAire sásta a dhéanamh chun cinntiú go mbeadh alt 27, atá ann cheana féin, á chur chun cinn. Nuair atá na caighdeáin á leagan amach don státchóras i gcoitinne, bá chóir go dtuigfeadh na comhlachtaí sin go bhfuil beagáinín níos mó ná náiriú ón gCoimisinéir Teanga i gceist amach anseo agus go bhfuil seans ann go gcaillfidh siad airgead nó go dtarraingeofaí siar deontas nó rud éigin dá shórt. Nuair a ghlactar leis an leasú seo, is féidir leis an Aire Stáit rá sa tuairisc sin go bhfuil sé sásta é sin a chur san áireamh agus gur bata nó uirlis eile san armlann atá aige a bheidh ann.

See this speech in context