Catherine Connolly (Galway West, Independent) | Oireachtas source

Cuirim fáilte roimh na finnéithe agus gabhaim buíochas leis an Ollamh Ó Giollagáin, leis an Ollamh Ó Tuathaigh, le Donncha Ó hÉallaithe, le Julian de Spáinn agus le Róisín Ní Chinnéide. Gabh mo leithscéal go raibh orm imeacht; bhí mé sa Chathaoir sa Dáil ach tá na ráitis tosaigh go léir léite agam agus d'éist mé go cúramach. Ní lón machnaimh atá i gceist anseo ach dinnéar machnaimh. Bhí mé ag éisteacht leis an Ollamh Ó Tuathaigh cúpla nóiméad ó shin agus é ag caint faoi cad a chloistear. Cuireann sé scéal ó Joe Steve Ó Neachtain i gcuimhne dom. "Baile an Droichid" an t-ainm a bhí ar an gclár ar an raidió agus bhí scéal aige taobh thiar den chaoi a fuair an clár sin bronntanas. Chuaigh an duine a bhí bainteach le céim na nduaiseanna amach go dtí An Spidéal ag iarraidh rud a cheannach sa siopa. Níor éirigh leis nó léi mar bhí gach duine ag éisteacht leis an raidió agus an clár ar siúl. Ní raibh focal Gaeilge ag an mbean nó ag an bhfear sin - tá dearmad déanta agam cé a bhí ann - ach bhí siad chomh tógtha sin leis an rud a bhí ag tarlú leis an gclár raidió. Sin an rud atá á rá ag an Ollamh Ó Tuathaigh, bhí sé soiléir do chách, agus go háirithe don duine seo, go raibh Gaeilge i mbarr a réime ag an am sin. Bhí mé san áit céanna le déanaí agus ní raibh sé chomh soiléir sin.

Ní saineolaí mé ach táimid anseo le cúpla bliain anois ag éisteacht le dreamanna éagsúla ag teacht os ár gcomhair. Tosóidh mé leis an Ollamh Ó Giollagáin agus faoi dheireadh tá a chuid leabhar léite agam. Bhí sé ródheacair dom ar dtús ach tá sé léite agam anois. Tá sé ráite go neamhbhalbh sa leabhar nach bhfuil an Ghaeltacht, mar atá sí, inmharthana. Leanann an Ollamh Ó Giollagáin ar aghaidh agus tugann sé a lán cúiseanna cén fáth agus tá na figiúirí ann. Tá an rud ceannann céanna á rá ag an Ollamh Ó Tuathaigh sa mhéid is go bhfuil sé ag rá nach féidir leis an mBille seo - agus déarfaidh mé cúpla focal faoin mBille i gceann nóiméad - a phlé gan chomhthéacs tuisceana agus gan chomhthéacs tagartha.

Is é croí na ceiste ná nach féidir leanúint ar aghaidh le díospóireacht nó cainte gan an folús a lua agus gan an creimeadh leanúnach atá sna Gaeltachtaí a lua. Tá sé sin á rá agam i gcomhthéacs nach saineolaí mé. Bheinn dóchasach agus éadóchasach ag dul ó sheachtain go seachtain. An tuar dóchais ná b'fhéidir gur seo tús le díospóireacht oscailte macánta. Bheinn sásta leis sin don lá inniu más tús díospóireacht mar sin é, mar aontaím go bhfuil cur i gcéill i gceist. Bímid agus bíonn na dreamanna a dtagann os ár gcomhair ar ár ndícheall rudaí dearfacha a rá agus rudaí dearfacha a tharraingt amach ach ag an am céanna tá na Gaeltachtaí ag creimeadh. Táimid ag díriú isteach ar theorainneacha agus ar rudaí mar sin gan díospóireacht oscailte ionraic a bheith againn ar cad atá ag tarlú ó thaobh polasaí de. Ní raibh mé anseo nuair a bhí an Teachta Ó Cuív anseo ach chuaigh an plé ar an straitéis 20 bliain don Ghaeilge go mór i bhfeidhm orm. An bhliain sin, ba é deireadh na cuir i gcéill. As sin amach bhíomar ag díriú go cinnte ar fhoghlaimeoirí, cosúil liomsa, atá i gcónaí ag foghlaim.

Tagraím don Bhille. Gabhaim buíochas le Donncha Ó hÉallaithe agus leis na finnéithe go léir as ucht na moltaí atá anseo. Tá na finnéithe ar fad aontaithe, b'fhéidir taobh amuigh den Ollamh Ó Giollagáin agus caithfear an comhthéacs a lua go bhfuil an tOllamh Ó Giollagáin dearfach ó thaobh an Bhille gur rud maith é. Tá toghchán ar ais arís, beidh deichniúr tofa arís agus tá ionadaíocht ag na Gaeltachtaí beaga anois. Aontaím leis an Ollamh Ó Giollagáin ó thaobh na n-oileán de; tá siadsan ag feidhmiú i bhfolús le fada an lá agus táimid fós ag fanacht le polasaí do na hoileáin. Anois tá siad fágtha amach ó thaobh an Bhille freisin. Aontaím leis an Ollamh Ó Giollagáin mar gheall air sin.

Tá rudaí eile gur mhaith liom díriú isteach orthu as seo amach nuair a bheidh dreamanna eile os ár gcomhair. Níl mé go huile is hiomlán taobh thiar de Dhonncha Ó hÉallaithe faoi na hainmniúcháin agus go dtiocfaidh siad as na heagraíochtaí ar an talamh. Níl mé róchinnte faoi sin. Cén chaoi is féidir na heagraíochtaí sin a phiocadh? Tá díospóireacht eile ag tacú leis seo. Luaigh an Seanadóir Kyne cúrsaí polaitíochta agus tá an baol ceannann céanna ann ó thaobh na n-eagraíochtaí ar an talamh ach gan an teideal a bheas orthu.

Rinne an tOllamh Ó Tuathaigh pointe ó thaobh ceist an chathaoirligh. B'fhéidir go dtiocfaidh sé ar ais maidir leis sin mar níl a fhios agam-----