Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Mar a dúirt mo chomhghleacaí ansin, tá an leasú seo ag déileáil le bunchaighdeán inniúlacht an státseirbhísigh. B’fhéidir go raibh i bhfad níos mó daoine sa státchóras 30, 40 nó 50 bliain ó shin a bhí inniúil sa Ghaeilge agus in ann comhrá a bheith acu le daoine mar gheall ar pé gné a raibh siad ag iarraidh déileáil leis an Stát faoi. Tá titim thubaisteach ann le tamall de bhlianta anuas. Tá sé chomh tubaisteach sin gur gá don Stát cinneadh a ghlacadh chun déanamh cinnte de go bhfuil méid áirithe dóibh siúd a bheidh á n-earcú isteach sa státseirbhís ar chaighdeán ar leith.

Bhí díospóireacht chuibheasach fhada againn ar Chéim an Choiste faoi seo, agus nuair a bhí an plé a dhéanamh ag stad réamh-reachtach. Bhí grúpaí ar nós Chonradh na Gaeilge agus Ollscoil Mhá Nuad os ár gcomhair agus is í an ollscoil a dhéanann scrúdú ar an teastas Eorpach. Ba í an ollscoil a luaigh gurbh é leibhéal B1 ar chóir go mbeadh acu siúd atá os comhair an phobail. Is é sin atá i gceist ós rud é gur daoine iad seo atá ag tabhairt seirbhíse don phobal. Bhí díospóireacht ann roimhe seo agus B2 a bhí á lorg ag an am sin. Is caighdeán an-ard é sin agus bhíomar ag smaoineamh an mbeadh sé réalaíoch go mbeadh sé sin ann.

Táthar ag caint faoi ardleibhéal na hardteistiméireachta agus onóracha a fháil. Ba chóir go mbeadh siúd atáimid ag iarraidh a bheith earcaithe le Gaeilge in ann labhairt linn as Gaeilge. Ba chóir go mbeadh tuiscint acu ar an nGaeilge agus ba chóir go mbeadh siad in ann litreacha uainn i nGaeilge a léamh ach ní gá go mbeadh ardchaighdeán gramadaí acu ar leibhéal na hardteistiméireachta nó fiú na céime. Bheadh sé go maith dá mbeadh sé sin fíor ach caithimid a bheith réalaíoch.

Sa chás seo, rinneamar seasamh siar ón seasamh a ghlac muid ar Chéim an Choiste agus chinn muid an caighdeán a ísliú ach fós níl an tAire Stáit tar éis glacadh leis seo. Ba cheart don Aire Stáit smaoineamh go dúirt sé go ndéanfadh sé féachaint air seo agus gheall sé go ndéanfadh sé scrúdú ar an gceist seo. Bhí muidne ar fad ag tnúth le go mbeadh leasú uaidh ag déileáil leis seo. Aithnímid go bhfuil a lán leasuithe eile aige atá an-mhaith agus tá súil agam go dtiocfaimid chucu ar fad ach b'fhéidir nach shroichfimid iad. Bhí mé ag súil go dtógfadh an tAire Stáit ar bord é agus go ndéanfadh sé cinneadh tar éis an méid a bhí le rá againn agus an díospóireacht a bhí againn, ach níl aon chinneadh déanta sa chás seo agus níl aon bhunchaighdeán leagtha síos ag an Aire Stáit don 20% sin a bheith earcaithe. Is trua sin mar gan seirbhís a bheith ar fáil i nGaeilge, beidh sé deacair an Bille seo a chur i gcrích i gceart.

Impím ar an Aire Stáit féachaint arís ar an méid a bhí á rá, ní hamháin ón taobh seo den Tí ach ó Bhaill ó gach páirtí nuair a bhí an díospóireacht againn. Bhí gach éinne den tuairim gur chóir go mbeadh bunleibhéal leagtha síos. Níl ansin ach bunleibhéal; ní hé nach féidir le daoine leibhéal níos airde a bheith acu. Ba bhreá liomsa go mbeadh leibhéal níos airde agam féin. Níl céim agamsa sa Ghaeilge; tá an ardteistiméireacht agam cosúil lena lán daoine eile, ach tógadh le Gaeilge mé agus sin an fáth go bhfuil mé inniúil inti. Ba chóir dúinn a bheith cúramach gan daoine a bhrú amach, ach go háirithe siúd atá sásta cuidiú, agus is féidir linn an leibhéal seo a choimeád íseal go leor ach ní ró-íseal ionas nach mbeimid ag déanamh muga magadh den reachtaíocht.

In ainneoin a dúirt Conradh na Gaeilge agus daoine eile linn nár chóir dúinn an caighdeán seo a ísliú, sin an fáth gur roghnaigh muid an leibhéal seo. Tá an ceart againn sa chás seo. B'fhiú dúinn déanamh cinnte den 20% atá luaite ag an Aire Stáit sa leasú a bheimid ag déileáil leis ó thaobh earcaíocht sa státchóras amach anseo roimh 2030. Tá sé tábhachtach go mbeadh Gaeilge flaithiúil flúirseach acu, ní an cúpla focal, agus go mbeadh siad in ann an tseirbhís a thabhairt dúinn. Sin aitheantas ar an gceart atá ag Gaeilgeoirí seirbhís a fháil. Nílimid ach ag déanamh cinnte de go dtarlóidh sé agus go bhfuil slat tomhais éigin á úsáid seachas go mbeadh duine ag rá "I can speak a few words" agus tá cúig focail aige nó aici agus nuair atá cúpla pionta ólta aige nó aici tá níos mó ná cúig focail aige nó aici. Tá aithne againn ar fad ar a leithéid de dhaoine.

Tá a lán daoine sa státseirbhís a bhfuil Gaeilge acu agus ní admhaíonn siad é nó ní chuireann siad trasna é. B'fhéidir go bhfuil seans go mbeidh aitheantas ann toisc gur féidir leo scrúdú an chreata comhchoiteann tagartha Eorpach a dhéanamh. B'fhéidir go mbeidh siadsan á fháil sin agus ansin bheadh aitheantas cuí dóibh chomh maith. B'fhéidir go bhfuil níos mó daoine sa státseirbhís go bhfuil ciúin agus i bhfolach áit éigin go bhfuil Gaeilge ag an leibhéal seo acu. Má tá, bheadh muid ag déanamh dul chun cinn i bhfad níos tapúla ná mar a táimid faoi láthair. Bhíodh i bhfad Éireann níos mó Gaeilgeoirí ann sula bhfuair na Rialtais roimh an ceann seo réidh leis an coinníoll go mbeadh Gaeilge acu siúd sa státseirbhís.

See this speech in context