Bríd Smith (Dublin South Central, People Before Profit Alliance) | Oireachtas source

In ainneoin an laghdaithe ar líon na ndaoine a labhraíonn Gaeilge in iarthar na hÉireann, tá méadú ar líon na ndaoine a labhraíonn Gaeilge inár mbailte agus inár gcathracha. Is nuacht an-dearfach é seo. Is é sampla amháin den dul chun cinn seo ná mo cheantar i mBaile Formaid. Le déanaí, tá naíonra bunaithe againn agus níos déanaí fós, tá spás curtha ar fáil againn ina bhfuil daoine in ann teacht chun tae, caife agus bia a fháil agus cúpla focal a rá freisin. Is é Café Glic an t-ainm atá air. Ba chóir do na Teachtaí dul ann am éigin. Bíonn Gaeilge á labhairt ann agus imeachtaí cultúrtha ag dul chun cinn. Is togra é sin ó na gnáthdhaoine, go mór mór na daoine óga agus muintir na háite atá compordach leis an nGaeilge agus a bhfuil a lán grá acu don Ghaeilge. Briseann siad na bacainní atá ann.

Is é an dúshlán atá roimh an Oireachtas ná an bealach is fearr chun an teanga a thapú agus a chur chun cinn. I will say the next bit in English.

It is important that everybody hears that, in my view, the Oireachtas underfunds the Irish language, the Gaeltacht and those who live in the remote Gaeltacht areas of western Ireland and are trying to work and remain there. We need to learn lessons from the Covid crisis, during which remote working and learning became a feature of our lives and look to encourage that in areas where the population is dropping and the use of the language, as a consequence, is also falling. We must put the proper supports in place. Each year, when it comes to budget time, those who support and try to promote the Irish language come to us begging for more funding for those areas of the west where the language is falling off. However, it is not all bad news. The desire among urban populations to learn and speak Irish is growing quite rapidly, especially among young people.

Ba mhaith liom focal a rá mar gheall ar bhunscoileanna agus mheánscoileanna. Tá éileamh mór ar na scoileanna seo agus ba chóir go mbeadh i bhfad níos mó déanta ag an Roinn Oideachais. I mo cheantar féin, Baile Formaid, i mBaile Átha Cliath 10, nó go deimhin i mBaile Átha Cliath 12, níl Gaelscoil amháin ann agus tá a lán daoine ina gcónaí sna ceantair sin. Níl Gaelscoil amháin - meánscoil nó bunscoil - sna háiteanna sin. Bhíomar ag caint leis an Aire roimhe mar gheall air seo agus táimid ag lorg go gcuirfí scoil ar bun i mBaile Formaid, i gCromghlinn nó i nDroimneach chomh luaith agus is féidir.

An rud deireanach atá le rá agam ná go n-aontaím le moladh an Tí faoi Raidió na Gaeltachta agus TG4, go háirithe, a dhéanann jab iontach ag cur na teanga agus an chultúir chun cinn le cláir faisnéise a chruthaíonn sé. Is rud tábhachtach é go bhfuil gnáthdhaoine agus na daoine óga inár gceantair a bhfuil grá acu don Ghaeilge ag labhairt agus ag foghlaim na Gaeilge. Bíonn pop-up Gaeltachts á dtógáil acu i spásanna áitiúla agus tá sé sin an-tábhachtach. Ba mhaith liom a rá leo leanúint ar aghaidh, gur nuacht an-bhreá é sa bhliain seo, agus ar aghaidh leo go deo.

See this speech in context