Joe McHugh (Donegal, Fine Gael) | Oireachtas source

Ní bheidh mé ábalta freagra a thabhairt do gach Seanadóir ach, go gasta, ba mhaith liom aitheantas a thabhairt do na Seanadóirí faoi choinne an deis labhartha inniu. D'ardaigh an Seanadóir Ardagh ceist faoi choinne aitheantas d'Fhianna Fáil faoi choinne an bhuiséid. Ba mhaith liom m'aitheantas a ghabháil dó faoi choinne an bhrú ach, i mo thuairim, rinne an tAire, an Teachta Paschal Donohoe, an cinneadh maidir leis an bhuiséad. Gabhaim buíochas faoi choinne an bhrú in aon chor. Bhí sí ag caint fadúda Aire sinsearach. Bím timpeall an bhord Rialtais agus tá an Ghaeilge an cloch is mó ar mo phaidrín nuair atáim ann.

Beidh cúpla lá de dhíth faoi choinne na díospóireachta ar thagair an Seanadóir Ó Céidigh di a leanúint ar aghaidh. Cloisim a thuairimí, agus dá mbeadh aon bhealach iad a chur i bhfeidhm nó rudaí eile ar intinn ag an Seanadóir, táim sásta iad a dhéanamh. Tá sé fíor gur tháinig laghdú ar an bhuiséad. Bhí sé suas le €26 milliún in 2007. Tá laghdú ollmhór ann. Bhí suas le 80 duine ag obair in Údarás na Gaeltachta. Bhí siad thar a bheith éifeachtach agus proifisiúnta. Tá toradh le feiceáil maidir leis an 500 duine breise a bheidh ag obair an bhliain seo chugainn fosta. Beidh deiseanna trí Shlí an Atlantaigh Fhiáin. Bhí an Seanadóir ag caint faoi mo cheantar féin, na Dúnaibh.Tá a fhios aige faoi Chomórtas Peile na Gaeltachta. Beidh mé ag déanamh infheistíocht fadúda sin. Cúpla mí ó shin bhí dea-scéal sna Dúnaibh fadúda comhlacht úr. Beidh 18 duine ag obair i bpostanna úr leis.

Bhí na daoine uilig, an Seanadóir Maura Hopkins san áireamh, ag labhairt fadúda an buiséad agus an dea-scéal fadúda an champa samhraidh. Aontaím leis sin. Chomh maith leis sin, bhí Seanadóir Ó Clochartaigh ag caint faoi phleanáil teanga. Tá comhrá ag dul ar aghaidh idir Údarás na Gaeltachta agus dóibh atá freagrach as pleanáil teanga. Tá tús de dhíth fadúda an próiseas pleanála teanga. Tá an tús sin tosaithe agus beidh comhrá idir m'oifig, an údarás agus na daoine uilig atá freagrach as pleanáil teanga. Tá sin de dhíth. Dá mbeadh aon chuidiú de dhíth nó dá mbeadh aon bac ar an obair, níor mhaith liom go mbeadh trioblóid leis an phleanáil teanga. Tá na daoine uilig ar an talamh ag obair go deonach. Chuir siad iarracht mór isteach thar na blianta atá thart.

Maidir le heaspa fostaíochta i gceantair Gaeltacha, beidh Údarás na Gaeltachta ag leanúint ar aghaidh fadúda sin. Tá dea-scéal i nGaillimh fadúda HID Global. Bíonn rudaí mar sin ar súil i nDún na nGall agus Ráth Chairn fosta. Tá dea-scéal ann timpeall an domhain. Chuala mé an scéal faoin Slóvaic. D'ardaigh na Seanadóirí Ó Clochartaigh agus Ó Donnghaile polasaí an Rialtais i leith Acht na Gaeilge ó Thuaidh. Níl an tiomantas ann i leith an Achta sa Tuaisceart. Tá sin tábhachtach. Thug an Seanadóir Ó Ríordáin cuireadh domsa dul go dtí Marino Institute of Education. Táim sásta é sin a dhéanamh.

Chuala mé na Seanadóirí McFadden agus Mulherin fadúda an teanga agus an náire a bhíonn ar dhaoine. Nuair a tháinig mé isteach sa phost seo trí bhliain ó shin, ní raibh mé ábalta Gaeilge a labhairt. Déarfaidh mé cúpla focal go sciobtha trí Bhéarla. I did not rely on language classes. The language is all around us in this country. There are former teachers and there are people in the Senator's parish and neighbourhood who have Irish. If she personally wants to learn the language and improve the Irish she has, she must get the message out and let these people know. That is where I got my inspiration and my help. A former teacher in Ballybofey sent me her class notes from 40 years ago. A gentleman named John Woolson living in Australia, 80 bliain d'aois, kept emailing me to tell me that he began to learn Irish at 70 years of age. He is 80 or 81 now. He went back at 79 years of age. Níl sé riamh ró-mhall. It is never too late. That is the message we also have to get out. Even though we have all had different experiences, taithí diúltach san áireamh, it is never too late.

Sin é. D'fhág mé cúpla duine amach. Níl an am agam ach táim fíorbhuíoch as an seans inniu. Níl na páirtithe polaitiúla freagrach as an teanga. Tá na daoine uilig sa tír seo freagra aisti - Tuaisceart agus Deisceart. Dá mbeadh aon fhadhb ar intinn na Seanadóirí a bheinn in ann réiteach, bheinn ina dtaobh. D'ardaigh an Seanadóir Ó Domhnaill athbhreithniú ar an straitéis. Thosaigh mé ar athbhreithniú cúpla bliain ó shin. Beidh an plean cúig bhliain le cur i gcrích ag deireadh na bliana. B'fhéidir go mbeadh seans ann ag an phointe seo athbhreithniú a dhéanamh. Ar an pleanáil teanga, chlois mé faoi na fadhbanna atá ann faoi láthair. Ar an chlár caipitil, chuir an Seanadóir ceist orm faoi choinne eolais i leith an maoinithe atá ag dul go dtí na comhairlí contae éagsúla. Táim sásta an t-eolas sin a thabhairt dó.