Mr. Séamas Ó Concheanainn:

Is ceist shuntasach atá ag an gCathaoirleach. Má bhreathnaímid ar leagan amach na hoifige nó leagan amach aon oifig ombudsman, tá rannóg ar leith ann. Mar shampla, tá rannóg a fhiosraíonn gearáin, rannóg a bhíonn ag déileáil leis an gcumarsáid le comhlachtaí poiblí, rannóg na n-imscrúduithe agus rannóg fhaireacháin, is é sin monatóireacht - is iad sin ceithre cinn - agus, ar ndóigh, tá rannóg maidir le cúrsaí riaracháin na hoifige. Tá cúig cinn ann mar sin. Má bhreathnaítear ar an líon foirne atá againne trasna na rannóg sin faoi láthair, tá líon beag foirne i rannóga ar leith. Mar sin, táimid airdeallach faoin riosca a bhaineann le líon beag foirne a bheidh ag an oifig le feidhmiú i réimsí ar leith. Is é sin an fáth go dteastaíonn an plean seo le dul i ngleic leis an riosca seo go fadtéarmach. Táimid ag iarraidh go mbeidh an acmhainneacht ag an oifig tabhairt faoi chásanna de réir mar a thagann siad chun cinn, agus tá cuid de na cásanna atá á bplé againn maidir le cearta teanga ag leibhéal earnála agus cearta a bhaineann le seirbhísí poiblí trasna na 500 comhlacht poiblí. Beidh freagra soiléir againne.

Táimid ag breathnú ar thagarmharcáil le hoifigí ombudsman eile a d'fhás le roinnt blianta, ach táimid rí-shoiléir faoin struchtúr atá againne. Tá an struchtúr oibríochtúil ann a rinneamar leasú air le roinnt beaga blianta anuas agus, mar a luaigh mé níos luaithe, chruthaíomar dhá phost bainistíochta sinsearacha le post mar bhainisteoir cumarsáide atá ag Páidí Ó Lionaird agus post mar bhainisteoir oibríochtaí atá ag Maggie Ní Chadhain atá ag feidhmiú ansin i bpost ag leibhéal na bainistíochta. Is poist nua iad sin atá tar éis cabhrú go mór leis an oifig an t-ualach oibre ollmhór atá uirthi a láimhseáil, ach déarfainn go bhfuilimid i lár srutha faoi láthair ó thaobh an struchtúir agus an lín foirne, go háirithe, a theastaíonn ón oifig le cinntiú go gcuirfear i bhfeidhm na cearta teanga atá leagtha amach in Acht 2003 agus in Acht 2021.

Táimid ag iarraidh a bheith réamhghníomhach agus an plean sin a chur le chéile. Beimid á leagan faoi bhráid na Roinne nuair a bheidh sé curtha i dtoll a chéile againn. Táimid ag leagan béime ar an tréimhse 2025 go 2028. Tabharfaidh mé sampla praiticiúil. Chonaic muid ó theacht i bhfeidhm na forála in alt 10A an t-ualach oibre ollmhór a bhaineann leis sin. Tá breis agus 500 comhlacht poiblí forordaithe. Shocraigh muid tairseach a fhorbairt ionas go mbeidís in ann a gcuid faisnéise a chur isteach ar líne. Mar gheall go bhfuil na meáin éagsúla seo i gceist - teilifís, raidió, na meáin shóisialta, físeáin ar líne agus mar sin de - agus meadarachtaí éagsúla i gceist leo uilig, tá obair fíorthrom i gceist.

Níl ansin ach foráil amháin, áfach. Tá a fhios againn go bhfuil foráil nua ag teacht againn ar fhoirmeacha oifigiúla ar an gceart atá ann go n-úsáidfear d'ainm, do shloinne, do sheoladh agus do theideal go cruinn sna córais ríomhaireachta atá comhlachtaí poiblí. Cothóidh chuile cheann de na forálacha sin ualach oibre ollmhór ó thaobh monatóireachta agus ó thaobh feasachta, agus thagair muid den mhéadú atá tagtha ar chúrsaí feasachta san oifig le blianta beaga. Tá cúig cinn de rannóga againn san oifig. Tá allúntas de 14 duine faoi láthair. Tá siad sin roinnte trasna. Fearann na ngearán is mó atá foireann aige mar tá ualach ollmhór i gceist sa bhfearann sin. Tá sé riachtanach go láidreoidh muid na rannóga sin uilig le déanamh cinnte go bhfuil muid in ann feidhmiú mar oifig ombudsman náisiúnta le cearta teanga atá dlite do phobal na Gaeilge a bhaint amach.

