Fergus O'Dowd (Louth, Fine Gael)

Is díospóireacht é seo a bhíonn againn sa Teach go rialta, b'fhéidir uair amháin sa bhliain ar a laghad. Tá sé an-tábhachtach go mbeimis ag díriú ar labhairt na Ghaeilge agus na fadhbanna a bhaineann leis an Ghaeltacht agus le caint na Ghaeilge taobh amuigh den Ghaeltacht.

Má fhéachaimid ar na daonáirimh a tógadh ar feadh níos mó ná 100 bliain anuas, tá sé an-soiléir go bhfuil laghdú an-mhór tagtha ar imeall na Gaeltachta agus labhairt na Ghaeilge mar ghnáth-theanga sa Ghaeltacht. Tá na milliúin euro caite ó bunaíodh an Stáit, ach go háirithe, chun an Ghaeilge a chuir chun cinn agus an Ghaeltacht a shárú agus a leathnú. Tá sé an-soiléir go bhfuil teipthe ar na polasaithe sin agus go bhfuil dainséar an-mhór ann go gcaillfear an Ghaeltacht ar fad taobh istigh de 50 nó 100 bliain. Má fhéachaimid ar an daonáireamh a tógadh i 2002, tá sé an-soiléir go bhfuil laghdú tagtha ar an méid daoine sa Ghaeltacht a labhraíonn an Ghaeilge mar ghnáth-theanga. Tá sé fíor nach labhraítear an Ghaeilge ar chor ar bith i mbeagnach trian den Ghaeltacht. Caithfimid díriú ar sin freisin.

Dúirt mé leis an Aire cúpla bliain ó shin, nuair a bhí mé mar urlabhraí Fhine Ghael ar an ábhar seo, gur chóir go mbeadh athrú déanta ar imill na Gaeltachta, go mórmhór i gcomhthéacs toghcháin Údarás na Gaeltachta. Dúirt me chomh maith nach raibh sé sásúil ar chor ar bith go raibh vótaíá thabhairt do dhaoine sa Ghaeltacht nach raibh ag labhairt an Ghaeilge i ndáiríre. Is rud bunúsach é sin. Tá sé soiléir go bhfuil teipthe ar na polasaithe.

Tá an-suim ag na Teachtaí ar an taobh seo den Teach, na Teachta Kenny agus McGinley go háirithe, sa Ghaeilge agus an Ghaeltacht a leathnú. Molaimid na rudaí maithe atá déanta ar son na Gaeilge. Táimid ag cuidiú leis an Aire ó thaobh an méid a dúirt sé faoi TG4. Tá TG4 an-tábhachtach; tá sé ag déanamh an-jab ar fad don Ghaeltacht agus don Ghaeilge. Is dócha gurb é an rud is tábhachtaí ná go bhfuil daoine óga ar TG4 i gcónaí. Is stáisiún óg agus bríomhar é a bhfuil neart agus fuinneamh ann. Is rud an-mhaith é sin.

Molaim an obair atá déanta ag na heagraíochtaí Gaelacha, go mórmhór Conradh na Gaeilge. Ba mhaith liom beocht na heagraíochtaíéagsúla inniu a chuir i gcomparáid le 20 nó 30 bliain o shin. Níl aon dabht go bhfuil an Stát ag tabhairt i bhfad níos mó airgead dos na heagraíochtaí Gaelacha. The campaigning arm of the Irish language movement has become less lively. It is important that Irish language organisations are supported by the State but, to some extent, this support has sapped the campaigning strength of organisations.

I remember Cearta Sibhialta na Gaeltachta and the marches in Conamara and Dublin on behalf of Irish language ideas. The only march I have seen since then was the one in response to Deputy Kenny's famous speech on the Irish language. Bhí an-áthas orm ar an lá sin nuair a bhuail mé le 500 daltaí idir an Teach seo agus áras Fhine Ghael leath-míle ón áit seo. Bhí mé ag caint le daoine óga bríomhara a bhfuil suim acu sa Ghaeilge agus sa díospóireacht. Bhí siad ar na sráideanna ag caint agus ag comhrá. Tá an bríomhaireacht sin imithe le fada an lá, ach caithfidh sé teacht thar n-ais sa díospóireacht seo má táimid chun na polasaithe a chur chun cinn. Muna bhfuil sé ann, ní bheidh an Ghaeilge ann. Is rud bunúsach é sin.

Níl mé ag gearán faoin airgead atá tugtha ag an Rialtas, ach tá mé a rá go bhfuil cuid mhaith daoine soporific — tá siad imithe ina gcodladh — mar go bhfuil go leor airgead ar fáil. Nuair a bhí mé mar bhall de ceardchumann, nuair nach raibh deductions at source ann, bhíodh troid ag gach cruinniú den cheardchumann. Deireadh daoine "Cad atá sibh ag déanamh faoi seo nó faoi siúd" ach ní raibh suim ag éinne sna polasaithe áirithe chomh luath is a tháinig deductions at source isteach. Téann an fuinneamh as nuair nach mbíonn an t-ocras ann. Without energy, there is nothing. People have to be hungry for change and ready to fight on the streets if that energy is to be restored. If we are ever to make progress in Irish, we must address those issues. Otherwise, the language will become sterile and rarely spoken and I do not want that to happen. The view of Fine Gael is that we must change fundamentally the way in which we deal with this issue and our education system lies at the heart of this task.

Through nobody's fault, the use of Irish is decreasing in the Gaeltacht. By comparing maps from the 1860s with those of today, it can be seen that the Gaeltacht has become smaller. However, the growth in gaelscoileanna is to be welcomed.

The reality is that our young people continue to leave school without a reasonable command of the language. Only three in every ten leaving certificate students of Irish attempt the honours paper. That ratio is much lower than is the case for any of the other languages taught to this level. Leaving certificate students perform better at French, even though it is studied for only five years compared with the 13 or 14 years spent on Irish. Each year, thousands of leaving certificate students avoid sitting the Irish exam and many others leave the exam hall as soon as regulations allow.

Taking account of the current situation, the Irish language commissioner's inaugural report called for a comprehensive and impartial review of every aspect of the learning and teaching of Irish in the education system. In the speech Deputy Kenny gave to a recent conference, Irish in the 21st century, he made important points on the language.

We must acknowledge that compulsion has failed as a political engine to revive the Irish language. It is a blunt tool and forcing students to take the Irish language option at leaving certificate level——

See this speech in context