Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail) | Oireachtas source

Is í mo bharúil ná go mbeadh sé iontach dá mbeadh an Ghaeilge ag chuile dhuine, agus na habhcóidí, na haturnaetha agus na breithiúna ar fad san áireamh. Dá mbeadh sé sin amhlaidh, áfach, ní bheadh muid anseo ag plé Bille teanga mar bheadh an Ghaeilge chomh láidir sin nach mbeadh aon ghá le Bille teanga.

Ar an taobh eile den scéal, ní féidir glacadh le rudaí mar atá siad. Ní féidir leis an saoránach a bheith cinnte de go mbeidh seirbhís trí Ghaeilge ar fáil nuair a theastaíonn sí uaidh. Is cinnte gur seirbhís phoiblí í seirbhís na mbreithiúna. Mar sin, tá cás ann go mbreathnófaí air seo mar atáimid ag breathnú ar an tseirbhís phoiblí. An sprioc atá leagtha amach againn don tseirbhís phoiblí ná go mbeadh 20% de na daoine a earcaítear amach anseo in ann a gcuid oibre a dhéanamh trí Ghaeilge. Táimid á dhéanamh sin, ní ar mhaithe leis na daoine sin ach chun seirbhís a chur ar fáil don saoránach a roghnaíonn an Ghaeilge a úsáid. Tá cás ann go mbeadh sé leagtha síos go gcaithfidh Gaeilge a bheith ag oiread áirithe de na breithiúna agus, dá bharr sin, na habhcóidí agus na haturnaetha freisin mar is seirbhís phoiblí mhór amháin atá ann. Ní an cineál scrúdú a bhí sa Ghaeilge cheana a ba chóir a bheith ann, mar ní raibh na daoine sin in ann cleachtadh trí Ghaeilge - bíodh muid macánta faoi. Ní an scrúdú atá ag na haturnaetha atá i gceist ach an oiread, ach scrúdú ar ardleibhéal chun go ndéanfaí cinnte go bhfuil a leithéid ann ó thaobh aturnaetha agus abhcóidí ach go mór mór ó thaobh na mbreithiúna.

Tá daoine tar éis cásanna a thógáil maidir leis an laincis atá ann go praiticiúil nuair a thógann siad cás cúirte, go mór mór sna hardchúirteanna. Nuair nach bhfuil Gaeilge ag na breithiúna agus nuair nach féidir soláthar a dhéanamh le héisteacht le cás i nGaeilge, caithfear dul i muinín ateangairí, ní do na finnéithe eile nó na daoine atá ag cosaint ar son an Stáit ach don bhreitheamh. Mar sin, bheadh sé réasúnach go mbreathnódh muid ar sprioc de 20% faoi 2030, mar atáimid ag breathnú air le haghaidh na seirbhíse poiblí, mar is seirbhís phoiblí í seo. Má tá sé réalaíoch é sin a bhaint amach sa tseirbhís phoiblí, tá sé réalaíoch é a bhaint amach i dtaobh na gcúirteanna.

Tacaím go mór leis an rud a dúirt an Teachta Ó Snodaigh maidir leis an mBunreacht agus na breithiúna sin a bhfuil cúram faoi leith orthu brí a bhaint as an mBunreacht agus as an dlí má tá sé foilsithe sa dá theanga. Go mór mór i gcás an Bunreachta, tá tús áite ag an nGaeilge, ach mura bhfuil tuiscint sách maith ag duine ar an nGaeilge, bheadh sé deacair breithiúnas a dhéanamh ar chás bunreachtúil a bhí ag brath ar chúrsaí teanga. Seans go bhfuil sé seo mícheart agam ach is cuimhin liom breathnú ar an soláthar a bhí sa Bhunreacht ó thús maidir le cearta an linbh, agus ag léamh an leagan Gaeilge, bhí sé i bhfad níos soiléire go dtagann cearta an linbh roimh aon cheart eile. Ní saineolaí dlí mé ach sin ó thaobh gnáth-léamh na teanga. Ar ndóigh, tá an Bunreacht ceaptha a bheith scríofa ar an gcaoi go mbeadh gnáthdhaoine in ann é a thuiscint agus mar sin, ní dóigh gur rud beag é seo. Is rud mór é.

Bhí cásanna, tá cásanna agus beidh cásanna á thógáil sna cúirteanna maidir le cearta teanga an tsaoránaigh ag dul isteach sa chúirt agus éileamh á dhéanamh go mbeadh Gaeilge ag breitheamh atá ag éisteacht le cás trí Ghaeilge, go mór mór sna hardchúirteanna. Tá súil agam go mbreathnófaí air seo, nach gcaitear ar leataobh é agus go dtiocfaí aníos le réiteach. Níl mé ag moladh go mbeidh Gaeilge ag chuile dhuine, cé gur bhreá linn é sin, ach táim ag moladh rud atá comhthreomhar leis an rud atá sa tseirbhís phoiblí.