Sa bpictiúr mór, mar a luaigh muid ar ball, tá ról lárnach ag feidhmiú na gcearta teanga ó ghuthú na Gaeilge mar theanga bheo, teanga bhisiúil, teanga chomhaimseartha. Is é sin an fáth go bhfuil mé ag leagan béime ar uillinneacha an Stáit a bheith ag oibriú go maith as lámha a chéile ó thaobh cur chun cinn na Gaeilge. Tá sampla praiticiúla curtha i láthair againn, mar shampla an mbonneagar náisiúnta pleanála teanga. Ní fheicim aon chúis nach bhféadfaí seirbhísí a láithriú i mbailte seirbhísí Gaeltachta i gcuid de na limistéir pleanála teanga sna líonaí. Go praiticiúil, i láthair na huaire feicimid go bhfuil seirbhísí den scoth ar fáil i mBéarla ach i gcásanna bíonn ar an mball ón bpobal taisteal le caighdeán na seirbhíse céanna a fháil. Mar sin, tá an ghné sin ann don tseirbhís ar líne agus an tseirbhís a theastaíonn nó a theastóidh i gcónaí ar an láthair fisiciúil. Is dóigh liom gur féidir teacht aníos le bealaí ar nós na mol champais nó na hionad ilfhreastal go bhfuil foirne ó na comhlachtaí poiblí lonnaithe iontu agus oifigigh pleanála teanga páirteach in imeachtaí ansin.

Luaigh mé scála na seirbhíse poiblí agus cé chomh mór is ata an tseirbhís poiblí ó thaobh líon fostaithe agus daoine atá á n-earcú. Beidh obair ollmhór - stairiúil, déarfainn - le déanamh anseo le hoiliúint a chur ar dóthain foirne. An rud ná cén chaoi a dtabharfar faoin oiliúint sin, agus cén sórt bonneagar ollscolaíochta sa Ghaeltacht agus go náisiúnta a theastóidh chuige. Tá scéal an-dearfach á thabhairt ag an Roinn. Bhí tráchtaireacht le gairid ar shuirbhé a rinne sé gur léirigh breis agus 30,000 duine atá ag obair sa tseirbhís phoiblí cheana féin spéis cur lena gcumas Gaeilge. Tá sé sin an-dearfach. Táimid ag caint ar scála ollmhór anseo le freastal ar an 20% áfach. Beidh forbairt mhór ag teastáil sna hinstitiúidí léann tríd an bpróiseas pleanála teanga lena chinntiú go bhfuil an soláthar foirne sin ann. Beidh an tús an-tábhachtach don phlean náisiúnta. Tá na seirbhísí atáimid tar éis cur síos a dhéanamh orthu bearnach faoi láthair. Thug mé sampla praiticiúil ansin ó thaobh seirbhísí áirithe ar líne ar ardán ar nós MyGovID ach tá na seirbhísí aghaidh le haghaidh nó ar an teileafón a theastaíonn fós. Is féidir iad sin a phacáistiú i mbealach a dhéanfaidh freastal i bhfad níos fearr ar an bpobal teanga.

Luaigh mé go sonrach go dteastaíonn athshamhlú, athchumrú agus b'fhéidir athbhrandáil ar sheirbhísí poiblí i nGaeilge. Mura bhfuil feiceálacht na seirbhíse ar fáil, tuigeann muid go mbíonn dioscúrsa ar siúl nach bhfuil an t-éileamh ann. Dár ndóigh mura bhfuil muinín agus caighdeán ag baint leis an seirbhís, céard a tharlaíonn? Tarlaíonn creimeadh ar mhuinín agus ar an éileamh ar an tseirbhís. Má thosaimíd leis na croísheirbhísí, na hearnálacha criticiúil, agus freastal ar an bpobal trí sheirbhíse ar líne agus ar an talamh, feicfimid dul chun cinn suntasach.