Oireachtas Joint and Select Committees

Wednesday, 3 May 2023

Joint Committee on the Irish Language, the Gaeltacht and the Irish Speaking Community

Ceannteidil an Bhille um Údarás na Gaeltachta (Leasú), 2022: Grinnscrúdú Réamhreachtach

Mr. Donncha ? h?allaithe:

Gabhaim buíochas leis an Teachta. Tá roinnt rudaí ardaithe aici. Díreoidh mé ar an gcéad cheann, is é sin, an smaoineamh go mbeadh eagraíochtaí pobail páirteach sna hainmniúcháin. Is féidir é sin a bheith casta nó is féidir é a bheith simplí. Cheana féin, tá go leor eagraíochtaí pobail ag fáil deontas díreach ó Údarás na Gaeltachta, mar shampla, na comharchumainn agus na heagraíochtaí atá ag plé leis an bpleanáil teanga. Tá go leor eagraíochtaí pobail eile atá deonach go hiomlán agus nach bhfuil ag brath ar dheontais ach atá gníomhach. Feictear dom go mba cheart go mbeadh clár ann, rud nach bhfuil ag Údarás na Gaeltachta faoi láthair, aisteach go leor. Maidir leis an dream lena mbímse ag plé, Cumann Forbartha Chois Fharraige, ní aithníonn Údarás na Gaeltachta muid ó thaobh forbartha pobal de. Ní aithníonn an t-údarás ach amháin na heagraíochtaí a fhaigheann deontais uaidh. Nuair a bhíonn rudaí á n-eagrú - cúrsaí oiliúna, cruinnithe agus mar sin de - ní fhaigheann muid aon scéal uaidh. Faigheann muid amach ina ndiaidh. Chabhródh sé go mór dá mba rud é go raibh clár ag Údarás na Gaeltachta, register de na heagraíochtaí pobail atá gníomhach ar eagraíochtaí forbartha pobail iad. Theastódh go mbeadh siad in ann cúpla rud a chruthú i dtosach báire, mar shampla, go bhfuil cuntas bainc acu, go bhfuil cuntais suas chun dáta acu, go mbíonn cruinniú cinn bliana acu, go bhfuil miontuairiscí ó chruinnithe ar fáil agus go bhfeidhmíonn siad trí Ghaeilge. B'fhéidir an córas ainmniúchán a bhunú ar chlár eagraíochtaí den chineál sin. B'fhéidir nach mbeadh am a leithéid de rud a dhéanamh sula mbeidh na toghcháin ann ach is é sin an cineál coincheapa atá agam.

Maidir leis na coistí réigiúnacha, tá amhras orm an dteastaíonn siad ar chor ar bith. Tá an leagan amach atá ann thar a bheith místuama sa mbealach go bhfuil Dún na nGall, Conamara, Maigh Eo agus Ráth Chairn curtha le chéile ach bheadh amhras orm an dteastaíonn siad ar chor ar bith.

Maidir leis na tionscail, bímse féin buartha faoi cheist na tionsclaíochta. Tá an iomarca béime ar fhostaíocht san údarás ach, ag an am céanna, tá sé thar a bheith tábhachtach. Tá éirithe le Gaeltarra Éireann agus Údarás na Gaeltachta deireadh a chur le himirce amach as an nGaeltacht. Tá imirce amach as an nGaeltacht i gcónaí ach-----