Pa Daly (Kerry, Sinn Fein) | Oireachtas source

Mar gheall ar leasú Uimh. 2, níl ach cúpla focal a rá. Mhol Teachta Dála de chuid Fhine Gael, an Teachta O'Dowd, é in 2003 chun an seanmhíniú ar "cúirt" san Acht a fheabhsú. Baineann sé seo le héagóir atá ann. Tá cearta teanga ann i mbinsí fiosrúcháin ar leith ach níl siad ann i mbinsí eile. Srianann an tAcht cearta teanga cúirte do bhinsí a bunaíodh faoi na hAchtanna a bhí i bhfeidhm roimh 2002 amháin. I gcás binsí nua fiosrúcháin a bunaíodh ó shin agus iad a bhunófar amach anseo, an Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre a bunaíodh in 2015 ina measc, is cosúil nach bhfuil aon cheart ag Gaeilgeoirí labhairt os a gcomhair ina dteanga féin. Is fadhb í seo a d'aithin an Teachta O'Dowd beagnach 20 bliain ó shin. Ní cóir go mbeadh orainn í a phlé, fiú ag an staid seo, ach an reachtaíocht a thabhairt suas chun dáta ionas go mbeadh aon bhinse bunaithe ag aon chomhlacht poiblí ag am ar bith clúdaithe.

Mar a dúirt an Teachta Ó Snodaigh, nuair a deireann breitheamh chomh sinsearach leis an mBreitheamh Úna Ní Raifeartaigh nach bhfuil cearta cothroma ag dream amháin, b'éigean don Rialtas aire a thabhairt di. Dúirt sí go bhfuil na cúirteanna ag cuidiú le linguicide ina aghaidh na teanga agus nach bhfuil seirbhís leordhóthanach ar fáil in aon chor. Níl leasú ar bith ag an Rialtas chun an cúiseamh sin a fhreagairt ach go bhfuil sé ag amharc ar chinneadh statutory instruments a aistriú go Gaolainn in am réasúnta. Ní chreideann an Rialtas seo i gcearta teanga.

Táim bródúil leasú Uimh. 39 a thabhairt os comhair na Dála faoina mbeadh ceart ag daoine seirbhísí aistriúcháin bhéil chomhuaineach a bheith acu. Dúirt an tAire Stáit sa chomhchoiste go gcreideann sé go bhfuil an córas ag obair faoi láthair in ainneoin na fianaise agus an méid a dúirt an Breitheamh Uí Raifeartaigh. Tá sé soiléir nach raibh aon teagmháil ag an Aire Stáit le daoine a bhí ag iarraidh a gcearta a fháil sna cúirteanna. Gheall an tAire Stáit go bpléifeadh sé leasú leis an tSeirbhís Cúirteanna agus go mbeadh sé ar ais le leasú dá chuid féin. An raibh aon chruinniú ann? Ní bheadh aon fhadhb leis na cúirteanna Eorpacha leis sin. Is trua nach bhfuil dearbhú anseo.

Baineann leasuithe Uimh. 40 go dtí 42, go huile, 47 agus 48 le cearta do dhaoine a gcásanna a phlé as Gaeilge. Fúthu, bheadh breitheamh nó giúiré in ann an Ghaolainn a thuiscint. Ba chóir go mbeadh cáipéisí cúirte sa teanga is fearr leis an duine atá os comhair na cúirte. Níl an t-éileamh sin míréasúnta. Dá mbeadh ar dhuine a labhraíonn an Béarla a chás nó a cás a phlé i nGaeilge, bheadh raic ann. I dtír inar crochadh duine sa Teach Dóite 250 bliain ó shin, cén fáth go bhfuil sé all right go mbeadh duine ón nGaeltacht curtha san áit chéanna inniu? Chuir an Rialtas na riachtanais go mbeadh leibhéal Gaeilge áirithe ag dlíodóirí agus aturnaetha ar ceal in 2008. Bhí ar gach dlíodóir beagáinín Gaeilge a bheith aige nó aici. Anois, níl Gaeilge shásúil acu agus tá fadhbanna againn le breithiúna a fháil a bhfuil Gaeilge acu. Tá an baol ann nach mbeadh Gaeilge ag breitheamh sa Chúirt Uachtarach, áit a bhfuil dualgais ar bhreithiúna Bunreacht na hÉireann a thuiscint as Gaolainn. Faoi leasú Uimh. 50, bheadh ar 20% de dhlíodóirí nua an Ghaeilge a bheith acu faoi 2030. Is é sin an aidhm chéanna atá ann do na seirbhísí poiblí. Molaim na leasuithe sin.

See this speech in context