Shane Curley (Fianna Fail) | Oireachtas source

Gabhaim buíochas leis na finnéithe ar fad as a bheith anseo inniu. Ar an gcéad dul síos, tháinig Julian de Spáinn go dtí cúrsa Spleodar in 2005. Ní dóigh liom gur cuimhin leis mé. Bhí mé i measc 200 dalta ar an gcúrsa sin agus is cuimhin liom é fós agus is léir go ndearna sé rud éigin dearfach mar tá mé fós anseo ag labhairt i nGaeilge agus ag iarraidh an Ghaeilge a chur chun cinn. Gabhaim buíochas leis as an obair ar fad a rinne sé.

Ina theannta sin, tá sé suimiúil gur luaigh sé go mbíonn ranganna tacaíochta ar siúl sna meánscoileanna ag an am céanna is a bhíonn ranganna Gaeilge ar siúl. Is iarmhúinteoir Gaeilge mé. Bhí mé ag múineadh Gaeilge go dtí mí Éanáir nuair a thoghadh mé don Seanad. Chaith mé deich mbliana ag iarraidh an Ghaeilge a mhúineadh. An cineál joke a deirim i gcónaí ná gur chaith mé deich mbliana mar mhúinteoir Gaeilge nár mhúin an Ghaeilge riamh i gceart. Ní raibh an cumhacht ionam an Ghaeilge a mhúineadh, agus an cur chuige gur mhaith liom a bheith agam a bheith agam sa seomra ranga mar gheall ar cúpla rud: na pointí atá na daltaí ag lorg san ardteist, mar aon leis an gcuraclam go ginearálta. Caithfidh tú cloí leis an gcuraclam mar mhúinteoir tosc go bhfuil tú freagrach don phríomhoide agus do na tuismitheoirí. Tá géarghá le hathrú ansin. Taobh amuigh den chruinniú seo, an féidir le Julian de Spáinn labhairt liom faoi na scoileanna atá páirteach sa chleachtas sin? Tá mé ag iarraidh dul i ngleic leis an bhfadhb. Aontaím go huile is go hiomlán le Julian de Spáinn go bhfuil sé náireach go bhfuil sé sin á dhéanamh ag scoileanna.

Bhuail mé le Róisín Ní Chinnéide agus Pádraig Mac Brádaigh den chéad uair i gColáiste na Tríonóide an lá ar thoghadh mé. Bhain mé an-taitneamh as an gcomhrá a bhí againn sa choláiste. Bhí an Teachta Ó Snodaigh ansin chomh maith. Bhí sé go maith. Roinn Róisín Ní Chinnéide na figiúirí a léiríonn go bhfuil 8% de dhaltaí ag an mbunleibhéal i nGaelscoileanna, 3.8% in iarbhunscoileanna Gaeilge agus 0.6% ag déanamh staidéar ar an nGaeilge ag an tríú leibhéal. Tá sé sin náireach agus caithfimid dul i ngleic leis mar shochaí.

Tá go leor fáthanna go bhfuilimid tar éis teacht go dtí an pointe seo, leis na figiúirí chomh híseal. Tosaíonn sé sa bhunscoil le daltaí a bhíonn drochthaithí acu. Leanann sé ar aghaidh sa mheánscoil. Rinne mise damáiste do ghrá daltaí don Ghaeilge mar gheall ar an gcóras a bhí orm cloí leis. Ní aontaím leis. Bhí orm mo phost a dhéanamh, cé go raibh mé ag déanamh gach iarracht taitneamh a thabhairt do dhaltaí Gaeilge a labhairt sa seomra ranga. Chuir mé béim ar an teanga labhartha ach mar a dúirt Ashling Kate Wall, who hit the nail on the head when she gave her presentation, there is such an obsession in the NCCA with prose, poetry and essays that the vast majority of students who really like the Irish language, and would love to be able to speak Irish in the classroom, hate the subject at school. Some 20% of the new draft is for essays, and another 20% is for prose and poetry. That 40% of learning now outweighs the 35% it has been reduced to for the Irish oral exam. Some 40% of marks is awarded for prose, poetry and essays that the vast majority of students learn by heart because they do not have the language skills to tackle or analyse the poetry, the prose or the topic that is given for the essay. They learn five, ten or 15 essays off by heart and hope to God that the essay they have learned off has some relevance to the topic they are given for their Irish leaving certificate essay. I agree completely with Ashling Kate Wall that it is a joke and a disgrace. She has hit the nail on the head as a fifth-year student who is suffering through the process. I had to make kids suffer through the process in the classroom and I could not agree with her more.

