Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Sula gcuirim críoch leis an gcruinniú, tá ceist amháin agam. Aontaím go hiomlán leis an gcoimisinéir. Tá an chuid dheireanach ansin tábhachtach mar, mura bhfuil an tseirbhís ar fáil, agus má bhrúitear an cnaipe a haon don Ghaeilge, agus mura bhfuil sí ar fáil, stoptar á lorg. Éiríonn an duine tuirseach ag lorg a chearta. Tá a lán daoine amuigh ansin nach ndéanann gearán. Tá an t-ádh leis an gcoimisinéir, ar shlí amháin, mar nach bhfuil a oifig báite leis an oiread sin gearán. Tá daoine áirithe a dhéanann a lán gearán ach is ar son na cúise atá siad á ndéanamh ag lorg a gcearta. Ní hé go bhfuil siad mícheart ach tá mórán daoine eile nach bhfuil an t-am acu. Tá siad faoi dheifir. Déanann siad an gníomh agus bogann siad ar aghaidh. Smaoiníonn siad go bhfuil sé i gceist acu gearán a dhéanamh ach ní shroicheann siad é. Uaireanta, is gá é sin a mheabhrú dóibh. Níl mé ag rá le oifig an choimisinéara gur gá é sin a dhéanamh chun an oifig a bhá, mar tá sé léirithe cheana féin go bhfuil ardú tagtha.

Is é an rud a bhí spéisiúil dom ná an figiúr a thug an coimisinéir de 2,100 páirtí a bhí rannpháirteach i seimineár. Léiríonn sé sin domsa go bhfuil tuiscint éigin ag na heagrais agus ag na Ranna Stáit agus poiblí go bhfuil dualgais orthu agus, ar a laghad, go bhfuil rud éigin ag teacht agus go mbeidh dualgais orthu. Cheana féin, tá roinnt de na forálacha ann agus tuigeann siad go mbeidh orthu cloí leo. Tá sé ráite leo cheana féin go bhfuil roinnt athruithe ag teacht maidir le sínte fada, seoltaí agus a leithéid. Tá siad ag iarraidh a fháil amach conas is féidir leo cloí leis na rialacha nua ionas nach mbeidh siad i dtrioblóid. Glacaim leis go mbeidh ar oifig an choimisinéara an sórt comhairliúcháin seo a chur orthu agus seimineáir agus a leithéid a dhéanamh go rialta. Beidh ar an oifig mheabhrú dóibh ní hamháin go bhfuil na cearta seo i bhfeidhm, ach freisin go bhfuil na bhforálacha iomlána a chur i bhfeidhm, agus go mbeidh na caighdeáin ann freisin.

Tá ceist agam faoin bhfaireachán nó an tráchtaireacht réamhghníomhach ar na hachtacháin. Is mise duine de na daoine a bhí á lorg seo ní hamháin sa chás seo ach i gcásanna eile freisin. Is cuimhin liom - níl a fhios agam an é seo an saghas tuisceana atá i gceist, nó an bhfuil oifig an choimisinéara in ann é seo a dhéanamh - go raibh sé seo á dhéanamh ag Coimisiún na hÉireann um Chearta an Duine agus Comhionannas nuair a toghadh mé ar dtús. Bhí sé an-áisiúil mar go rabhamar in ann díriú isteach ar reachtaíocht agus a rá gurb é seo an áit inar chóir don Aire athrú a dhéanamh. I ndeireadh thiar thall, is faoin Aire agus faoin Dáil atá sé athrú a dhéanamh agus féachaint ar na freagraí a bhaineann le cén fáth nach bhfuil sé á dhéanamh. Sa chás sin, stop siad á dhéanamh. Ní thagann treoir i ngach uile chás nó tuarascáil faoi Bhille ar bith a thagann os comhair an Tí. B'fhéidir gur ceist í sin don Roinn Dlí agus Cirt ach tabharfaidh mé sampla amháin i gcás na Gaeilge. Tá Bille os ár gcomhair anois, an Bille um Pleanáil agus Forbairt (Leasú), 2023. Tá 700 leathanach ann agus tá dualgais ar leith maidir le comhshaol, na bóithre agus scéimeanna eile. Níl aon dhualgais ar leith ann maidir leis an nGaeilge, mar a fheictear dom féin agus do dhaoine eile. Bhí na daoine a luaigh é sin spéisiúil. Is é sin an saghas ruda atáim ag díriú isteach air anseo. Níl mé ag iarraidh go mbeadh oifig an choimisinéara ag trácht ar an mBille áirithe seo. An é seo an cineál ruda a bheidh i gceist? An mbeidh oifig an choimisinéara ag féachaint air agus, ansin, ag ardú na ceiste faoi? An féidir le gach uile Theachta agus Sheanadóir féachaint air sin agus impí ar Aire athrú poirt a dhéanamh?