Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tá mé tar éis éisteacht agus tá mé tar éis an litir ó Ollscoil Mhá Nuad a léamh athuair. Mar a luaigh mé an lá deireanach, tá mé den tuairim gur chóir dom an leasú seo a tharraingt siar ag an bpointe seo ach fós ba chóir go mbeadh rud éigin san reachtaíochta ag léiriú cad is inniúlacht ann. Tá inniúlacht sa Ghaeilge tríd an reachtaíocht atá os ár gcomhair. Dár ndóigh, tá ról lárnach ag an gcoiste comhairleach.

Beidh ról lárnach chomh maith ó thaobh an chaighdeáin de a bheidh á leagan amach ag na hinstitiúidí Stáit agus na Ranna agus a leithéid ó thaobh na hinniúlachta de chomh maith. Luaitear inniúlacht Ghaeilge ansin. Tá sé lárnach i ngach uile rud a dhéanaimid agus aithním go bhfuil poist sa státchóras nach mbeidh Gaeilgeoirí ann, b’fhéidir, go ceann 20 nó 30 bliain. Tá cinn eile ann, ámh, agus ba chóir go mbeadh siad ann cheana féin. Luaigh an tAire Stáit an tSeirbhís um Cheapacháin Phoiblí agus go n-úsáideann an tseirbhís sin an creat teanga seo, TEG B2. Tá teip go huile is go hiomlán déanta ag an tseirbhís sin má úsáidtear é inti ach is fadhb níos bunúsaí í sin mar tá na figiúirí againn maidir leis an líon daoine atá inniúil sa Ghaeilge agus faoin méid Gaeilgeoirí atá tar éis poist a líonadh le bliain anuas. Léirigh an Teachta Connolly nuair a bhí sí ina Cathaoirleach ar Choiste na Gaeilge, na Gaeltachta agus na nOileán sa Dáil dheireanach leis an iniúchadh agus an fiosrúchán a rinne sí ar chuile Roinn sa Stát cé chomh tubaisteach is atá an earcaíocht agus leibhéal na Gaeilge laistigh den státchóras. Is féidir linn dul tríd é sin am éigin eile, más gá, ach tá éacht déanta aici leis an méid a bhí sa tuarascáil faoi sin.

Tá fadhb bhunúsach ann agus tá daoine ann atá, b’fhéidir, ag ligean orthu nó go gceapann go bhfuil inniúlacht acu sa Ghaeilge, ach níl. Níl siad in ann freagraí níos mó ná mar a bhí ag cara Bhreanndáin Ó Beaglaoich agus “Dia Duit” agus a leithéid a rá. Níl duine inniúil sa teanga mura bhfuil an duine in ann comhrá a bheith aige nó aici i nGaeilge agus bunchomhfhreagras a léamh agus a fhreagairt i nGaeilge.

Má tá duine ag fáil post ón Stát, ba chóir go mbeadh sé leagtha amach go bhfuil an Stát ag lorg go mbeadh leibhéal áirithe sroichte ag an duine sin. Is mar sin a bhíodh sé. Tá an Stát tar éis sin tarraingt siar uaidh sin. Mura bhfuil an Ghaeilge ag an duine, tá poist eile ar fáil. Tá an earnáil phríobháideach ann agus tá súil agam go bhfuil go leor post ansin. Tá an deis ag an duine freisin dul agus teacht ar an teanga. Dá mbeinn ag iarraidh dul go dtí an Fhrainc agus post a fháil sa státchóras ann, ní bheadh seans ar bith go mbeinn ag fáil post sa tír sin mura mbeinn in ann an teanga náisiúnta atá ann a labhairt agus mura mbeinn in ann mo ghnóthaí a dhéanamh tríd an bhFraincis. Ba chóir go mbeadh sé mar an gcéanna anseo, go háirithe d’aon duine atá ag lorg post a bheadh lonnaithe sa Ghaeltacht, mar go mbeadh an tseirbhís a bheadh siad ag soláthar don phobal trí Ghaeilge nó go mbeadh seans ann go mbeadh sé amhlaidh.

Fadhb amháin atá leis an díospóireacht seo ná go bhfuilimid ag caint faoi rud éigin a thiocfaí, is é sin, an coiste comhairleach. Chomh maith leis sin luadh an caighdeán cúpla uair anseo. Bhí sé i gceist go mbeadh dréachtchaighdeán foilsithe agus dá mbeadh sé sin os ár gcomhair bheadh tuiscint éigin againn cad go díreach atá an tAire Stáit ag caint faoi. An bhfuil sé ag caint faoi B1, C1, nó B2 ag na leibhéil dhifriúla sa státchóras. Impím ar an Aire Stáit, más féidir in aon chor, sula mbeimid críochnaithe ar Chéim an Choiste agus a shroichimid an chaint ar na caighdeáin go mbeadh dréacht againn. Nílimid chun an tAire Stáit a cheangal síos leis an dréacht mar is dréacht atá ann. Bheimis in ann a rá ansin gurbh é sin nó nárbh é sin an bealach ceart glacadh mar gur shíl mé gurbh é sin a bheadh i gceist ar an gcéad dul síos.

Tá cúpla Teachta eile ag iarraidh cainte agus b’fhéidir nuair a bheimid críochnaithe ansin gur féidir liom machnamh arís a dhéanamh ar an leasú. Más gá, is féidir liom é a tharraingt siar ach go mbeadh sé i gceist agam é a chur isteach arís ar Chéim na Tuarascála mura bhfuil aon teacht chuige nó soiléiriú ón Aire Stáit le linn dúinn a bheith ag dul tríd an chuid eile den reachtaíocht. Táim críochnaithe anois agus measaim go bhfuil daoine eile ag iarraidh labhairt.