Caithfimid ar fad mar fhoireann dul i ngleic leis an NCCA. Chuir mé físeán ar mo leathanaigh meáin shóisialta ceithre bliana ó shin ag iarraidh ar an NCCA athrú a dhéanamh ar an 40% a bhí ag dul don scrúdú béil, a d'athraigh siad síos go dtí 35%. Bhí an teachtaireacht a chuir sé sin amach náireach. Bhí sé ag rá leis an sochaí gur cuma faoin teanga labhartha agus gan béim a chur ar an teanga labhartha sa seomra ranga. Bhí sé ag iarraidh rudaí a athrú ionas go mbeadh níos mó cumhachta ag an bprós, ag an bhfilíocht agus ag na haistí. Bhí sé sin náireach. Beagnach ceithre bliana níos déanaí, i mí na Samhna 2025, beidh an dréacht sin fós ar an suíomh gréasáin atá aige, le 35% de na marcanna don scrúdú béil san ardteist. Táimid ar fad ag an bpointe seo mar gheall ar an gcóras a thosaíonn sa bhunscoil. Ní raibh focal Gaeilge ag mo thuismitheoirí nuair a bhí mé óg. Tugadh grá don Ghaeilge dom sa bhunscoil mar gheall go raibh múinteoirí den chéad scoth agam. Bhí an t-ádh liom go raibh na múinteoirí sin agam.

Ansin, chuaigh mé isteach sa mheánscoil agus bhí gráin agam ar an nGaeilge go dtí go ndeachaigh mé go Spleodar. Thug Julian de Spáinn cuairt orainn. Tháinig an grá don Ghaeilge ar ais ionam mar gheall ar Spleodar, ní mar gheall ar an gcóras oideachais. D'fhoghlaim mé níos mó Gaeilge taobh istigh de thrí seachtaine i Spleodar ná mar a d'fhoghlaim mé i sé bliana sa mheánscoil. Tá sé sin go huile agus go hiomlán cruinn. Tá frustrachas orm mar gheall ar an gcóras oideachais. Táim anseo chun an Ghaeilge a chur chun cinn agus chun troid don Ghaeilge sa chóras oideachais. Tá an locht ar an gcóras seachas ar na daoine atá ag déanamh a ndíchill ar an tríú leibhéal gan Ghaeilge. An dtuigeann na finnéithe mé?

Luaigh Pádraig Mac Brádaigh an taobh acadúil. Bogfaimid ar aghaidh go printíseachtaí ar feadh soicind. An mbíonn an t-aontas ag plé leis na boird oideachais agus oiliúna ag an tríú leibhéal maidir le printíseachtaí? Cuirim an cheist seo toisc go raibh mé i mo chomhairleoir contae ar feadh sé bliana agus tá aidhm againn go mbeidh an Ghaeilge ag 20% de na daoine nua a bheidh ag teacht isteach san earnáil phoiblí. Níl focal Gaeilge ag aon oibrí a oibríonn ar na bóithre nó a ghearrann an claí ar thaobh na mbóithre. An mbíonn an t-aontas ag plé le cúrsaí printíseachtaí sna boird oideachais agus oiliúna lena bheith cinnte go mbeidh ardú sa chéatadán atá ag teacht amach ó na háiteanna sin agus na printíseachtaí.

Níl mé ag iarraidh piocadh ar Phádraig Mac Brádaigh ach tá an cheist sin níos dírithe ar a ról freisin. An mbíonn an t-aontas ag plé leis na hinstitiúidí teicneolaíochta agus spásanna san earnáil luathoideachais? Mar iarmhúinteoir, tá a fhios go raibh níos lú Gaeilge ag na cúntóirí riachtanais speisialta i mo sheomra ranga ná na daltaí a bhí faoina gcúram. Táimid ag iarraidh é seo a ardú freisin. An mbíonn an t-aontas ag plé leis sin? Is é sin mo dhara ceist ar Phádraig Mac Brádaigh.

Tá Julian de Spáinn ag imeacht. Cuirfidh mé ceist ar Róisín Ní Chinnéide. Maidir le córas maoinithe Chonradh na Gaeilge, faigheann sé airgead ó Fhoras na Gaeilge. Faigheann an foras sin an t-airgead ón Rialtas agus tugann sé é don chonradh. Cén ról oifigiúil atá ag an gconradh maidir leis an nGaeilge? Céard a dhéanann sé leis an airgead? Tá tuiscint air sin de dhíth orm. Cé mhéad maoinithe a fhaigheann sé? Ina theannta sin, má tá na figiúirí sin ag Róisín Ní Chinnéide, mar chéatadán, cén t-ardú ar líon na gcainteoirí Gaeilge atá feicthe ag an gconradh le cúig bliana anuas de bharr na hoibre atá á déanamh aige?

Chuir an Teachta Ó Muirí ceist maidir le díolúintí. Tá fadhb le díolúintí sa tír seo. There is a problem in this country with the exemptions that are being given out. That goes back to my first point, which was on the support classes in secondary school where children are taken out of an Irish-language classroom to be put into a support class, which prevents them from ever having a chance of learning the Irish language. That is complete disgrace and I cannot believe it is happening. I know Mr. de Spáinn is going to follow up with me on that. Tá fadhb agam le díolúintí. Aontaím le chuile dhuine sa seomra. Is iad sin na ceisteanna atá agam. Gabhaim buíochas leis an gCathaoirleach as an am.