Cecilia Keaveney (Donegal North East, Fianna Fail)

Is cúis áthais dom a beith anseo chun cúpla focal a rá ar ráitis maidir leis an nGaeilge. Tá an-suim agam san teanga agus san cheol, rince agus cultúir freisin mar tá siad ceangailte le chéile.

Is as Dún na nGall mé, ach níl mé cosúil lena Teachtaí Coughlan, Gallagher agus McGinley. Is trua ach is fíor nach bhfuil mé in aice na Gaeltachta. Ceapann daoine go bhfuil gach duine as Dún na nGall ón Gaeltacht agus go bhfuil an teanga acu go líofa. Níl Gaeilge maith agam, ach tá cúpla focail agam. Tá mé mar Catheoirleach ar Comhchoiste um Ghnóthaí Ealaíon, Spóirt, Thurasóireachta, Pobail, Tuaithe agus an Gaeltacht agus is mian liom buíochas a gabháil leis an Rialtas as ucht na díospóireachta seo. Is mór an trua nach ndéantar mórán phlé ar an Ghaeilge, agus is trua nach bhainimid úsáid as an teanga san Teach gach lá.

Cén fáth atá le sin? An bhfuil Gaeilge againn? An bhfuil suim againn san teanga? An bhfuil sé an deachair? Má bhíonn suim againn tá seans againn dul sa treo cheart.

Cúpla bhliain ó shin bhí mé ag caint faoin seans a bhí ag Teachtaí ranganna Ghaeilge a fháil anseo. Thosaigh siad agus stad siad ach tá siad ar ais arís gach seachtain agus tá sé de chuspóir agam mo chuid Ghaeilge a fháil ar ais. Bhí Gaeilge againn go léir nuair a bhímid ar scoil agus nuair a bhímid óg ach ar mo son féin níor bhain me úsáid as an teanga agus mar sin d'imigh an eolais as mo cheann. Ba mhaith liom tacú leis an tionscnamh "TD Teanga" agus sílim go raibh sé ar intinn ag cuid de na Teachtaí a chuid obair bhaile a dhéanamh agus an taithí a fháil ar an teanga arís.

Gabhaim buíochas le Maire Ní Breathnach agus an múinteoir eile atá againn. Tá súil agam go mbeidh cuid mór Gaeilge ins na Tuairisc Oifigiúil as seo amach. Beidh mé sásta an obair a dhéanamh tapaidh go leor agus deis agam caint le gach duine san i Dún na nGall go flúirseach i nGaeilge nó i mBéarla.

Gabhaim buíochas leis na daoine a rinne "Turas Teanga". Tá sé an-mhaith ar fad. Tá an grá faoi glas cosúil le "Big Brother". Tá sé nua-aimseartha agus tá suim agam san clár. Go minic sílim go raibh na cúrsaí Gaeilge cúpla bhliain ó shin "sean" nó páistiúil, ach anois tá leabhair cosúil le Sorcha sa Ghailearaí le Catherine Foley, Dúnmharu ar an Dart le Ruaidhrí Ó Baile, Turas in Eadan na Gaoithe le Peter Hartling, aistrithe go Gaeilge ag Maire Mhic Eoin, An Swastica Glas agus Ábhar Léitheoireachta d'Fhoghlaimeoirí Fásta. Freisin, tá TG4 ag déanamh a lán cláracha nua, mar a atá Raidió na Gaeltachta.

Tá a lán ar siúil taobh amuigh den Teach. Bhí an Aire Oideachas agus Eolaíochta, Mary Hanafin, i Dún na nGall cúpla seachtain ó shin. I gach áit bhí sí in ann caint le na páistí, na tuismitheoirí agus na múinteoirí as Gaeilge agus Béarla. Ní féidir le gach cuairteoir é sin a dhéanamh. Chan na páistí" Báidín Fheilimí" nó "Beidh Aonach Amárach" no chas siad ceol. Bhí na buachaillí agus na cailíní ag damhsa rince Ghaelach. Bhíáthas an domhain orm. Bhí mé an sásta mar bhí na páistí an sásta libh féin agus rinne siad iarracht iontach.

Sna scoileanna tá an Ghaeilge in iomaíocht le béarla, stair etc. Rinne mé agus an Aire cuairt ar Gaelscoil Bun Cranna agus níor labhair aon duine focal Béarla. Bhí na trí r's trí Ghaeilge. Tá sé mar an gcéanna sna Ghaelscoileanna eile agus is deas é a fheiceáil ó am go chéile. Bhí cuid de na paistí an óg ach bhí siad in ann na ceisteanna a fhreagairt gan fhadhb. Tá sé mar an gcéanna in áiteanna eile i Carndonagh agus Bun an Phobail. Bhí mé an bhródúil as an obair a dhearna siad ar son an teanga agus an cultúir. Cheap mé ar an lá sin ní amháin go raibh sé go hiontach do gach duine a bhí ann ach go mbeadh sé tairbheach don aois óg amach anseo.

Nuair a smaoiníonn duine ar an teanga, smaoinionn sé nó sí ar an aos óg. Ina lámha atá todhchaí na Gaeilge. Táúsáid na teanga ag méadú i mo áit féin. Níl sí ag fáil bháis. Tá suim ag daoine thar lear i rudaí a mbaineann leis an Ghaeilge. Lasann aghaidh duine nuair a deir tú gur Éireannach tú. Bhí mé i dTokyo an seachtain seo caite leis an Uachtaráin ag ceolchoirm "Altan agus a Chairde". Bhí na daoine go léir "ar meisce" leis an ceoil agus an damhsa Ghaelach seachas ar uisce beatha. Bhí siad ag lorg CDs nó DVDs tar éis na ceoilchoirme. Ní aon rud nua é sin. Chuir a lán daoine ceisteanna orainn faoi Eyna, Riverdance, Clannad agus U2. Bhí an tUachtaráin ag caint agus bhain sí úsáid as an Ghaeilge agus cúpla focal Japanese. Bhí suim mhór ag na daoine in aice liom an teanga a chloisint, cuid acu imircigh ón tír seo le fada an lá agus cuid eile ó Japan.

