Trevor Sargent (Dublin North, Green Party)

Gabhaim buíochas leis an Teachta Ó hUiginn as a chuid ama a roinnt liom.

Tá mise anseo ar son an Chomhaontais Ghlais le rá go bhfuilimid ag glacadh le, agus ag cur fáilte roimh, leathnú Acht na dTeanga Ofigiúla 2003 má dhéantar i gceart agus chun leas na teanga é. Sin an fáth, go bunúsach, go bhfuil an díospóireacht seo ann. Cuirim fáilte roimh an díospóireacht, mar tá sé tábhachtach go ndéanaimid athbhreithniú air sin, agus ba cheart dúinn an tAcht a mheas de réir mar a théann sé i bhfeidhim. Ba cheart dúinn líon na bhfoghlaimeoirí atá ag baint leasa as cur i bhfeidhm an Achta a mheas agus pé tionchar atá ag an Acht ar leathnú na Gaeilge a mheas ag an am céanna.

Nuair a deirim go bhfuil sé tábhachtach an tAcht a mheas, táim ag déanamh tagartha do cheist a chuir mé ar an Aire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta. Tá áthas orm go bhfuil sé i láthair. Chuir mé ceist mar gheall ar chur i láthair Gaeilge agus Béarla ar aon cháipéis, agus beidh neart de na haisínteachtaí Stáit ag cur cáipéisí ar fáil. Tá sé tábhachtach go mbeidh an leagan dátheangach ar aon leathanach amháin, taobh le taobh, Gaeilge agus Béarla. Ba é an freagra a fuair mé ná go raibh cleachtas dátheangach á chur i bhfeidhm sna treoirlínte go mbeadh na teangacha laistigh d'aon chlúdach amháin in achan mhéid clóite. Glacaim leis suas go pointe go bhfuil sé sin an-phraiticiúil agus go bhfuil ciall leis, ach, mar a thaispeáin mé cheana féin, is féidir an treoirlíne sin a chomhlíonadh agus a bheith ag cur airgid amú.

Mar shampla, tá an Garda Síochána ag cur tuairisce ar fáil. Tá an Béarla ann suas go dtí lár na tuairisce, agus ansin caithfear é a chur bun os cionn agus é a léamh aríst as Gaeilge. Níl aon cheangal díreach idir an Ghaeilge agus an Béarla. Fágann sé sin go bhfuil neart daoine ag iarraidh Gaeilge a fhoghlaim ach nach féidir leo comparáid a dhéanamh idir an Béarla agus an Ghaeilge. Is míbhuntáiste é sin, cé go bhfuil go leor airgid i gceist chun é sin a dhéanamh. Ba cheart go mbeadh na treoirlínte ní ba shoiléire. Tá sé sna dréacht-treoirlínte sin, a bhí ní ba shoiléire, go mbeidh Gaeilge agus Béarla ar aon leathanach amháin, ach tá an sampla atá agam anseo ón Bhreatain Bhig níos fearr fós. Tá an Bhreatnais agus an Béarla taobh le taobh, agus is féidir leis an fhoghlaimeoir tagairt a dhéanamh do na tearmaí Breatnaise. Molaim don Aire múnla a chur ar fáil. Is sórt múnla é an sceideal atá os ár gcomhair anseo, ina bhfuil an Béarla ar thaobh amháin agus an Ghaeilge ar an taobh eile, agus is féidir leis an duine nach bhfuil na téarmaí Gaeilge aige iad a léamh — is é an Lárionad Iontrála an Central Applications Office — agus Gaeilge a fhoghlaim de réir a chéile mar sin.

Tá sé tábhachtach go mbeidh an tráchtas mar bhunmhúnla den chur i láthair sin. Má tá cáipéisí á gcur ar fáil againn, ba cheart don Ghaeilge agus don Bhéarla a bheith iontu ar mhaithe leis an bhfoghlaimeoir agus, chomh maith leis sin, pinn luaidhe agus aon ábhar eile a bheith á gcur ar fáil i nGaeilge. Níl sé sin ag titim amach, agus ba cheart dúinn tosú leis san Oireachtas.

That is the challenge for us. We must have the English and the Irish side by side. It is not enough to have a pencil with "I visited Leinster House" inscribed on it, and if one wants it as Gaeilge, one must go looking for it. That is a basic principle. It applies to parliamentary questions. When I discuss things here in Irish, it goes out in Irish only. Every Deputy should use a bit of Irish so the person who wants to learn it can have an idea what it was about. I ask the Minister to take on board the need for a basic múnla or example of how the treoirlínte should be put into effect. I urge him to take on board some of the examples that exist in this country, but that are very clearly to be seen in Welsh and in Canada for French and English. In that way, we will be using the money provided under this Act effectively. We can then assess how many learners of Irish are benefiting from the implementation of the Acht teanga, not just those who are líofa.

See this speech in context