Ms Anna N? Ghallachair:

Tá mé ag teacht leis na smaointe atá ag an iar-phríomhfheidhmeannach ar an gceist seo, ach tiocfaidh mé ar ais ag na pointí uile a luaigh an Teachta maidir le cumas teanga. Is dócha gurb é ceann de na róil is mó atá ag bord ar bith agus tá go leor acu ann, ná in amanna na páipéir agus na cáipéisí uilig a bhíonn le síniú againn. Dá smaoineofaí tamall fada ar na freagrachtaí atá ar bhaill agus iad ag síniú cáipéisí áirithe, ní bhfaighfí codladh na hoíche ar an mbord ar chor ar bith. Ag tabhairt le fios gur féidir le duine éigin an obair sin a dhéanamh agus gan chumas sa teanga acu, níl a fhios agam cá as a bhfuil sé sin ag teacht. Is dócha gur féidir a rá go bhfuil B1 agam san Iodáilis nó rud beag níos mó ná sin in amanna, ach níor mhaith liom a bheith ag iarraidh conradh a shíniú leis an Iodáilis atá agam agus a bheith freagrach as na himpleachtaí agus an tionchar a bheadh ag an conradh sin, mura mbeadh an leibhéal sin sa teanga sin.

Tá achan comhalta boird comhfhreagrach as na cinntí a dhéantar. Tá an t-ábhar a bhíonn sna cáipéisí seo go minic caolchúiseach. Tá an tábhacht a bhaineann leis an rialachas méadaithe as cuimse le deich mbliana. Tá GDPR tagtha isteach thart ar an tréimhse sin chomh maith. Má tá an comhalta ag iarraidh a bheith freagrach as a chuid nó a cuid dualgais a chomhlíonadh ar bhealach éifeachtach, níl bealach ar bith gur féidir leis nó léi é sin a dhéanamh agus gan tuiscint cheart ar an teanga ina bhfuil na cáipéisí atá sé nó sí ag léamh scríofa. Sin é bun agus barr an scéil.

Maidir leis an bhfoinse a luaigh an Teachta faoi bhealach eile, is i 2001 a tugadh isteach an FTCE. Is é Comhairle na hEorpa a thug isteach é agus tamall ina dhiaidh sin, ghlac Coimisiún na hEorpa freagracht as agus chuir sé tuilleadh airgid isteach ina fhorbairt. Tá sé leibhéal cumais ann agus tá i bhfeidhm ar fud na hEorpa anois agus tá tíortha eile á dtabhairt isteach nó á n-úsáid, mar atá an tSile, Ceanada agus tíortha eile. Tá córas rud beag cosúil leis ag na Meiriceánaigh, a dtugtar ACTFL air.

Ní raibh a leithéid ann go dtí sin. Bhíodh daoine ag caint ar bhunleibhéal, ar mheánleibhéal agus ar ardleibhéal agus ní raibh ciall ar bith leis. Bhí ciall le bunleibhéal ach ní raibh ciall ar bith leis an dá rud eile. Dá ndéanfadh duine amháin cúrsa teanga in áit amháin agus go ndúirt sé nó sí go raibh meánleibhéal aige nó aici agus dá rachadh sé nó sí le cúrsa teanga a dhéanamh in áit eile, bhí seans ann go minic nach raibh comparáid ar bith idir an dá leibhéal.

Go bhfios domsa, níl córas eile ar bith ann seachas an FTCE. Is féidir scrúduithe difriúla a dhéanamh atá ceangailte leis an FTCE, ach ní teanga acadúil atá ann agus ní cúrsa acadúil atá i gceist leis na sonraíochtaí nó na siollabais a bhaineann leis na teangacha sin. Is cumas teanga atá ann.