Bhí cóisir Meirceanach Lá féile Phádraig ar an chlár. D'iarr siad orm caint as Gaeilge. Ní raibh aon duine eile sa seomra as Éireann ach an triúir Teachta Dála ach bhí an teanga Gaeilge de dlúth ag gach an duine. Rinne mé mo dhícheall agus bhí siad an sásta ach tá aiféala orm nach bhfuil níos mó Gaeilge agam. Tá cultúir na nGaeilge an-suimiúil leis na daoine ó Japan. Bhuaileamar le daoine a raibh a lán eolais acu faoin tír seo ach nach raibh siad riamh anseo, agus le daoine eile atá ag obair ar an fharraige agus a mbíonn i Dún na nGall go minic gach bhliain ag ceannach iasc. Tá aithne mhaith acu ar an cheoil agus an craic agus bhí siad ábalta cúpla focal a rá as Gaeilge.

Tá sé cosúil le áiteanna eile a bhí mé roimhe sin. Bhí mé i St. Petersburg cúpla bhliain ó shin. D'oscail mé faculty nua san ollscoil, faculty of Celtic studies. Bhí cuid de na daoine san ollscoil in ann caint as Gaeilge go flúirseach agus bhí a lán eolais acu faoi gach rud a bhaineann leis an Ghaeilge. Fuair siad a lán tacaíocht ón embassy agus bhí mé an bhuíoch as an tacaíocht a fuair siad ón Stát i gcóir leabhair agus rudaí eile. Tá suim san domhain go léir san tír seo. Tá sé an deachair a rá cén fáth atá le sin, ach taitníonn rudaí Ghaelach le daoine ar fud an domhain — an ceoil, an teanga, an Guinness nó an uisce beatha agus ár daoine. Tá sé cosúil le líon an damhain alla — titeann siad isteach agus bíonn siad istigh ansin as sin amach.

When I am abroad, it scares me to see how much Ireland has influenced the world. Táimid in gach áit — hurling clubs in Argentina, faculties of Irish studies in Russia, Riverdance resounding in China, Japanese people discussing the merits of James Joyce's Ulysses and asking directions to Enya's house. I am struck by eastern Europe marvelling at our ability to achieve economic success, St. Patrick's Day parades all over the world, Roses of Tralee coming from every art and part and our religious presence felt in most countries going back centuries. People all over the world can say "sláinte". Abroad our language, dancing, singing and culture are thought of in the highest terms. We have opportunities to exploit this through summer schools to teach the Irish language, culture, dance and song. When one thinks of how many countries have Irish dancing taught in them, providing summer schools is a means of keeping the tradition alive here. Anybody who has been in America for St. Patrick's Day will have seen the number of Irish dancers there. Offering summer schools here would be a means of keeping the traditions alive. Those traditions must be kept alive because in places such as Inishowen the traditional singers are literally dying. There is possibly a role in that regard for the new traditional arts officer in the Arts Council, Liz Doherty, cailín maith as Buncrana, Contae Dún na nGall.

Tá na bunscoileanna, gaelscoileanna agus meánscoileanna ag fás go tapaidh, ach tá rudaí mí-cheart. It is still considered unusual úsáid a bhaint as Gaeilge nóí a chleachtú taobh amuigh den scoil. Only we, as individuals, can alter that practice and open minds.

Leis an Acht na dTeangacha Oifigiúla (Comhionannas) we have opened up the possibility that people will be able to conduct their business in either language. The Bill must be implemented. In addition, every effort should be made in this House and elsewhere to engender the feeling gur maith an rud í an Ghaeilge. It should not be unusual to frequent the local Irish language coffee shops agus na siopaí atá in áiteanna nach bhfuil ró-fhada ón Teach ar Shráid Cill Dara agus sráideanna eile.

We must foster among Gaeilgeoirí, among whom I do not yet number myself, an acceptance that it is good for people to try. Their inaccuracies should not militate against their being encouraged to continue to try and to practice. Too often the snobbery associated by some with an teanga has been its greatest enemy. Let us reach out to help, not hinder, the resurgence, particularly among na daoine óga. We must continue to provide stimulating and attractive materials in terms of highlighting our past. It is a rich past that provides an opportunity for enrichment.

Tá cláracha cosúil le "Turas Teanga" ar fheabhas agus ar TG4 bíonn cláracha cosúil le "Blind Date", a bhíonn suimiúil. We should continue to encourage Irish in this century by making it relevant. Sending children to Irish schools is now trendy but the same cannot be said for speaking Irish in this House. Many people ask us to ensure Irish is an official language of the EU. However, should we not ensure it is part of life here as well as including it on a statute book elsewhere? People should feel comfortable coming to the House to speak in the Irish language, regardless of how fluent they are. We must find a way of giving them that confidence.

Gabhaim buíochas as ucht na deise cúpla focal a rá. Deimhním go ndéanfaidh mé mo dhícheall mo chuid Gaeilge a fheabhsú chomh luath agus is féidir. Tá sé ar intinn agam cabhair a fháil agus cabhair a thabhairt ar an bhealach. An bhfuil an gloine leath lán nó leath follamh? Scríobh mé mo óráid, agus mar sin tá sé speisialta domsa. Ceapaim go bhfuil an gloine leath lán, agus má dhéanann gach duine a dhícheall, beidh seans againn go léir an Gaeilge a feabhsú agus a labhairt.

See this speech in context