Dara Calleary (Mayo, Fianna Fail) | Oireachtas source

Beidh mé ag roinnt ama leis an Teachta Aindrias Moynihan.

Cuirimid fáilte roimh an Dara Céim den Bhille seo. Beimid ag tacú leis an Dara Céim ach molfaimid a lán leasuithe ina dhiaidh sin. Cuireann sé seo an scéal a chualamar mar pháistí, The Emperor’s New Clothes, i gcuimhne dom, ina mbíonn daoine ag tnúth go mór agus ag fanacht le haghaidh éadaí nua na rí, ach nuair a thagann sé, ní bhíonn aon éadaí air. Tá an Bille seo cosúil leis sin. Táimid ag tnúth leis an mBille seo go mór ar feadh na blianta. Bhí daoine ag fanacht, agus bhí cruinniú ag an Aire Stáit le hOifig an Ard-Aighne maidir leis. Chuir an tAire Stáit an-obair isteach go pearsanta chun teacht chomh fada leis an lá seo, mar aon leis an Teachta Connolly, an comhchoiste agus mo chomhghleacaithe, na Teachtaí Aindrias Moynihan agus Ó Cuív. Táimid anseo anois agus táimid ag fiafraí cad faoina bhí an fuss. Tá a lán rudaí an-tábhachtach sa Bhille, ach an rud is tábhachtaí nach bhfuil ann ná spriocdháta. Tá an Rialtas ag tabhairt gealltanais do dhaoine go mbeidh gach rud ceart go leor, agus ag tabhairt a lán tuairimí gur chreid a lán daoine, ach gan dáta nó target ní bheidh aon bhrú ar dhaoine aon rud a dhéanamh faoin mBille seo. Sin an laige is mó atá ann. Ní bheidh aon ionadh ar an Aire Stáit go mbeidh leasuithe ag teacht maidir leis sin.

Tá an Bille seo thar a bheith tábhachtach, os rud é go bhfuil a lán rudaí maithe agus suimiúil ag tarlú leis an nGaeilge agus na Gaeltachtaí ag an nóiméad seo, mar na gaelscoileanna, cúrsaí ollscoile agus cúrsaí fiontair. Táimid fós i mbaol an teanga a chailleadh, in ainneoin na deiseanna atá ag teacht ón obair atá ar siúl le Gaeilge agus sna Gaeltachtaí. Leis an mBille seo, táimid ag gealladh do dhaoine a bhaineann úsáid as Gaeilge nó atá ina gcónaí sa Ghaeltacht go mbeidh siad in ann úsáid a bhaint as seirbhísí Stáit agus freastal ar chomhlachtaí trí Ghaeilge, agus go bhfuil meas ag an Rialtas agus an Stát ar an nGaeilge. Nílimid sásta amháin go leagtar amach sa Bhunreacht gur príomhtheanga na tíre í an Ghaeilge. Caithfidh meas na tíre, an Rialtais, agus na Státseirbhíse a bheith leagtha amach freisin. Tá sé sin curtha in iúl sa Bhille seo, ach níl aon phionós nó bhrú i gceist chun go ndéanfaidh daoine na rudaí atá leagtha amach sa Bhille seo. Caithfimid é sin a athrú má táimid ag iarraidh go mbeidh aon neart ag an mBille.

Tá an tAire ag déanamh a lán oibre sna ceantair Gaeilge faoi láthair agus caithfidh fios a bheith aige cé chomh dainséarach atá cúrsaí ag an nóiméad seo. Tá daoine ag fágáil na ceantair agus níl daoine óga ag fanacht iontu, go háirithe ó thaobh na ceantair traidisiúnta de. Tá ceantair eile á spreagadh i lár na cathrach, áfach, cosúil le Cluain Dolcáin nó ceantair eile sa chathair seo, i gcathair na Gaillimhe, agus i gcathair Chorcaí, rud a léiríonn go bhfuil daoine ag iarraidh Gaeilge a úsáid agus go bhfuil suim acu inti. Caithfimid oibriú leis na ceantair nua sin agus na seancheantair traidisiúnta chun Gaeilge a choimeád. Caithfidh an Ghaeilge a bheith mar an phríomhtheanga sna ceantair sin agus caithfimid cinntiú go bhfuil misneach ag daoine an Ghaeilge a úsáid mar phríomhtheanga an lae, i gcúrsaí leighis agus oideachais, mar shampla.