Tá a leithéid ann, mar shampla, sa choiste a bhfuilimid air le chéile agus a d’fhreastail mé air i Madrid. Tá Cambridge Shasana air agus tá scrúdú aige, is é sin, International English Language Testing System, IELTS. Dochtúir ar bith a thagann ag an tír seo as tír nach bhfuil an Béarla a labhairt ann, caithfidh sé nó sí scrúdú a dhéanamh agus 7.5 a fháil ar scrúdú IELTS le cleachtadh mar dhochtúir sa tír seo. Tá daoine den tuairim nach féidir le dochtúirí a gcuid freagrachtaí a chomhlíonadh i gceart mura bhfuil an teanga acu. Mura bhfuil dochtúir ábalta é sin a dhéanamh, ní fheicim cén fáth go bhféadtar a rá go mbeadh sé inghlactha go mbeadh comhalta ar bhord Údarás na Gaeltachta agus gan cumas teanga aige ná aici agus iad freagrach as na cinntí a dhéanamh agus as buiséad suas le €60 milliún.

Maidir le duine amháin, tuarastal amháin, is é an rud a déarfainn faoi sin ná dá mbeadh na comhaltaí go léir ar an mbord agus gan tuarastal ar bith acu, bheadh níos fusa é a láimhseáil ná bord a bheith ann agus cuid acu ag fáil tuarastail agus cuid eile nach bhfuil. Tabharfaidh mé sampla amháin de cheisteanna inscne. Rinne mé dhá thréimhse chúig bliana mar chathaoirleach. Ag tús an dara tréimhse, ceapadh cúigear ban agus seachtar fear. Bhí an seachtar fear ag fáil táille agus ní raibh duine ar bith de na mná ag fáil táille, mar gur tharla sé go raibh na mná go léir ag teacht as an earnáil phoiblí agus ba as an earnáil phríobháideach nó rud éigin cosúil leis sin a bhí na fir uilig ag teacht.

Ní raibh sé féaráilte agus ní raibh mé féin ag fáil táille ach oiread, caithfidh mé a rá. Ní raibh sé ceart ná cothrom go rabhthas ag iarraidh ar dhaoine nach raibh ag fáil táille ar bith agus a bhí ag déanamh post lánaimseartha san earnáil phoiblí gan díolúine de chineál ar bith a fháil ó thaobh na hoibre de agus a bhí ag déanamh na hoibre seo sa mhéid ar an jab a bhí acu. Tá sé iontach deacair iarraidh ar na daoine sin dul ar fhochoistí agus a leithéid. Bhí siad sásta é sin a dhéanamh agus rinne cuid acu an t-uafás oibre, caithfidh mé a rá.

Níl mé ag rá gur shuigh státseirbhísigh síos agus gur shocraigh siad le cúigear ban a fháil isteach ionas nach gcosnódh sé pingin orthu. Ní mar sin a tharlaíonn ach tá éagothroma taobh thiar den rud go léir ar bhealach anseo, áfach. Ní hé sin a bhí i gceist an chéad lá riamh nuair a tugadh isteach an córas sin ach níl an dóigh a gcuirtear i bhfeidhm é faoi láthair ceart. Is é sin an méid atá le rá agam faoi sin.

Maidir le cúrsaí daonlathais agus teanga, tá an European Centre for Modern Languages, ECML, atá lonnaithe i Graz na hOstaire agus is é an chuid de Chomhairle na hEorpa a bhaineann le cúrsaí teanga. Bíonn scéimeanna acu do dheontais taighde gach trí bliana. Is é an chéad scéim eile atá aige ná an t-oideachas teanga i gceartlár an daonlathais agus is é an rud atá ann ná tábhacht na dteangacha sa chóras daonlathach. Má táimid ag iarraidh a bheith go hiomlán páirteach agus freagrach agus ábalta ár gcuid oibre a dhéanamh, caithfimid a bheith inniúil ar na teangacha sin.

Táimid ag caint ar an daonlathas cuid mhór. Ní gá a rá le duine ar bith thart air go dtagann freagrachtaí agus díograis leis sin. Ní féidir le duine a bheith chomh díograiseach nó freagracht chéanna mura dtuigeann an duine go hiomlán cad é atá ag tarlú thart air nó uirthi.