Ms Carmel Nic Airt:

Gabhaim buíochas leis an Teachta as an gceist sin a chur mar tugann sé deis dom rud éigin a shoiléiriú. Baineann sé le drochfhocal na Gaelscolaíochta, "sruth". Níl sruth ag teastáil ó aon duine. Ní raibh riamh. Níor éirigh leo riamh. Buíochas le Dia, is beag sruth atá in aon áit anois mar ní raibh aon rith leis an sruth sin. Bhí aonaid ann. Arís ag tacú leis an rud a dúirt Cormac McCashin, léireofar sa taighde sin atá ar an mbord agus atá le foilsiú go luath nár cheart riamh dul in aice le haonad. Is eiseamláir iontach é an t-aonad a bhí againn i gCloich na Coillte.

Bhí fear réamhghníomhach, a raibh a cosa ar an dtalamh, mar phríomhoide ar an máthair scoil nuair a bunaíodh an t-aonad. Bhí fís ag an bhfear sin - agus ní deirim an focal sin go héasca - don fhorbairt agus don scoil sin. An rud a theastaigh uaidh ná gur gcuirfí clár trí bliana ar fáil, go mbeidís ann go gceann trí bliana, agus bhí sé dóchasach faoi dheireadh an trí bliana go mbeadh sé in ann iarratas a dhéanamh ar an scoil neamhspleách a bhí uaidh. Bhí air éirí as de bharr cúrsaí aoise agus léiríonn an rud a tharla an laige is mó agus is láidre atá ag coincheap na n-aonad, is é sin go mbraitheann sé go hiomlán ar phearsantacht agus ar aois an duine atá i bhfeighil ar an máthair scoil.

Tá an ceart arís ag Cormac McCashin, mar a bhíonn i gcónaí. Is féidir le haon duine aonad a bhunú. Is féidir le haon duine aonad a dhúnadh, mar a chonaiceamar. Thóg sé go dtí an bhliain seo caite, 18 mí ó shin, dúinn a fháil amach an raibh an t-aonad i gCloich na Coillte dúnta nó an raibh sé fós ar leabhair na Roinne. Cé nár sheas páiste istigh ann nó nár cláraíodh páistí ann ó 2006, tá ainm an aonaid sin fós ar liosta na Roinne.

Chun ceist an Teachta a fhreagairt, maidir le sruthanna agus aonaid nó pé ainm a thugtar orthu, ní oibríonn siad agus léireofar é sin sa taighde. An rud atáimid ag rá ná gur coincheap oideachasúil iomlán éagsúil é. Dá mba rud é go rabhamar ag tacú le scoileanna Montessori, cé a bheadh suite timpeall ar an gcoiste seo ag iarraidh scoil Montessori a chur isteach i ngnáth bhunscoil an Stáit anseo? Tá siad chomh héagsúil is atá AC current agus DC current. Ní thagann siad le chéile. Chuamar chuig an ETB chun a fháil amach an raibh an t-aonad ann agus an mbeadh sé sásta glacadh linn agus aonad a athbhunú. Táimid ag dul chomh siar chomh fada le 2016 anseo. Arís, mar a dúirt mé, thángamar le réiteach ar an bhfadhb in iarthar Chorcaí agus bhíomar ag leanúint an coincheap agus an teimpléid a bhí acu i gContae na Mí agus i gContae Lú. Bhíomar ag moladh go mbeadh mol scoil ann a bheadh ceangailte le scoil na Gaeltachta ar an dul céanna leis an gclár fisice sin atá á riaradh ag an Roinn faoi láthair idir na scoileanna Gaeltachta. Tá scoileanna Gaeltachta ag úsáid an múinteoir céanna chun fisic a mhúineadh i scoileanna ó Thír Chonaill síos go Béal Átha an Ghaorthaidh agus Baile Bhuirne, agus go bhfuilead á dhéanamh ar líne. Tá an-chuid féidearthachtaí ann. Dúradh linn go neamhbhalbh nach raibh suim dá laghad ag an Roinn in aon rud mar sin mar nach ndearnadh cheana é.

An rud a rinneadh cheana agus a déantar go minic ná go gcuirtear scoileanna ar bun. Nílimid ach ag rá ónár dtaithí ar an dtalamh, leis an éileamh atá ríshoiléir - dubh agus bán, agus le líon na ndaoine agus na cúinsí eile, go háirithe an fhorbairt atá ag tarlúint ar na dúichí, áit a bhfuil forbairt leanúnacha ó thaobh méadú daonra agus tithíochta, cén fáth go bhfuil sé mar pholasaí ag an Roinn síneadh a chur leis an scoil seo, siúd agus uile? Níl go leor spás ar an talamh do na sínte sin a thuilleadh. Tá léiriú an-mhaith thíos i gCloich na Coillte. Tá scoil na mbuachaillí díreach tar éis síneadh a fháil. Fuair ár Gaelscoil féin síneadh i ndiaidh síneadh i ndiaidh síneadh. Ó d'fhágthas mo phost ann in 2017, tá deich seomra ranga sa bhreis curtha leis an scoil. Anois, níl spás ag na leanaí chun súgradh ann. Caithin a stopfaidh sé? Caithin a bheidh an smaointeoireacht ceangailte sin curtha i bhfeidhm chun teacht ar bhealach níos fearr, níos éifeachtaí agus níos saoire chun é seo a bhaint amach?