Ms Sorcha N? Ch?illeachair:

Maidir le scéim labhairt na Gaeilge, tá sé ráite againn agus tá sé ar an taifead míle uair agam go bhfuil Tuismitheoirí na Gaeltachta lán i bhfabhar scéim labhairt na Gaeilge nó a chomhionann. Tá a fhios againn go raibh lochtanna ar scéim labhairt na Gaeilge agus nach dócha go gcuirfí i bhfeidhm arís í. Bheadh imní orm mar tá a fhios agam céard atá á rá ag an gCathaoirleach, agus tá daoine éigin nach mbeadh aon pháistí acu. Ní hé sin an freagra ar an rud ach tuigim an méid atá i gceist ag an Teachta.

Maidir le daoine a bheith ina gcónaí sa Ghaeltacht, tá sé sin an-spéisiúil mar tá a fhios agam faoi mo cheantar féin gur ceantar an-bheag í An Rinn. Arís, baineann sé seo le teorannacha na Gaeltachta mar go mbeadh daoine ina gcónaí ar imeall na Gaeltachta, b'fhéidir, nó go mbeadh a dtithe sa Ghaeltacht, agus ní bheadh an chéad theaghlach eile sa Ghaeltacht ach ní bheadh aon difríocht idir an dá theaghlach. Is ceist í sin nach mór a plé. Tá a fhios agam go bhfuil an-deacrachtaí in Uíbh Ráthach, mar shampla, mar is geall le fáinne fí na ceantair Ghaeltachta atá sa Ghaeltacht agus nach bhfuil sa Ghaeltacht. Bímid ag plé leis sin ó lá go lá agus tá a fhios agam go bhfuil deacrachtaí ann.

Maidir leis an dream sin ar imeall na Gaeltachta a mbeadh a dhóthain spéis acu seasamh don údarás, is dócha gur cheart deis a thabhairt do na daoine seo cás a dhéanamh. Ba cheart dóibh cúpla critéar difriúil a chomhlíonadh más rud é go bhfuil siad le seasamh mura bhfuil siad ina gcónaí sa Ghaeltacht mar níor cheart iad a chur as an áireamh mar gheall air sin, más rud é go bhfuil deacrachtaí acu, faoi mar atá ráite ag an Teachta, an deis a bheith acu a gclanna a thógail sa Ghaeltacht nó má tá siad ar imeall na Gaeltachta ach go bhfuil siad mar chuid de phobal Gaeltachta. Tá sé sin an-tábhachtach agus tá sé sin i gceist in an-chuid ceantar. Mar sin, ba cheart go mbeadh foráil éigin go bhféadfaí cás a dhéanamh i gcásanna eisceachtúla nach bhfuil siad ina gcónaí go díreach sa Ghaeltacht.

Ó thaobh na naíonraí agus lucht luathoideachais de, mar a deir siad, tá an chéad dá bhliain aitheanta ó thaobh na teangeolaíochta de go bhfuil sé fíorthábhachtach don pháiste agus go bhfuil tábhacht leis an oiread teanga agus is féidir a fhoghlaim ag an aois sin le bunús a thabhairt dóibh. Tá an chéad chúig bliana aitheanta go hidirnáisiúnta mar an bunús saoil don leanbh. Tá sé sin tábhachtach sa Ghaeltacht suas go dtí seacht mbliana mar táthar ag tabhairt aitheantas don dá bhliain tumoideachais atá ina chuid den pholasaí oideachais Gaeltachta. Mar sin, téann sé sin ní hamháin ó bhreith agus an tús sin, ach suas go dtí seacht mbliana. Ar ndóigh, tá sé sin tábhachtach go dtí go mbeadh na páistí 18 mbliana déag d'aois chomh maith agus gach aon teaghlach chomh tábhachtach lena chéile. Tuigim an méid atá i gceist ag an Teachta leis an tús maith sin agus, cinnte, ba cheart díriú air sin le go mbeadh na coinníollacha teanga ag gabháil leis na deontais agus an maoiniú sin chomh maith.