In dteannta leis an mBille seo, tá próiseas ar siúl ag an Roinn Oideachais agus Scileanna maidir le pátrúnacht meánscoileanna. Níl an Roinn chomh dáiríre agus ba chóir di a bheith faoi na deiseanna atá ann chun gaelcholáistí a bhunú.

Tá daoine ag iarraidh gaelcholáistí a chur le chéile ach ní thuigeann an Roinn Oideachais agus Scileanna cé chomh tábhachtach is atá siad. Gan gaelcholáistí, níl aon úsáid sa Bhille seo. Deirtear nach mbeimid in ann ár ndóthain Gaeilgeoirí a fháil chun an sprioc fostaíochta 20% a bhaint amach agus na seirbhísí sin a chur ar fáil. Sin an taithí atá againn ón bParlaimint Eorpach. Gan cúrsaí oideachais agus gan ghaelcholáistí, ní bheidh an Rialtas in ann na daoine sin a fháil. Teastaíonn uainn gach rud a cheangal le chéile chun go n-oibreoidh an Bille seo amach sa bhealach gur mhaith linn.

Tá tuarascáil curtha le chéile ag an gcomhchoiste a leagann amach na deiseanna. Caithfimid an tuarascáil sin a cheangal leis an mBille seo agus le straitéis na Roinne. Cé go bhfuil an tAire Stáit go pearsanta ag obair go dian sa Roinn, tá sé soiléir nach bhfuil Aire sinsearach le cumhacht ag seasamh taobh thiar den Bhille seo. Níl Airí áirithe eile sa Rialtas ag tabhairt a dtacaíocht don Bhille seo agus níl suim acu ina aspirations. Caithfimid seasamh suas in aghaidh na hAirí sin.

Tá súil agam go mbeimid ag teacht ar ais anseo. Seoladh litir chuig an Taoiseach agus b’fhéidir go bhfreagróidh sé í. Nuair a thagaimid chomh fada le Céim an Choiste, beidh díospóireacht againn. Tá sé in am díospóireacht a bheith againn, agus ní chaithfidh aon deifir a bheith orainn léi mar tá an Bille seo an-tábhachtach agus tógfaidh sé am. Tá suim ag gach duine ar an taobh seo den Teach an próiseas seo a chríochnú roimh thoghchán. Ba chóir don Bhille a bheith achtaithe roimh aon toghchán. Níl am againn. Tá gach lá tábhachtach don Ghaeilge agus do na Gaeltachtaí ag an nóiméad seo. Caithfimid úsáid a bhaint as na laethanta sin chun an Ghaeilge, deiseanna na Gaeilge agus deiseanna na Gaeltachtaí a shábháil agus a fheabhsú.

Mar a dúirt mé an tseachtain seo caite, tá 40 bliain caite ón chéad toghchán d’Údarás na Gaeltachta, agus in Eanáir beidh 40 bliain caite ón chéad chruinniú a bhí ag an mbord. Maidir le fadhbanna an Rialtais i leith na Gaeilge, is páirt bhunúsach é Údarás na Gaeltachta agus aontaím féin agus mo pháirtí gur gá toghchán díreach a bheith ann dó. Gan díospóireacht toghcháin nó polaitiúil agus gan cheangal idir an díospóireacht sin agus Billí cosúil leis an gceann seo, ní bheidh aon bhrú ar an Aire Stáit nó aon duine eile sa Teach seo. Dá mbeadh toghchán Údaráis nó díospóireacht ann, bheadh an Bille seo tar éis a bheith os comhair na Dála cúpla bliain ó shin, mar bheadh brú curtha ar an Aire Stáit agus an Rialtas.

Tá sé in am don Rialtas stop a chur le bheith ag caint faoin nGaeilge, nó mar a dúirt an tAire Stáit, patting Gaeilge on the head. Tá sé in am obair a dhéanamh agus straitéis láidir a chur le chéile maidir le cúrsaí Gaeilge agus Gaeltachta. Beimid ag tosú leis an straitéis agus leis an obair ar Chéim an Choiste den Bhille seo. Cuirim fáilte roimh an mBille ach tá a lán obair le déanamh agus leanfaimid ar aghaidh leis sin tar éis na Nollag.

See this speech in context