Mr. S?amas ? Concheanainn:

Gabhaim buíochas leis an gCathaoirleach as an gceist sin. Thagair mé níos luaithe do réimsí den saol atá criticiúil d’aon phobal. Luaigh mé roinnt samplaí, ar nós cúrsaí oideachais agus cúrsaí pleanála. Tá forálacha suntasacha san Acht Oideachais agus san Acht um Pleanáil agus Forbairt, 2000. Baineann siad le cosaint na Gaeilge i gcás an Achta Oideachais. Tá cur chun cinn na Gaeilge go náisiúnta agus an dátheangachas luaite go soiléir ansin. Luaitear freisin cosaint na Gaeilge mar theanga phobail sa Ghaeltacht. Ansin, leagtar béim ar sheirbhísí tacaíochta do mhic léinn trí mheán na Gaeilge. Bheadh ról againn breathnú ar na forálacha suntasacha sin sa chomhthéacs agus sa chaoi ina bhfuil siad á gcomhlíonadh maidir le réimsí atá go mór i mbéal an phobail faoi láthair. Ó thaobh cúrsaí pleanála de, tuigimid go bhfuil treoirlínte nua le heisiúint ag an Aire maidir leis an tslí ina bhfuil an fhoráil atá san Acht 2000, a leasaíodh in 2010, maidir le cosaint oidhreacht theangeolaíoch agus chultúir na Gaeltachta á chur i bhfeidhm.

Chonaiceamar sampla praiticiúil in obair na hoifige le gairid maidir leis na nósanna imeachta a bhíonn ag comhairlí contae, comhairle contae amháin go háirithe. Tá sé leanúnach, ámh, san áit ina mbíonn bearnaí nó easpa leanúnachais sa chóras agus sna nósanna imeachta maidir le staidéir tionchair teanga, mar shampla, agus an chaoi ina dhéantar anailís ar an gcumas teanga, lena dhéanamh cinnte de go bhfuil cothrom na Féinne á fháil ag pobal na Gaeilge ó thaobh nósanna imeachta de.

Tá ceist níos leithne ann mar go luaigh an Cathaoirleach cúrsaí comhshaoil taobh istigh den phróiseas pleanála. Luaigh sé freisin na cearta teanga taobh amuigh de na nósanna imeachta atá ann do phobal na Gaeltachta nuair atá siad ag lorg cead pleanála. An bhfuil tuilleadh soiléirithe de dhíth? An bhfuil sé léirithe gur féidir é seo a dhéanamh ar mhaithe leis an bpobal teanga atá sa Ghaeltacht a chaomhnú? Mar sin, tá cumhachtaí breise ann agus feicim go mbeidh mé á n-úsáid go straitéiseach le breathnú ar earnálacha náisiúnta atá criticiúil don todhchaí trí chéile.

Mar a dúradh níos luaithe, tá an Stát ag cur go leor seirbhísí - ar nós seirbhísí teileafóin agus ar líne - ar fáil do ghnóthaí leis an caidreamh atá ag an bpobal leis an Stát a bhainistiú. Ansin, tá na cearta teanga atá greanta sa reachtaíocht in earnálacha ar nós cúrsaí oideachais agus cumarsáide. Tá clár tosaíochtaí le leagan amach agam don bhliain seo chugainn maidir leis na cumhachtaí nua atá agam mar Choimisinéir Teanga. Tá súil agam go dtreiseoidh siad go mór na cumhachtaí reatha ar nós na n-imscrúduithe agus gearáin a fhiosrú, agus go mbeimid in ann breathnú ar chásanna straitéiseacha a chabhróidh agus a leagfaidh amach na bearnaí nó cé chomh héifeachtach is atá an soláthar reatha sna réimsí sin agus i réimsí eile.

Tá mé coinsiasach maidir le hacmhainneacht na hoifige. Nuair a thabharfaimid faoi na cásanna sin, beidh taighde agus mionscagadh le déanamh. Tá sé tábhachtach go mbeidh an toradh soiléir. Ní féidir réamhbhreithiúnas a thabhairt ar thoradh, ar ndóigh, i roinnt próisis fiosraithe reachtúla ach go leagfaidh an taighde agus an mionscagadh amach go soiléir an chaoi ina bhfuil an earnáil sin agus na cearta teanga atá á bhfeidhmiú san earnáil, bíodh sin go náisiúnta nó sa Ghaeltacht.

Is í sin an chaoi a shamhlaím go mbeadh na cearta faireacháin, mar shampla, a bhéas agam, á chur i bhfeidhm.