Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tá sé go maith go bhfuil an tAire Stáit tar éis an foclaíocht a leasú agus foirmeacha leictreonacha a chur san áireamh sa mhíniú ar "foirm oifigiúil", de réir mar a bhí á lorg againn ar Chéim an Choiste. Is léiriú é sin ar an dea-thionchar a bhíonn ag an bplé eadrainn agus ar an tuiscint atá ag an Aire Stáit ar cé chomh dona agus atá rudaí. Is léiriú é seo go raibh buntáiste le baint as an bplé a bhí againn ar Chéim an Choiste, in ainneoin go raibh daoine ag rá go raibh sé rófhada. Fiú ar an gCéim seo, má éisteann an tAire Stáit, b'fhéidir go mbeadh sé in ann smaoineamh athuaire dhéanamh air. In ainneoin nach nglacfar le roinnt de na leasuithe seo inniu - measaim nach mbeidh an tAire Stáit ag glacadh le haon cheann acu - b'fhéidir go bhféachfadh an tAire Stáit orthu arís sula sroicheann an Bille seo an Seanad.

Bheimis sásta leasú Uimh. 5 a tharraingt siar ach teastaíonn roinnt soiléirithe uaim maidir lena bhfuil go díreach i gceist ag an Aire Stáit. Ar an tslí a bhfuil sé scríofa, is cosúil go bhfuil sainmhíniú an Aire srianta go foirmeacha a úsáideann comhlacht poiblí, gan trácht ar fhoirmeacha arna ndéanamh ag comhlachtaí poiblí nó thar a gceann le comhlánú ag duine nó thar cheann duine. Glacaim leis. Níl a fhios agam an gá sainmhíniú a thabhairt le rá gurb iad na foirmeacha a bhíonn á n-úsáid agus a dtabhairt don phobal ag comhlachtaí atá i gceist seachas cinn inmheánacha. Níl mé ag iarraidh moill a chur ar an gceist sin, ach ar eagla go bhfuil aon dabht ann. Tá a fhios againn go bhfuil comhlachtaí amuigh ansin agus féachann siad air seo agus deir siad nach bhfuil gá dóibh cloí leis sin. B'fhéidir go bhfuil mearbhall orm ó thaobh na foclaíochta sin. Is é sin an soiléiriú.

Tá a fhios againn cé chomh dona agus a gcaitear le daoine ó thaobh foirmeacha de. Chonaiceamar cheana an tslí ar caitheadh leis an Dr. Fangzhe Qiu nuair a bhí sé ag lorg eadóirseachta toisc gur chomhlánaigh sé na foirmeacha as Gaeilge. Is minic a dhéanaim é sin toisc go bhfuil gá leis agus go bhfuil sprioc-am ann agus níl an fhoirm Ghaeilge ar fáil ar líne. Líonaim isteach i nGaeilge an fhoirm Bhéarla í. Le déanaí, fuair mé foirmeacha ón Roinn Coimirce Sóisialaí cúpla uair nach raibh ar fáil ar líne as Gaeilge. Tá a lán acu ar fáil i nGaeilge anois ach ní bhíonn na cinn a bhíonn uait go minic ar fáil as Gaeilge. Bíonn ort nóta a chur chuig an Roinn agus cuireann siad foirmeacha ar ais chugat. Ní díreach an Roinn sin atá i gceist. Luaigh mé cúpla uair an fhoirm a chuir an HSE amach nuair a bhí na páistí ag filleadh ar scoil i mí an Mhárta, foirm a bhí go huile is go hiomlán as Béarla. Dúradh liom ó shin go raibh fáil air áit éigin, am éigin as Gaeilge ach ní raibh sé ar fáil do na coláistí Gaeilge as Gaeilge. Ní raibh ach 61 focal ann san iomlán. Ní raibh ann ach ainm agus seoladh. Bhí mé in ann é a aistriú go han-tapa. B'shin an méid a chur mise ar ais chuig an scoil ach ní raibh sé aici ón HSE i nGaeilge. Is é sin an fáth go bhfuil sé seo ríthabhachtach.

Is é ceann de na rudaí eile atá an-tábhachtach chomh maith ná go bhfuil fáil ar an bhfoirm. Téann aon duine atá ag lorg pas agus ag iarraidh an fhoirm a líonadh síos go dtí stáisiún an Gharda nó oifig an phoist nó pé áit is féidir é a fháil anois - b'fhéidir go bhfuil sé níos fearr ar líne anois - ach go minic bionn sé i bhfolach nó ní bhíonn sé ar fáil. Bíonn ar dhaoine an fhoirm Bhéarla a úsáid. Má tá foirmeacha ann, ba cheart go mbeidís dátheangach, go mbeadh fáil orthu agus go mbeadh an Ghaeilge níos feiceálaí ná an Béarla nuair a phioctar suas iad.

Ba chóir go mbeadh an fhoirm Ghaeilge os ár gcomhair agus go bhfeictear í láithreach, agus go mbeadh an fhoirm Bhéarla in aice léi más mian le duine an leagan Béarla a líonadh. Ní cóir go mbeadh an Ghaeilge i bhfolach.

Luaigh an tAire Stáit an caighdeán. Mar a dúirt mé cheana, níor tugadh an caighdeán dúinn agus níl tuairim againn cad a bheidh ann. Ba mhian leis an Aire Stáit go gcuirfimid ár muinín ann go mbeidh an caighdeán chomh maith sin ionas go mbeidh gach foráil sna leasuithe seo clúdaithe ann. Ní bheidh aon input againn sna treoirlínte nó sna caighdeáin sin agus iad á chur le chéile aige. Is í sin cúis le han-chuid de na leasuithe seo. B’fhéidir go gclúdófar na leasuithe sa chaighdeán ach, mar a dúirt mé, níl siad os ár gcomhair. Tá sé i bhfad níos deacra dúinne déileáil le hábhar nach bhfuil feicthe againn.

Maidir le leasuithe Uimh. 101 go 113, go huile - níl roinnt acu san áireamh - is mian linn a chinntiú go mbeidh na foirmeacha uilig ar fáil as Gaeilge. Tá dabht ann nuair a dhéantar tagairt ar "Féadfaidh an tAire" rud éigin a dhéanamh. Táimid ag iarraidh “Déanfaidh” a chur ina áit "Féadfaidh" ionas go ndéantar cinnte de. Tuigim an argóint a bhíonn ann maidir leis - sé sin, nach féidir é a dhéanamh i gcónaí - ach sa chás seo measaim gur féidir glacadh leis. Tá leasú ag an Aire Stáit – ní cuimhin liom an uimhir – a leagann síos cuspóir dearfach d’Aire amach anseo, agus b’fhéidir gurb é an tAire Stáit, an Teachta Jack Chambers a bheidh i gceist. Uaireanta glactar le "Déanfaidh" seachas "Féadfaidh" agus uaireanta eile, ní ghlactar leis. Sa chás seo, ba chóir na leasuithe seo a ghlacadh.

See this speech in context