Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail) | Oireachtas source

Tagann sé seo go croílár an Bhille. Féachaimid ar an gcaoi go bhfeidhmítear rudaí agus gur feidhmíodh iad thar na blianta fada nuair a bhí inniúlacht sa Ghaeilge i gceist, i gcúrsaí pleanála nó cúrsaí poist a fháil, nach raibh a fhios ag éinne céard a bhí i gceist. Thug mé cuairt ar Cheanada nuair a bhí an Bille á dhréachtú an uair dheireanach. Bhí trí chaighdeán i gceist acu siúd. Mar shampla, dúirt siad nach mbeadh gá d’fháilteoir a bheith in ann gnó a dhéanamh trí Ghaeilge, nó trí Fhraincis mar a bhí i gceist ansin, ach bheadh sé tábhachtach go bhféadfaidís beannú a thabhairt do dhaoine agus duine éigin a fháil dóibh. Ar an taobh eile den scéal, dá mbeadh duine ag dul ag déanamh gnó trí Ghaeilge, theastódh cumas an-ard Gaeilge uaidh nó uaithi.

Tarlaíonn sé go bhfuil caighdeán Eorpach ann a aithnítear trasna na hEorpa. Tá an ceart ag an Teachta Ó Snodaigh go gcaithfimid rud éigin a dhéanamh maidir leis an gceist seo, atá ina chnámh spairne ó bunaíodh an Stát. Go minic leagadh síos caighdeán ard ag an tús agus shleamhnaigh sé agus shleamhnaigh sé. Luadh, mar shampla, an scrúdú a chuirtear ar aturnaetha. Cé mhéad aturnae a d’fhéadfadh duine dul chucu agus labhairt leo i nGaeilge? Fós féin, déanann siad scrúdú Gaeilge.

Téann sé seo siar go dtí an cheist a fiafraíodh ar ball maidir le dátaí. Mura mbeidh cinnteacht anseo céard a chiallaíonn muid le duine a bheith inniúlacht? Tá an ceart ag an Teachta Ó Snodaigh. Is iomaí duine a cheaptar i jab agus bhíodar ag dul ag foghlaim na Gaeilge ach níor fhoghlaim siad í agus thiontaigh siad oifigigh a bhí ag feidhmiú sa Ghaeilge, na custaiméirí agus chuile dhuine ar an mBéarla. Éistfidh mé leis an Aire Stáit ach bheadh súil agam go nglacfadh sé leis seo. Caithfimid déileáil leis an gceist seo agus ní féidir linn éalú uaithi. Tá sé seo i bhfad níos tábhachtaí ná go leor rudaí eile a bheidh muid ag plé sa Bhille seo, mar mura réitímid an cheist seo tá a fhios agam céard a tharlóidh. Ceapfar 20% den státseirbhís le Gaeilge ach ní bheidh aon Ghaeilge acu. Dá mbeadh comhlacht ag ceapadh tiománaí le dul ag tiomáint leoraí, ní smaoineodh aon duine sa Stát riamh a rá go bhfuil sé suas don chomhlacht é féin a shásamh go bhfuil an tiománaí in ann tiomáint agus gur breithiúnas de chuid comhlachta nó dream nó eagraíocht éigin ó cheann go ceann a bheadh i gceist. Is éard a tharlaíonn sa chás sin ná go ndeirtear leis an duine go gcaithfidh an ceadúnas cuí a bheith aige nó aici ón dream sin a cheadaíonn tiománaithe agus mura bhfuil sé sin aige nó aici ní féidir an jab a thabhairt dóibh. Deirtear leis nó léi imeacht chuig an NDLS, an cháilíocht a fháil agus a theacht ar ais. Caithfidh sé a bheith mar an gcéanna leis an nGaeilge má táimid dáiríre. Tá go leor forálacha sa Bhille seo a bheadh go breá ach má theipeann orainn ar an bpointe seo bainfear an buan ar fad de na briathra sin, trí gan bheart a dhéanamh de réir ár mbriathar.