Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

An fhadhb atá agam leis an méid atá ráite go dtí seo ná go bhfuil sé go maith agus go bhfuil rudaí leagtha síos but tá fadhb mór millteach ann. Tá mise cáilithe mar mhúinteoir agus ní dhearna mé ach sealanna beaga oibre mar mhúinteoir anseo agus ansiúd. Níor cáilíodh mé riamh chun Gaeilge a mhúineadh but is í an Ghaeilge a bhí mé ag múineadh don chuid is mó. Ag an am, bhí orm teastas breise a dhéanamh chun múineadh i scoileanna Gaeilge. Tá an cuma ar an scéal nach bhfuil sé sin ann anois, agus bhí sé sin ar pháipéir, so bhí sé sin seafóideach ann féin.

Roinnt den fhadhb atá ann anois ná go bhfuil a lán den chúrsa ó thaobh bunmhúinteoirí de dírithe ar litríocht seachas ar labhairt na Gaeilge. Má táthar ag déileáil le páistí, táthar ag triall grá a chothú iontu ó thaobh na Gaeilge de i scoileanna Béarla agus siúd atá Gaeilge nó beagán Gaeilge acu a mhealladh i dtreo na Gaeilge. Ní gá go mbeadh an cúrsa dírithe ar litríocht nó a bheith ró-acadúil. Sin an tslí a rinne múinteoir cur síos air agus sé nó sí ag caint liom le linn na seachtaine. Caithfimid díriú isteach air sin. Níl a fhios agam an bhfuil ról na Comhairle Mhúinteoireachta chun cuidiú leis na hinstitiúidí atá an cúrsa comónta acu féachaint an féidir leo é sin a athrú ionas go mbeidh siad dírithe ar oidí a bheith acu a bheidh in ann labhairt i nGaeilge. Nílim ag caint ar chomhrá beag gairid, mar tá Tomás Ó Ruairc tar éis a rá, má tá duine cáilithe, tá cead aige nó aici a bheith mar mhúinteoir i nGaelscoil agus tá an ceart ag an mbord bainistíochta nó ag an bpríomhoide an duine sin a roghnú.

An fhadhb is mó atá ag teacht chun cinn le tamall de bhlianta anuas, sna Gaelscoileanna i mBaile Átha Cliath ar aon chaoi, agus tá mise ag déileáil leo, ná nach bhfuil go leor daoine a bhfuil inniúil ar an nGaeilge ag cur isteach ar na poist. Níl siúd atá ag cur isteach líofa ó thaobh labhartha le páistí nó fiú ó thaobh labhartha agus mar sin bíonn deacrachtaí ann. Más léir do pháiste go bhfuil deacracht ag an múinteoir agus nach bhfuil an sruth ann leis an tslí atá siad ag labhairt, bíonn sin deacair. B'fhéidir go mbíonn ionadaíocht ag teastáil. Is minic a chuala mé faoi mhúinteoirí ag teacht isteach i nGaelscoileanna agus i nGaelcholáistí a raibh cúpla focal acu ach nach raibh maith go leor chun an t-ábhar a raibh acu a mhúineadh. Níl an locht orthu mar tá siad ag lorg post agus tá siad sásta cur isteach air. B'fhéidir go bhfuil an iomarca féinmhuinín acu. Dúradh go raibh daoine ann go raibh easpa féinmhuiníne acu. Tá fadhb ann leis sin.

B'fhéidir gur cóir suirbhé a dhéanamh ar an leibhéal atá ann agus conas is féidir leo siúd ar mhaith leo go mbeadh siad cáilithe don Ghaelscolaíocht é a dhéanamh. Tá an ceart ag an Teachta Ó Cuív. B'fhéidir go bhfuil gá le cáilíocht breise ach ní hé go mbeadh cosc ar dhaoine múineadh sa Ghaelscolaíocht ach go mbeadh aitheantas breise ann do dhaoine a dhéanann cúrsaí breise. Ní gá gur baitsiléir nó máistreacht a bheadh ann ach cúrsa breise a léiríonn gur féidir le duine seasamh os comhair ranga lá i ndiaidh lae ag labhairt le páistí nó le daltaí trí Ghaeilge agus go bhfuiltear in ann an t-ábhar a mhúineadh trí Ghaeilge, rud atá go hiomlán difriúil. Ní féidir le gach Gaeilgeoir ábhar a mhúineadh i nGaeilge. Má táthar ag múineadh staire, caithfear an bhuncháilíocht staire a bheith ann agus mar an céanna le tíreolaíocht, agus sin na cáilíochtaí atá agam.

