Maureen O'Sullivan (Dublin Central, Independent) | Oireachtas source

Mar a dúirt mé cheana, ar ócáid cosúil leis an ócáid seo, is mór an trua agus is cúis náire é go bhfuil Béarla á labhairt againn inniu agus go bhfuil gnó na Dála ag leanúint ar aghaidh trí Bhéarla in ionad trí Ghaeilge. Is cúis náire í cinnte nach bhfuil an Ghaeilge á labhairt againn, níos mó ná 90 bliain tar éis tosach an Stáit. Roimh an nGorta Mór, bhí an Ghaeilge mar chéad teanga ag beagnach 7 milliún duine. Anois, ar ndóigh, is teanga mhionlaigh í an Ghaeilge. Cén fáth? I believe the reason is that since the foundation of the State, successive Governments have paid lip service to the Irish language and to its promotion as a spoken, living language. That is why we are where we are today.

Tá ceist eile agam faoi mhúineadh na Gaeilge sna scoileanna. Tar éis deich mbliana de ranganna Gaeilge, nó níos mó, cén fáth nach féidir le formhór na scoláirí páirt a ghlacadh i gcomhrá as Gaeilge? Tá sé dochreidte. Mar a dúirt mé cheana, cén fáth nach bhfuil gach scoil mar Ghaelscoil? Tá sé soiléir go bhfuil caighdeán Ghaeilge an-mhaith ag na daltaí sna Gaelscoileanna, fiú amháin tar éis trí nó ceithre bliana. Thug mé cuairt ar an bhfoirgneamh nua atá ag Gaelscoil Bharra an tseachtain seo caite. Cosúil le gach Gaelscoil eile, bhí sé go hiontach bheith ag éisteacht leis na scoláirí agus iad ag caint Gaeilge, fiú amháin na naíonáin bheaga. Is cúis áthais é go bhfuil an oiread sin Gaelscoileanna agus naíonraí againn anois.

Is cúis áthais eile é an tsuim atá ag daoine úsáid a bhaint as an gcúpla focal atá acu. Feicim é sin go háirithe i mBaile Átha Cliath. Ní raibh seans agam go fóill dul go dtí an pop-up caifé nó an pop-up béar chun deis labhartha trí Ghaeilge a fháil, ach tá sé ar intinn agam cuairt a thabhairt uair éigin eile. Impím orthu siúd atá líofa, an tAire Stáit ina measc, foighne a bheith acu le daoine, cosúil liomsa, nach bhfuil líofa sa Ghaeilge. Tá fonn orainn iarracht a dhéanamh leis an gcuid Gaeilge atá againn. Ba mhaith liom buíochas a ghabháil leis na Státseirbhísigh san Oireachtas a chuireann ranganna Gaeilge ar siúl. Glacaim páirt sna ranganna sin.

We have to go back to the drawing board regarding the teaching of Irish. I did not teach Irish, but I found it very disappointing when I heard students in my school say that they wished they could drop Irish. They did not see the point of doing it and had a dislike of the language. I found that very disappointing because I think Irish should have a very sentimental place in every Irish person's heart. Irish is about identity, culture and history, and I think it should be less about grammar and everything that goes with that. Apart from Gaelscoileanna and individual teachers in other schools, the education system is guiding the Irish language into a cul de sac that will inevitably lead to fewer and fewer people speaking Irish. It is time to focus on speaking Irish. One can look at the Welsh system where there is much more of a cultural identity approach rather than the perfectionist approach which we take. It is more beneficial for the survival and future of the Irish language to have a large proportion of the population able to have a decent conversational level of Irish than have a minority with great fluency. I am not taking from those wonderful Irish speakers, I love listening to them. The purists might not agree with that approach, but something drastic is needed.

Tá a fhios agam go raibh fonn ar mo chara, an Teachta Connolly, páirt a ghlacadh sa díospóireacht seo, ach tá sí istigh sa choiste Ghaeilge faoi láthair. Tá daltaí ó mheánscoileanna éagsúla istigh sa choiste inniu le haghaidh díospóireacht ar chúrsaí Gaeilge. Is é sin an fáth nach bhfuil an Teachta Connolly anseo chun páirt a ghlacadh sa díospóireacht seo agus na deich nóiméad atá agam a roinnt liom.

Ba mhaith liom buíochas agus aitheantas a thabhairt do na múinteoirí a bhí agam nuair a bhí mé ag freastal ar scoil. Spreag siad ionam agus i mo chairde grá don teanga, go háirithe sa chúigiú bliain agus sa séú bliain. Bhí an-mhéid cainte agus comhrá againn i nGaeilge seachas i mBéarla ag an am sin toisc go raibh grá don teanga faighte againn ónár múinteoirí. Ba mhaith liom freisin aitheantas a thabhairt don dream a chur an Réalt ar siúl dúinn gach oíche Shathairn. Tá mé ag caint faoin saol sóisialta a bhí againn sna 1970í. Fhreastal na cailíní ó mheánscoil Cnoc Carmel agus na buachaillí ó Scoil Naomh Seosamh i bhFionnradharc agus ó Scoil Uí Chonaill ar Réalt.

Chuir mé fáilte roimh Fhoras na Gaeilge agus Raidió na Life nuair a bhog siad ó Chearnóg Mhuirfean go dtí mo Dháilcheantar. Bhí mé ann le haghaidh oscailt amháin agus tá oscailt eile le teacht. Ceapaim go bhfuil jab iontach maith á dhéanamh ag TG4. Ba mhaith liom críochnú le seanfhocal oiriúnach, "beatha teanga í a labhairt" - it is the life of a language to speak it. Is é sin an dúshlán atá againn. If we are serious about Irish being a living language we will take the necessary steps, or otherwise we will continue having statements on the Irish language ad infinitum but make no real progress at Irish a living language.

See this speech in context