Jerry Cowley (Mayo, Independent)

Tá áthas orm caint mar gheall ar an Ghaeilge. Tá sé an tábhachtach don tír teanga a bheith againn. Ar feadh na mblianta bhí ar na daoine troid chun an Ghaeilge a shábháil, agus tá eolas againn faoin tally stick a bhí á usáid sna blianta chrua. Tá cultúir an saibhir againn. Is rud náireach é go raibh an Ghaeilge mar colceathair bocht uair amháin. Inniu tá athrú tagtha ar an scéal, tá suim arís sa Gaeilge agus tá daoine ag iarraidh í a chaint i gcónaí, rud atá an tábhachtach agus iontach.

Tá sluaite ag léamh nuachtáin mar Foinse agus Inniu. Is stáisiún iontach é Raidió na Gaeltachta a craolann cláracha an deas. Pléitear gach cheist ar an raidió. Freisin, tháinig athrú mór ar an scéal le TG4. Bíonn na cláracha uilig, an nuacht agus réamháisnéis na haimsire go breá. Baintear usáid as subtitles, agus tá seans ag gach duine na cláracha a thuiscint.

Tá suim nua ag daoine óga sa Ghaeilge agus sa chultúir. Nuair a bhíonn suim ag daoine sa chultúir, bíonn suim acu sa teanga. Tá sé tábhachtach go mbeadh an teanga níos láidre agus níos mó daoine ag baint úsáid as anGaeilge.

Bhí mé ag caint cúpla lá ó shin le Máirtín Daibhí, fear iontach a bhfuil ar aithne agam. Tá sé ag obair do Raidió na Gaeltachta. Bhí sé i Mulranny agus bhí an oíche againn san óstán nua ansin. Dúirt sé liom go bhfuil athrú tagtha ar an scéal. Bhuail mé le Máirtín don chéad uair nuair a bhí sé ag obair leis an Ollamh Ó Bhrollacháin in Ollscoil na Gaillimhe. Dúirt sé gur féidir le Raidió na Gaeltachta cúpla focal Béarla a úsáid anois. Tá gasúr agam atá páirteach i rock band a bhíonn ag seinm ar fud na Gaeltachta. Is rud iontach é do na buachaillí óga. Ní bheadh an seans acu sin a dhéanamh gan cúpla focal Béarla a úsáid.

Is iontach an rud é go bhfuil seans ag daoine an Ghaeilge a labhairt, agus go bhfuil seans acu a bheith páirteach sa chultúir atá againn. Ar feadh na blianta fada do dhein Conradh an Gaeilge, mar shampla, iarracht mhór ar son an teanga. Tá fáinne nua ar fáil.

Tá féile mhór againn in Acla, is é sin Cruinniú Bádóirí Acla agus tá cumann ann a chuireann an chruinniú ar fáil. Tá mé i mo chathaoirleach ar na féile. Is féile an-tábhachtach é don áit. Tagann gach duine san áit le chéile agus baineann siad taitneamh mhór as seoladh na yawl, na báid traidisiúnta. Tá iascaireacht an-tábhachtach san áit, mar a bhfuil an seoladh. Ní raibh aon ghluaisteáin ar an oileán, ach bhí na yawl againn. Glacann áiteanna eile sa cheantar páirt sa féile, mar shampla, An Chorrán, Acaill Mhór, Cliara agus Inis Bigil. Glacann siad go léir páirt i seoladh na yawl. Is seans é chun an Ghaeilge a labhairt.

Is mór an trua agus an náire nach mbíonn seans ag daoine an Ghaeilge a labhairt. Dá mbeadh an seans sin ag daoine, chuirfeadh sé níos mó béime ar an teanga agus bheadh níos mó seans ag daoine cleachtadh a fháil agus bheith níos fearr ag labhairt na teangan.

Táim an-bhuíoch as ucht obair Údarás na Gaeltachta a thugann an-tacaíocht do dreamanna mar Cumann Bádóirí Acla agus Cruinniú Bádóirí Acla. Tá sé an-tábhachtach go bhfaigheann siad an tacaíocht sin. Tuigeann an t-údarás go bhfuil ár gcultúr ceangailte leis an teanga. Táimid an-bhuíoch as Údarás na Gaeltachta. Nuair a bhíonn na daoine go léir ag seoladh na mbád, bíonn siad ag iarraidh an Ghaeilge a chuir chun cinn agus baineann siad taitneamh as freisin.

