Mr. Séamas Ó Concheanainn:

Is ceist fíorthábhachtach í sin agus thagair mé de san aitheasc. Tá forálacha bunúsacha sa reachtaíocht teanga siar chomh fada le 2003. Mar atá luaite agam, tá sárú leanúnach ar na forálacha sin ag tarlú i gcásanna áirithe. Is samplaí maithe de na dúshláin atá romhainn iad an dá chás a luaigh an Seanadóir. Leag mé béim ar an tábhacht a bhaineann le tabhairt i bhfeidhm na bhforálacha uilig atá san Acht teanga nua. Tá cúpla ceist ann. Tá an-béim leagtha agam ar shícé rialachais. Chonaic muid uilig le roinnt blianta an bhéim atá á leagan ar ghéilliúlacht do chosaint sonraí, agus ar sláinte agus sábháilteachta. Tá mise go láidir den tuairim go dteastaíonn athrú meoin sa státchóras agus i gcomhlachtaí poiblí leis na cearta teanga a thabhairt isteach i lár an phróisis pleanála atá ag na comhlachtaí poiblí. Go praiticiúil, má tá scéim comharthaíochta i gceist - nó má tá pleanáil á dhéanamh foireann a earcú a bheidh i mbun cumarsáide leis an bpobal, mar a bhí sa dhá chás seo - caithfear ceist na hinniúlachta teanga a bheith i lár an phróisis pleanála sin. Is é sin an fáth a bhfuil an plean náisiúnta agus na caighdeáin teanga ann. Má bhreathnaímid ar céard atá sna caighdeáin teanga, leagtar amach go soiléir céard iad na seirbhísí, sa bhreis ar na forálacha atá san Acht, a chaitheas an comhlacht poiblí a chur ar fáil. Tá an leibhéal cumas teanga a chaitheas a bheith ag an bhfoireann leis an tseirbhís a chur ar fáil an-tábhachtach. Tá dlúthcheangal ag na riachtanais sin ó thaobh cúrsaí foirne agus cumas teanga le feidhmiú na mbunfhorálacha, mar atá luaite ag an Seanadóir, ó thaobh comharthaíocht de agus ó thaobh cumarsáid de.

An ghné eile atá tábhachtach ná go bhfuil duine ainmnithe anois do bhainistíocht na gcomhlachtaí poiblí. Tá dualgas ar an gcomhlacht poiblí duine a ainmniú le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmiú na bhforálacha atá sa reachtaíocht teanga. Tá an ról sin criticiúil. In imeacht aimsire, ag tarraingt ar fhoráil eile, tá an coiste comhairleach in ann moladh a dhéanamh d'Aire na Gaeltachta maidir le gráid agus líon foirne ar chóir a bheith ag comhlachtaí poiblí le freagairt den chúram. I gcomhthéacs an t-athrú meoin a theastaíonn, caithfidh bainisteoirí sinsearacha a bhfuil dualgais ó thaobh pleanáil rialachais agus cúrsaí corparáideach orthu a bheith i lár na pleanála - i gcás na samplaí atá tugtha ag an Seanadóir, ó thaobh comharthaíocht de agus ó thaobh cumarsáid de. Maidir leis an bpleanáil atá ar siúl nuair a théann ardbhainistíocht na gcomhlachtaí poiblí síos agus plean eagraíochtúil an chomhlachta phoiblí á leagan amach, caithfidh cás na gcearta teanga - na riachtanais teanga - a bheith i lár an phróisis pleanála sin. Tá ról ag an oifig ann freisin dár ndóigh ó thaobh cúrsaí feasachta, ach tá 550 comhlacht poiblí forordaithe faoin Acht agus sa bplean forbartha eagraíochtúil a thagair mé dó. Beidh orainn breathnú go cúramach ar acmhainní na hoifige ar mhaithe le freastal ar an gcúram sin ionas go mbeidh an oifig in ann an fheasacht agus an tuiscint ar an reachtaíocht teanga a chothú. Láidrigh muid é sin go mór san oifig le blianta beaga le cothú post sinsearach bainistíochta, áit a bhfuil Páidí Ó Lionáird ag feidhmiú mar bhainisteoir cumarsáide. Táimid ag dul ina threo sin ach tríd an bplean forbartha eagraíochtúil don oifig féin, beidh céimeanna breise ag teastáil le freastal ar an riachtanas atá ann. Caithfidh na comhlachtaí poiblí feasacht a bheith acu ar an ndualgas, ach níos tábhachtaí fós, caithfidh na cearta teanga a bheith greanta fite fuaite sa bpleanáil eagraíochtúil atá ar siúl acu. Tá an soláthar san Acht nua criticiúil chuige sin. Caithfidh go mbeidh dóthain foirne le Gaeilge agus go mbeidh gráid na bpostanna atá ag plé leis an bpleanáil rialachais stiúrthóirí, rialachais corparáide agus mar sin de airdeallach faoi fheidhmiú na gcearta teanga ag chuile leibhéil san eagraíocht nó sa chomhlacht poiblí.