An chuid is mó den am a bhí mise ag múineadh bhí mé ag múineadh Gaeilge nó Béarla ar an ardleibhéal agus ní raibh an ardleibhéal ach díreach agam. Bhí mé ag múineadh ábhair nár oir dom i slí amháin ach post a bhí ann agus bhí mé ag lorg cíosa. Tá súil agam go ndearna mé jab maith agus tá roinnt díobh siúd a raibh mé ag múineadh staire dóibh ag tréimhse fós ag déanamh iriseoireachta. Glacaimid leis gur féidir le duine dul isteach agus múineadh trí Ghaeilge toisc go ndearna siad an cuid seo den chúrsa comónta.

Cad iad na rudaí breise? Tá a fhios agam go raibh Tomás Ó Ruairc ag caint faoi na heagrais phobail agus sin ar fad, agus aontaím leis gur féidir linn múinteoirí a mhealladh chun ról a bheith acu ansin. Tá a lán múinteoirí tuirseach tar éis lae oibre agus iad ag dul abhaile. Go minic tá a pháistí féin acu agus níl siad ag iarraidh tabhairt faoi aon rud breise. B'fhéidir gur peileadóirí iad nó b'fhéidir go bhfuil siad ag gabháil do rud éigin eile agus táthar ag cur ualach orthu. Thar na blianta, an bealach chun é a dhéanamh gan ualach a chur orthu ná éarlais nó rud éigin dá shórt a chur ar fáil. Bhíodh aitheantas ann ó thaobh múinteoireachta. Dá mbeadh máistreacht ag duine, fuair sé nó sí £500 ag an am. Go bhfios dom tá sin imithe ach b'fhéidir go bhfuil gá le rud éigin mar sin. Ní gá gur airgead a bheadh ann. D'fhéadfaí go mbeadh sé mar voucher chun caitheamh sa Ghaeltacht nó rud éigin agus arís táthar ag tarraingt iad isteach sa bhealach sin.

Má aithnímid go bhfuil fadhb ann, conas gur féidir linn déileáil léi? Caithimid déileáil leis seo. An caint is mó a bhí againne anseo le bliana anuas ná an díospóireacht faoi Bhille na dteangacha oifigiúla. Tá sin bunaithe ar an gcoincheap go mbeidh Gaeilgeoirí ar fáil chun na poist sa státseirbhís a líonadh agus go mbeidh Gaeilgeoirí ann ag lorg na seirbhísí atá muidne ag iarraidh go mbeadh siad ag lorg. Níl sé seo ar fad ag cur an locht ar an gcóras oideachais, ach má tá fadhb sa bhealach, cuirfidh sé moill ar gach rud eile.

An príomh-rud ná go bhfuil go leor múinteoirí ag an mbunleibhéal agus ag an meánleibhéal ar fáil do Ghaelscoileanna agus do Ghaelcholáistí, ach go háirithe agus iad ag fás. Ní féidir Gaelscoileanna nó scoileanna sa Ghaeltacht a bheith ann gan múinteoirí nó oidí a bheith acu a bhfuil in ann pé ábhar a mhúineadh nó a bheith os comhair ranga. Tuigim na cúrsaí nua agus tá sé go hiontach go bhfuil siad ann. Bheadh sé go maith dá bhféadfaí níos mó díobh sin a chur ar siúl ionas go mbeidh cúrsaí ag bronnadh an cáilíocht iomlán go bhfuil múinteoirí cáilithe trí Ghaeilge a mhúineadh. Sin aitheantas ann féin go bhfuil leibhéal difriúil ann agus b'fhéidir amach anseo, má tá spéis ag duine a bheith i nGaelscoil nó sin, go mbeadh muid in ann é sin a lorg agus go mbeadh ar an gComhairle Mhúinteoireachta é sin a lorg. Níl go leor ann faoi láthair leis an gcáilíocht sin.