Jerry Buttimer (Fine Gael)

Cuirim fáilte roimh an Aire agus gabhaim comhghairdeas leis an Seanadóir Ó Murchú as ucht an obair a dhein sé mar chathaoirleach ar an bhfo-choiste.

Chuala mé a bhí le rá ag an Aire agus oráid an-maith a bhí innti. Tá muintir na Gaeltachta faoi bhrú agus tá ár dteanga faoi bhrú. Ag an am gcéanna, má tá na fadhbanna ag méadú tá suim an-mhór i gcúrsaí Gaeilge agus i gcultúr na Gaeilge, go mórmhór ins na gaelscoileanna. Tá suim mhór in oideachas tré Ghaeilge.

Tá díomá orm nach bhfuil mo chuid Gaeilge flúirseach ach tá mé ag iarraidh í a cleachtadh. Ba bhreá liom fáilte a chur roimh an díospóireacht seo ar thuarascáil an fho-choiste ar Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030. Cúis onóir dom bheith pairteach ins an phróséis tuarascála seo. Tá moladh tuilte ag mo chomhleacaithe ar an bhfo-choiste, agus go háirithe ag foireann an fho-choiste, as ucht an tréan oibre atá déanta acu le déanaí ar an tuarascáil seo. I pay particular tribute to cathaoirleach an fho-choiste, Senator Ó Murchú, for his great work in steering the sub-committee and bringing a cross-party group together. I also commend Deputy Dinny McGinley.

Mar a luaigh cathaoirleach an fho-choiste i réamhrá na tuarascála, chaitheamar seacht mí ag plé an ábhair uilig. Bhí fáilte mór roimh gach grúpa agus roimh gach duine a rinne tairiscint. Tá dea-thioncar an chomhoibriú sin le feiscint i réamhrá na tuarascála, áit a bhfuil na ráitéisí seo a leanas:

Tá comhthuiscint ann nach féidir polasaí teanga a rialú go lárnach gan pobal na Gaeltachta agus na Gaeilge, na heagrais dheonacha ina measc, a bheith á gcur i bhfeidhm.

Ar an dul céanna, tá comhthuiscint ann nach féidir le heagrais dheonacha straitéis teanga náisiúnta a chur i bhfeidhm gan an tacaíocht agus an saineolas pleanála teanga iomchuí.

Mar atá ráite sa tuarascáil, is dea-chomhartha an t-aitheantas seo do thodhchaí pleanála na tíre agus ba chóir na prionsabail seo a choimeád amach romhainn agus cursaí teanga a phlé.

Tá 39 moltaí luaite ins an tuarascáil. Tá na moltaí seo bunaithe ar an straitéis amháin. Faraor, tá athraithe móra tagtha ar shaol na tíre seo ó foilsíodh an straitéis. Tógfaidh aon straitéis gealltanais airgeadais chun feidhmiú. Is oth liom a rá go bhfuil sé soiléir nach bhfuil an Rialtas toilteanach an infheistíocht a bheidh riachtanach a chur ar fáil chun an straitéis a chur i bhfeidhm. Despite the fact that we welcome the report, it is important to acknowledge that it is predicated on a Government commitment to provide funding, which is difficult in these times. Mar sin, táim buartha go dtitfidh an straitéis agus moltaí an fho-choiste go leataobh, mar atá tar éis tarlú le gach iarracht atá déanta leis na blianta ár dteanga Gaeilge a cosaint is a cothú.

Ba é todhchaí agus ról Údarás na Gaeltachta an príomh ábhar a rinneamar tagairt dó le linn ár gcuid oibre ar an tuarascáil seo. Is léir go bhfuil na Gaeltachtaí ag brath go mór ar an údarás agus go bhfuil todhchaí na nGaeltachtaí ceangailte go mórmhór ar staid Údarás na Gaeltachta.

Is léir ó meastachán sholáthar chaipitil don Roinn Gnóthaí Pobail, Comhionannais agus Gaeltachta go mbeidh gearradh siar ollmhór don Roinn, agus mar sin don údarás, ins na blianta amach romhainn. Tá laghdú €65 milliún beartaithe ag an Rialtas ar chaiteachas chaipitil don Roinn idir 2010 agus 2016. Is droch-chomhartha é seo don údarás, don Ghaeltacht, don straitéis agus don teanga. Is fianaise í seo nach bhfuil an Rialtas i ndáiríre faoin straitéis.

Déanann an straitéis agus ár dtuarascáil tagairt don ionad náisiúnta oideachais. D'fhógair an Rialtas ar dhá ócáid go dtógfar an t-ionad i mBaile Bhúirne i gContae Chorcaí. Faraor, is léir anois ón méid atá ráite ag an Tánaiste nach dtarlóidh a leithéid anois. Is buille tubaisteach í seo don straitéis agus don chóras oideachais. Tá an achmhainn seo ag teastáil go géar ag múinteoirí agus ag daltaí na Gaeilge. An rud is measa faoi seo ná go raibh an deis ag an Rialtas dul chun cinn a dhéanamh leis an ionad seo nuair a d'fhógair an t-iar-Aire, Deputy Michael Woods, an tionscnamh sa bhliain 2002, nuair a bhí na billiúin á gcaitheamh ar gach saghas ruda ar fud na tíre. Ní fheadair cén fiúntas ab fhéidir a dhéanamh do chursaí teanga leis an €50 a caitheadh ar e-vótáil.

An méid sin ráite, caithimid glacadh go bhfuil an geilleagar i mbaol agus nach bhfuil na hachmhainní céanna againn a thuillleadh. Chomh fada agus a bhaineann sé liomsa, caithfimid bualadh ar aghaidh leis an chuid is mó den straitéis nach bhfuil costas airgeadais ag baint leis.

Tá moltaí ins an straitéis agus inár dtuarascáil atá ciallmhar agus praiticiúil agus a dhéanfadh maitheas don teanga i gcoitinne. Tá an t-am ag sleamhnú uainn agus muna ndéanann an Taoiseach agus an Rialtas cinneadh maidir leis an straitéis tá an baol ann go rachaidh an straitéis agus an tuarascáil isteach sa chófra chéanna ina ndeachaigh na céadta foilseacháin atá déanta leis na blianta maidir leis an Ghaeilge.

Táim ag lorg comhartha dóchasach ó mo chomhleachaithe os mo chomhair go bhfuil an toil ins an ghlúin seo buille a thabhairt ar son an teanga sula gcaillfimid an Ghaeilge agus an Ghaeltacht go deo.

It is a pity I cannot make my entire address in Irish. I am a product of bad learning. I was a bad student, even though I did honours Irish in the leaving certificate examination. Tá suim mhór agam i gcúrsaí Gaeilge agus i gcúrsaí cultúrtha. This is an innovative report which is worthy of debate in the House. It is important that we put our language and culture and the people of the Gaeltacht ahead of everything else. We are a proud people. That is why it is important we never lose sight of the fact that our nationalism set us apart in Europe. We should be proud of our Irishness and our language. In these difficult economic times I hope we can command a space for our language and the people of the Gaeltacht who are both innovative and proud. I was in Ballingeary recently on my way to Gougane Barra where the people are very resourceful.

I again welcome the report and hope the Government will not be found wanting. I compliment all those Members who were involved in the sub-committee and thank the Minister for his address.