Deirtear go bhfuil 1.6 milliúin daoine in ann an Ghaeilge a labhairt. Tuigim go bhfuil sé sin mar atá sé. Tá daoine ag foghlaim na Gaeilge. Tá a lán ghaelscoileanna ann nach raibh ann roimhe seo. Tá a lán suime ag páistí agus daoine óga sa teanga a bhfuil á fhoghlaim acu. Tá sé sin an-tábhachtach ar fad. An mbeadh an suim céanna acu muna mbeadh scrúdú le dhéanamh acu sa Ghaeilge? Tá sé de dhualgas ag duine scrúdú a dhéanamh sa Ghaeilge. Tá díospóireacht ar siúl mar gheall ar an tuairim go mbeadh an Ghaeilge níos láidre gan an scrúdú. B'fhéidir nach mbeadh sé níos láidre, ach b'fhéidir freisin go mbeadh níos mó grá ag daoine don teanga muna raibh scrúdú Ghaeilge sna scoileanna.

Ní mór don Rialtas gach cabhair agus tacaíocht a thabhairt don Ghaeilge. Ní mór dó tacaíocht a thabhairt do gach duine a bhfuil ag iarraidh an teanga a labhairt, má tá sé nó sí sa Ghaeltacht nó nach bhfuil. Tá sé an-tábhachtach go mbeadh cabhair ar fáil i ngach áit ina bhfuil foghlaimeoirí. Ní mór don Rialtas leanúint leis an tacaíocht sin. Is rud an-tábhachtach é dúinn go bhfuil teanga an-saibhir againn. Ní mór dúinn é a mhéadú. Ní mór don Rialtas an tacaíocht céanna a thabhairt do dhaoine atá ina gcónaí sa Ghaeltacht. B'fhéidir gur cheart dúinn na Gaeltachtaí a mhéadú.

Is trua é nach bhfuil níos mó Gaeilge á labhairt sa Dáil. Deirtear nach bhfuil ach 1% dos na díospóireachtaí sa Teach trí mheán na Gaeilge. B'fhéidir go mbeadh níos mó cleachtadh ag Teachtaí agus go labhráidís níos mó Ghaeilge dá mbeadh níos mó béime ar an teanga sa Teach. Ba cheart go mbeadh níos mó seans againn an Ghaeilge a labhairt. Tá seans-mhaith againn inniu chun an Ghaeilge a labhairt sa Dáil agus is rud iontach é sin. Tá suim mhór ag daoine sean agus aosta sa Ghaeilge.

Ba mhaith liom rud a rá faoi Pól Ó Foighil, go ndéana Dia trócaire ar a anam dílis. Fear iontach ar fad ab ea é. Bhí aithne agam ar Pól, a fuair bás cúpla lá ó shin. Bhí sé ag obair an-chrua ar son na daoine sa Ghaeltacht. Rinne sé obair an-mhaith ar fad ar son an phobail.

Bhí mé sa Ghaeltacht, i Lochán Beag, nuair a bhí mé i mo ghasúr óg. Bhí mé i mo chónaí i mBéal an Átha ag an am, ach chuaigh me go dtí Lochán Beag i gContae na Gaillimhe, gar le Indreabhán, chun an Ghaeilge a fhoghlaim. Ba mhaith liom scéal a insint faoin am sin. Nuair a bhí mé ar mo rothar lá amháin, agus cailín agam ar mo "handlebars", bhuaileamar le Pól Ó Foighil, a bhí ina gluaisteáin ar an mbóthar chéanna. Ní raibh focal maith le rá aige mar gheall ar an rud sin. Fear iontach ab ea Pól Ó Foighil. Bhí mo bhean chéile i Lochán Beag nuair a bhí sí óg agus bhí Pól Ó Foighil ann freisin. Dúirt sí go raibh a lán Gaeilge le foghlaim ann.

Ní raibh aon fhaitíos ar Phól an Ghaeilge a labhairt, mar bhí an Ghaeilge an teanga nádúrtha a bhí aige. Ní raibh aon fhaitíos air an chultúir Ghaeilge a chur chun cinn. Is iontach ar fad é go ndearnadh sé iarracht i gcónaí an teanga a labhairt sa Seanad. B'fhéidir nach raibh sé in ann é sin a dhéanamh, ach rinne sé a dhícheall chun an Ghaeilge a chur chun barr.

Níl aon amhras ach go bhfuil sé an-tábhachtach ar fad go mbíonn daoine óga ag dul go dtí an Ghaeltacht i gcónaí chun Gaeilge a fhoghlaim. Bíonn daoine óga sásta filleadh chun an Ghaeltacht gach samhradh, bliain in aghaidh bhliain, agus baineann siad an-taitneamh as an Ghaeltacht. Ní mór go mbeadh seans ag daoine níos aosta dul go dtí an Ghaeltacht. B'fhéidir go mbeadh siad in ann feabhas a chur ar a nGaeilge. Ní mór dom féin dul go dtí an Ghaeltacht. Tá mé an-bhródúil labhairt ar an ábhar seo.

See this speech in context