Aindrias Moynihan (Cork North West, Fianna Fail) | Oireachtas source

Tá mé an-bhuíoch as an deis seo labhairt ar chúrsaí Gaolainne arís inniu. Táim chun díriú ar cúpla ábhar faoi leith san am atá agam. Níos luaithe inniu, tháinig slua maith déagóirí ó cheithre mheánscoil os comhair cruinniú de Chomhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán. Tá sé soiléir ó bheith ag éisteacht leis na tuairimí atá curtha chun cinn i rith na díospóireachta seo go bhfuil an Ghaolainn láidir, go bhfuil suim agus dea-thoil ann don teanga agus go bhfuil glúin nua Gaolainne a chothú agus a chur chun cinn. Tá sé sin le feiceáil againn i ngach ceantar ar fud na tíre, ní hamháin inniu sa choiste. I mo cheantar féin, mar shampla, tá an dara Gaelscoil tar éis oscailt i mbaile Bhaile an Chollaigh. Is baolach nach bhfuil ansin ach eisceacht, áfach. Tá dúshláin ag na Gaelscoileanna.

Is féidir leis an Rialtas cabhrú linn i dtaobh an ábhair faoi leith seo. Nuair a bhíonn duine nó grúpa ag iarraidh Gaelscoil nua a bhunú mar go bhfuil éileamh ann don tseirbhís seo i measc an phobail, ba chóir go mbeadh an Rialtas á éascú. Nuair a théann lucht an fheachtais chuig an Roinn, bíonn orthu a thaispeáint go bhfuil éileamh i measc 50% den phobal chun Gaelscoil nua a oscailt. Caithfear an sprioc sin a bhaint amach nuair atá an Roinn ag déanamh cinneadh an scoil lán-Ghaeilge nó scoil lán-Bhéarla a bheidh ann. Tá sé sin an-ard mar sprioc i gcomhair pobal istigh i gceartlár cathair, baile nó aon áit eile. Tá sé deacair a léiriú go bhfuil an méid sin éilimh ann. Tá sé i bhfad difriúil i gcás scoil Educate Together, ETB nó aon eagraíocht eile a bheadh ag déanamh a chuid gnó trí Bhéarla. Nuair atá cúpla scoil den chineál sin san áireamh, tá an sprioc laghdaithe agus ní gá dóibh ach a thaispeáint go bhfuil 30% nó 40% den phobal ag lorg oideachas trí Bhéarla. Tá sprioc an-ard i gcomhair Gaelscoil a chur chun cinn toisc nach bhfuil ach grúpa amháin ag freastal ar mhuintir na Gaolainne. Chabhródh sé go mór linn dá mbeimid in ann a leithéid a phlé leis an Aire Oideachais agus Scileanna thar ceann an chúpla mí atá romhainn.

Tá na dúshláin sa chóras oideachais maidir le soláthar múinteoirí le Gaolainn luaite go mion minic againn. Ba cheart dúinn deiseanna a thabhairt do mhúinteoirí feabhas a chur ar an gcaighdeán Gaolainne atá acu. Ba chóir dúinn aitheantas, b'fhéidir i bhfoirm liúntas nó áiseanna breise, a thabhairt go bhfuil obair bhreise i gceist do mhúinteoirí a dhéanann a gcuid gnó trí Ghaolainn. Is beag an tairbhe a bhí ann nuair a tógadh amach an liúntas a bhíodh ann roimhe seo. Sábháil de €1 milliún nó mar sin a bhí i gceist. Is fiú smaoineamh ar an dea-thoil a múchadh i measc na múinteoirí nuair a rinneadh an cinneadh sin. Tá deis againn an botún sin a cheartú. Iarraim ar an Aire Stáit dul i dtreo an Aire Airgeadais chun an liúntas sin a fháil ar ais ar son na múinteoirí. Ba cheart an liúntas a úsáid chun aitheantas a thabhairt do na múinteoirí. B'fhéidir go mealladh sé cúpla duine breise isteach i ngairm na múinteoireachta. Níos tábhachtaí, léiriú a bheadh ann go n-aithnímid an jab iontach atá ar siúl ag múinteoirí agus iad ag tabhairt an Ghaolainn ar aghaidh go dtí an chéad ghlúin eile.

Tá dúshlán breise i gceist maidir leis an nGaolainn sa Ghaeltacht. Tá a lán ceantair tuaithe faoi bhrú agus iad ag lorg áiseanna ar nós bóithre agus seirbhísí leathanbhanda. Tá na deacrachtaí céanna sna ceantair Ghaeltachta, ach tá brú breise ar an nGaeltacht. Gach uair a fhágann duine le Gaolainn an Ghaeltacht, sleamhnaíonn an Ghaeltacht sin agus tagann teip níos mó ar an teanga. Mar sin, caithfimid díriú ar an riachtanas breise atá i gceist sa Ghaeltacht. Tá an tAire Stáit ar an eolas maidir leis na deontais bóithre a bhíodh ann uair amháin. Ba cheart dúinn smaoineamh go bhfuil an-chuid den Ghaeltacht - beagnach an Ghaeltacht ar fad - sa cheantar oráiste i gcomhair an phlean náisiúnta leathanbhanda. B'fhéidir go mbeadh an tAire Stáit in ann rud éigin a dhéanamh mar gheall air sin.

Tá mé tar éis Bille na Gaolainne a tharraingt aníos arís is arís eile. Tá gá leis. Níor cuireadh an reachtaíocht sin ar fáil le linn Bliain na Gaolainne, in ainneoin is go raibh Comhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán tar éis an ábhair seo a scrúdú agus tuairisc a sheoladh ar aghaidh. Tuigim go bhfuil an tAire Stáit, an tArd-Aighne agus na hoifigigh sa Roinn Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta á chíoradh go cúramach. Ceapaim gur seoladh teachtaireacht dhiúltach nuair nár cuireadh an Bille seo ar fáil le linn Bliain na Gaolainne. Tá deis ag an Aire Stáit anois an Bille a bhrostú ar aghaidh. Iarraim air a chinntiú go mbeidh an reachtaíocht seo curtha ar fáil gan a thuilleadh moille.

See this speech in context