Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 2:

I leathanach 7, idir línte 21 agus 22, an méid seo a leanas a chur isteach:

“(c) tríd an míniú seo a leanas a chur in ionad an mhínithe ar ‘cúirt’:

“ciallaíonn ‘cúirt’ aon bhinse de chuid comhlacht poiblí a gcumhachtaítear dó le dlí cearta agus dliteanais na bpáirtithe atá os a chomhair a chinneadh;”,”.

Is trua nach raibh níos mó ama againn muid féin a eagrú i gcomhthéacs an ghrúpa leasuithe seo, ach is é sin mar atá sé. Baineann na leasuithe seo ar fad - Uimh. 2, 39, 46, 49 go dtí 51, go huile, 67 agus 305 - le cúrsaí dlí agus cúirte agus aitheantas cuí a bheith tugtha don Ghaeilge os comhair na cúirte. Ní dhearnamar plé ar roinnt de na leasuithe seo ar Chéim an Choiste. Is trua nár ghlac an tAire Stáit leis an gcomhairle uainn mar a ghlac sé le roinnt de na leasuithe eile agus gur chuir sé a chuid leasuithe féin isteach. Tá roinnt díobh bunaithe ar an méid a bhí le rá ag an mbreitheamh sa chúirt mar gheall ar cheisteanna Gaeilge. Chomh maith leis sin, tá na leasuithe gafa lena lán de na cásanna cúirte atá tógtha agus á dtógáil maidir le cearta Gaeilge a fháil os comhair na cúirte. Tá saghas dabht ann maidir leis an seasamh nó an stádas oifigiúil atá ann sa chúirt.

Tá leasú Uimh. 2 simplí go leor. Is iarracht atá ann míniú a thabhairt ag tús an Bhille ar an méid go díreach atá i gceist leis an bhfocal "cúirt". Is gá é sin a dhéanamh mar uaireanta ní bhíonn gach uile chúirt clúdaithe nuair a luaitear "cúirt". Sa chás seo, táimid ag déanamh cinnte de go mbeidh an Coimisiún um Chaidreamh san Áit Oibre, a bunaíodh in 2015, clúdaithe in aon cheann de na cearta atá ag Gaeilgeoirí os comhair na cúirte - cearta a luaigh an Teachta Fergus O'Dowd in 2003, chun aitheantas a thabhairt dó anois. Dúirt sé an tráth sin - beagnach 20 bliain ó shin - go raibh fadhb ann. Ní cóir go mbeadh orainn é sin a phlé, fiú amháin, ar an gCéim seo ach ba chóir an reachtaíocht a thabhairt cothrom le dáta ionas go mbeidh, i gcás an leasaithe seo, an binse seo luaite agus clúdaithe ag na cearta teanga atá i gceist.

Baineann leasuithe Uimh. 39 agus 49 go 51, go huile, leis an méid a dúirt an Breitheamh Úna Ní Raifeartaigh. Níl mé chun é ar fad a léamh mar tá sé cuíosach fada ach impím ar dhaoine a bhfuil spéis acu sa cheist seo féachaint ar an méid a dúirt sí. Dúirt sí go raibh stádas oifigiúil ann ó thaobh na gcúirteanna de ach nach raibh aitheantas cuí á thabhairt don stádas sin. Tá sí an-eolach. Chuaigh sí chomh fada le rá go raibh na cúirteanna sa Stát seo ag cur i gcoinne na Gaeilge. Is rud mór é go ndúirt breitheamh an méid sin. Dúirt sí go bhfuil teipthe ar sheirbhísí do Ghaeilgeoirí os comhair na gcúirteanna de bharr an cur i gcoinne sin. Agus é sin ráite ag an mbreitheamh, ba chóir go mbeifear ag déanamh beart de réir an bhriathair. Is é seo an deis atá againn. Dúirt an tAire Stáit cheana go bhfuil áiteanna níos cuí don fhoráil seo ach is é seo an bealach is tapa. Tá deis againn déileáil leis an fhadhb seo chomh tapa agus is féidir, seachas a bheith ag fanacht ar reachtaíocht eile agus seans ann nach dtiocfaidh sí riamh. Tá a fhios againn ón Dáil dheireanach cé chomh fada is a thógann sé reachtaíocht maidir le breithiúna agus a leithéid a reáchtáil. Tógann sé i bhfad Éireann níos faide ná mar is cóir, b'fhéidir chomh fada is a thógann reachtaíocht faoin nGaeilge. In ainneoin tuairisc i ndiaidh tuairisce ag déileáil leis an gceist seo a fháil, ba chóir dúinn aithint go bhfuil fadhb bhunúsach ann. Níl aon leasú ag teacht ón Rialtas chun déileáil leis an méid a d'aithin an Breitheamh Uí Raifeartaigh. Ba chóir dúinn glacadh leis na leasuithe atá molta agam anseo. Muna bhfuil an tAire Stáit sásta é sin a dhéanamh, ba chóir dó féachaint athuair ar an bhfoclaíocht atá agam. Má tá fadhb ann, ba chóir dó leasú a mholadh sa Seanad chun déanamh cinnte de go bhfuil an cheist seo pléite agus go ndéileálfar leis sa deireadh thiar thall.

Déanann leasú Uimh. 39 cinnte de go bhfuil sé de cheart ag daoine ateangaireacht ó theanga amháin go teanga eile a bheith acu sna cúirteanna. Ní tharlaíonn sé sin. Níl an ceart sin ag daoine atá os comhair cúirte agus atá ag iarraidh go reáchtálfar an cás trí Ghaeilge. Is ceart bunúsach é atá ann i mbeagnach gach uile thír eile san Eoraip ina bhfuil stádas oifigiúil ag teangacha difriúla. Go minic is teangacha nach bhfuil an oiread sin daoine á labhairt a bhíonn i gceist ach faigheann na teangacha sin stádas agus meas ó na cúirteanna go fóill. Ní tharlaíonn sé sin anseo. Impím ar an Aire Stáit féachaint athuair air seo. Dúirt sé go ndéanfadh sé smaoineamh ar an leasú a bhí agam mar gheall ar an gceist seo - Uimh. 39 atá i gceist anois - agus go dtiocfadh sé ar ais lena leasú féin ar an gCéim seo ach níor tharla sé sin. Níl a fhios agam ar bhuail sé leis an tSeirbhís Cúirteanna mar a bhí i gceist aige chun go mbeadh a fhios againn go cinnte go raibh athruithe ag teacht sna cúirteanna. B'fhéidir nach bhfuil gá leis seo más rud é go bhfuil na hathruithe sin ag teacht. Ní cóir go mbeadh gá leis mar tá aitheantas tugtha do stádas na Gaeilge sa Bhunreacht. Tá an leasú seo ar an mBille curtha chun cinn agam toisc nach bhfuil an t-aitheantas cuí á thabhairt in ainneoin an Bhunreachta. Tá súil agam go mbeidh an tAire Stáit sásta glacadh leis an leasú.

Déanann leasuithe Uimh. 40 go dtí 42, go huile, 47, 48 agus 305 déileáil le ceart daoine atá os comhair cúirte an cás a chloisteáil ina dteanga féin, is é sin, go mbeadh ateangaireacht ann.

See this speech in context