Ms M?ire Seosaimh?n Breathnach:

Chun cur leis sin, mar mhíniú ar an méid atá ag ráite ag Cabríní de Barra, ní bheadh sé sin tarlaithe mura mbeadh Cabríní de Barra í féin sásta an ualach breise oibre a thógáint uirthi féin, i ndáiríre. Níl mé á rá sin díreach de bharr go bhfuil suite in aice liom. Is fíor é. Níor cheart, i slí amháin, go mbeadh uirthi.

Tuigim an méid atá á rá ag ár gcairde ar imeall chathair na Gaillimhe. Tá Bróna Coleman, atá mar oifigeach pleanála teanga i mbaile Dhún Garbhán mar bhaile seirbhíse Gaeltachta, sa staid céanna leo sa mhéid is nach raibh aon cheanneagraíocht nádúrtha i nDún Garbhán a ghlacfadh cúraimí na pleanála teanga uirthi. Bhí ar thriúr nó ceathrar againn, atá ag plé leis an bpleanáil teanga sa Ghaeltacht ar feadh an tsaoil agus a bhí sásta teacht le chéile, coiste deonach a bhunú i nDún Garbhán. Rinne muid an maorlathas ar fad a bhaineann le cuideachta a bhunú chun go bhféadfadh muid í a fhostú. Arís, níl bainisteoir ar an dtalamh. Is daoine deonacha atá ar an gcoiste stiúrtha. Bhí Cabríní de Barra sásta seasamh isteach sa bhearna baoil agus na cúraimí breise sin a thabhairt uirthi mar thuigeamar gur ar mhaithe linn féin ar fad a bhí sé.

Maidir leis an taithí atá agam, tá mé mar rúnaí ar bhord na ceanneagraíochta sa Ghaeltacht ó bunaíodh é. Cruthaíodh an córas pleanála teanga seo. Bhí sé uaillmhianach agus tá sé go hiontach go bhfuil sé ann ach tá iarracht déanta ag na húdaráis ó shin an córas a lúbadh isteach sna córais fadbhunaithe atá ann ó thús an Stáit go bunúsach beagnach, agus faoi na limistéir mar a dúirt Victor Bayda. Tá na limistéir chomh as dáta agus níl aon aird á tabhairt ar nádúr an phobail nó ar nádúr na gceantar. Níl aon iarracht á dhéanamh féachaint air i slí réasúnta réalaíoch seachas díreach ó thaobh na gcóras.

Ba mhaith liom arís tacú le pointe faoi leith a luaigh Victor, ar eagla go sleamhnófaí tharais. Níl sé scríofa síos againn sa tuairisc againn. Luaim an sáinn ina bhfuil na ceanneagraíochtaí pleanála teanga. Ar thaobh amháin, tá an Stát ag rá leo gur fúthu atá sé na limistéir pleanála teanga a shlánú agus gur fúthu atá na dualgais, an ualach oibre agus gach a bhaineann le OPT a fhostú, iad a riaradh, agus an maorlathas a bhaineann le cúrsaí airgeadais. Ní thuigim conas a dhéantar é le coiste deonach. Ar a laghad, i gcás Thomáis Uí Ógáin anseo agus Victor Bayda agus dreamanna eile, tá leath-rúnaí againn agus bhíomar blianta ag troid leis an údarás chun cead a fháil cúpla pingin a fháil ar rúnaí a fhostú ar feadh dhá la sa tseachtain agus bainisteoir forbartha. Bhí an struchtúr foirne sin ann. Níl muid leath chomh maith as is atá Comharchumann Forbartha Chorca Dhuibhne, mar shampla, agus na dosaen daoine fostaithe aige chun tabhairt faoin maorlathas seo ar fad agus an ualach ama a thógann sé tuairisciú agus na rudaí sin ar fad. Tá an t-údarás ag rá linn ar an dtaobh amháin go bhfuil muid maith go leor chun na cúraimí seo ar fad a thógaint orainn féin ach níl aon chead á thabhairt dúinn aon chinneadh a thógaint €10,000 den plean teanga a chur i dtreo rud faoi leith atá beartaithe sa phlean. Inár bplean, tá rudaí beartaithe agus a cheadaigh an tAire agus anois tá sé ráite linn nach féidir linn na beartais sin a chur i bhfeidhm mar nach bhfuil cead againn pingin a chaitheamh ar oifigeach óige nó oifigeach teaghlach a fhostú, nó aon airgid caipitil a chaitheamh.

Níor mhaith liom é a rá sa mhéid is gur suarach na pinginí atá againn ach bheimis in ann níos mó airgid a chaitheamh dá mbeadh na hacmhainní daonna againn chun tabhairt faoi. Níl ach méid áirithe airgid gur féidir le hoifigeach pleanála teanga amháin a chaitheamh. Tá airgead eile againn agus táimid fonn fíochmhair é a chaitheamh ar rudaí a thuigimid atá ag teastáil sa cheantar agus níl cead againn é a dhéanamh. Luaim réimsí cosúil le teaghlaigh agus an óige, go háirithe nuair nach bhfuil meánscoil sa cheantar. Mar a dúirt mé cheana, tá an t-ádh linn go bhfuil meánscoil againn. Níl an cead sin againn mar cheanneagraíochtaí agus na dualgais eile ar fad atá orainn. Táimid báite ag an maorlathas agus tá na srianta i bhfad ró-dhian ar fad. Tá fís ag teastáil ón údarás, ón bhforas agus ón Rialtas chun féachaint conas gur féidir linn na hiallacha a scaoileadh beagáinín chun ligint don chóras seo feidhmiú mar is ceart dó. Tá an-chuid snámh in aghaidh easa ar siúl againn. Is é sin an impí eile a bheadh agam.