Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 82:

I leathanach 11, línte 37 agus 38, “agus an ceart gan aon teidil a úsáid a chinntiú” a chur isteachi ndiaidh “i ngach teanga”.

Cuireann leasú Uimh. 82 coinníoll nua ar fhoirmeacha dátheangacha agus déanann leasú Uimh. 83 an rud céanna maidir le foirmeacha atá i nGaeilge amháin. Tá an leasú seo bunaithe ar mholtaí a tháinig ón Teachta Ó Cuív sa choiste roimh an Nollaig, agus a thug sé sa Dáil freisin, nár chóir go mbeadh iallach ar aon duine teideal a ghlacadh. Bhí sé molta freisin in aighneacht Dáithí Mac Cárthaigh agus ar leathanach 113 de thuarascáil an chomhchoiste. Chomh maith leis sin, tá sé mar chuid de mholadh Uimh. 12 a chur an comhchoiste féin chun cinn ar leathanach 12, maidir le halt 9A(4). Bhí na moltaí sin bunaithe ar aighneachtaí ón bpobal a bhí curtha faoina bhráid. Ní léir cén fáth nár ghlac an tAire Stáit leis an moladh ón gcomhchoiste nuair a foilsíodh é, agus cén fáth nár tháinig sé chun cinn sa reachtaíocht nó in aon leasú ó shin.

Mhínigh an Teachta Ó Cuív cheana nach bhfuil ról go traidisiúnta ag “an tUasal” nó “an Iníon” sa Ghaeilge agus gur nós gallda é teideal nó uaisleacht a úsáid. Mar phoblachtánaigh, ní chóir go mbeadh muidne ag brú teidil ar dhaoine, mar “Mr.”, “Mrs.”, “Professor”, “Dr.”, “Sir” nó aon rud dá shórt. Sin atá i gceist nuair a chuirtear iad sin ann. Is féidir díriú isteach ar an gceist seo ar bhealaí difriúla más gá ach ní chóir go mbeadh muid ag brú teidil Béarla orthu siúd atá ag síniú as Gaeilge. Tá sé ag éirí níos deacra anois go mbíonn daoine ag líonadh foirmeacha ar líne mar caithfear an chuid sin den fhoirm a líonadh isteach. Níl an rogha ann gan é a líonadh agus sin an áit atá an fhadhb. Táimid ag bogadh níos mó agus níos mó i dtreo rudaí a dhéanamh ar líne. Is léir go bhfuil na bainc chun é sin a bhrú orainn chomh maith mar go bhfuil siad ag dúnadh na brainsí áitiúla, ach sin ceist d’áit éigin agus am éigin eile. An moladh atá sa Bhille faoi láthair ná go mbeadh an deis ag daoine teideal Gaeilge a úsáid in áit teideal Béarla ach ní chóir go mbeadh orthu an teideal sin a úsáid. Tá daoine ann a thaitníonn an teideal “an tUasal”, “an tÍseal” nó whatever atá orthu leo. Tá daoine ann a thaitníonn “Sir” leo chomh maith, cé gur Éireannaigh iad nár chóir go mbeadh an teideal sin orthu má tá saoránacht acu. Mar phoblacht, ní chóir go mbeadh aon chéim suas nó síos ag daoine. Táimid in ainm is a bheith cothrom agus cuireann na teidil sin éagothroime ann ó thús.

Bhí mé ag léamh le déanaí faoin masla a bhraitheann a lán mná faoi na teidil “Miss”, “Ms” nó “Mrs.”. Bíonn siad á brú isteach i gcatagóir áirithe, amhlaidh is go bhfuil rud éigin le déanamh leis an teideal sin. Ó thaobh fir de, is fíorannamh in Éirinn a fheictear “Master” scríofa ach tá sé ar roinnt foirmeacha chun a rá cén aois atá duine, in ainneoin go bhfuil bearna eile ina bhfuil gá lá breithe a thabhairt. Go háirithe nuair nach mbíonn ann ach cur síos ar inscne daoine, níl sé ceart ná cóir go mbeadh ar bhean cur síos a dhéanamh uirthi féin mar “Iníon”, agus sa Bhéarla ní chóir go mbeadh uirthi “Miss”, “Mrs.” nó “Ms” a roghnú chun léiriú don domhan cén stádas pósta atá aici. Tá seans againne sa Bhille seo, sna forálacha agus na treoirlínte atá á leagan síos d’fhoirmeacha an Stáit, go háirithe na cuid atá i nGaeilge, gan an teideal a bhrú ar Ghaeilgeoirí. Ba chóir go mbeadh an deis ann gan teideal a bhrú agus rogha ar nós “none of the above” nó “not applicable” a chur ann, más gá an bhearna sin a líonadh isteach toisc go bhfuil sé ar fáil i mBéarla agus go bhfuil siad ag cloí leis na teidil as Béarla, ach ní chóir go mbeadh teidil ann nach teidil Ghaelacha iad agus nach bhfuil baint acu lenár gcultúr.

Anuas air sin, ní thugtar an deis do dhaoine nach bhfuil inscne faoi leith acu mar chuid dá bhféinaitheantas, go háirithe daoine neamh-dhénártha - non-binary - gan teideal a bheith orthu. Ní chóir go mbeadh orthu rogha a dhéanamh agus é sin a chur in iúl. B’fhéidir gur ceist eile í sin ach tháinig sí suas nuair a bhí muid ag féachaint ar na ceisteanna sin i gcoiste sa Teach seo roimhe seo. Tá brú á chur ar dhaoine de shíor inscne amháin nó inscne eile, nó teideal amháin nó teideal eile, a roghnú. Níl sé de cheart acu nó níl bealach ar bith ann gan bosca a thiceáil nó a oscailt agus caithfidh siad iad féin a chur isteach i gcatagóir amháin nó catagóir eile. Ní bheadh an leasú seo ag fáil réidh le teidil, mar a dúirt mé, ach chinnteodh sé go mbeadh an rogha ann ar fhoirmeacha ar líne agus i gcló gan teideal a lua. Ritheann sé leis an trasnachas de chearta teanga, cearta na mban agus cearta LADT+.