Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tá go maith. Is féidir liom focal nó dhó a rá faoi leasú Uimh. 40, a leanas:

I leathanach 9, idir línte 16 agus 17, an méid seo a leanas a chur isteach: “Leasú ar alt 8 den Phríomh-Acht

4. Leasaítear alt 8 den Phríomh-Acht trí na fo-ailt seo a leanas a chur isteach i ndiaidh fho-alt (6):

“(7) Ní ghlacfaidh an Príomh-Bhreitheamh aon duine chun cleachtadh mar abhcóide dlí sna Cúirteanna mura rud é, sula nglacfar an duine sin amhlaidh, gur deimhin leis an bPríomh-Bhreitheamh, de réir cibé fianaise a fhorordóidh an Príomh-Bhreitheamh, go bhfuil eolas inniúil ag an duine sin ar an nGaeilge: an choinníoll i gcónaí nach gcoiscfear ar an bPríomh-Bhreitheamh le haon ní san alt seo aon chomhalta a ghlacadh chun cleachtadh mar abhcóide dlí sna Cúirteanna, is comhalta ag a mbeidh seasamh trí bliana ag aon Bharra eile agus dár thug Cumann Onórach Óstaí an Rí, Baile Átha Cliath céim mar abhcóide dlí de bhun socrú cómhalartach trínar féidir comhaltaí de Bharra na hÉireann a ghlacadh chun cleachtadh ag an mBarra eile sin.

(8) (a) I dteannta na scrúduithe atá luaite in alt 8 den Solicitors (Ireland) Act, 1898, údaraítear do Dhlí-Chumann na hÉireann agus, ceanglaítear orthu leis seo, céadscrúdú in ábhar na Gaeilge (dá ngairtear céadscrúdú sa Ghaeilge san Acht seo) agus dara scrúdú in ábhar na Gaeilge (dá ngairtear dara scrúdú sa Ghaeilge san Acht seo) a sheoladh uair amháin ar a laghad gach bliain, agus bainfidh na forálacha atá san alt sin 8 le gach scrúdú den sórt sin in ábhar na

Gaeilge ar an modh céanna ar a mbainfidh siad leis na scrúduithe atá luaite san alt sin ach amháin nach ndéanfaidh ach scrúdaitheoirí a bheidh ceadaithe de thuras na huaire ag an Aire Oideachais na scrúduithe sin in ábhar na Gaeilge a stiúradh, agus go bhforordófar agus go stiúrfar gach dara scrúdú sa Ghaeilge ar shlí lena náiritheofar go mbeidh eolas inniúil ar an nGaeilge ag daoine a gheobhaidh pas sa scrúdú sin.

(b) D’ainneoin aon ní sa Solicitors (Ireland) Act, 1898, ní bheidh aon duine inchurtha faoi cheangal dintiúirí printíseachta chun seirbhís a thabhairt mar phrintíseach ag aturnae mura bhfuil deimhniú faighte aige nó aici ó Dhlí-Chumann na hÉireann á rá go bhfuil pas faighteaige nó aici i gcéadscrúdú sa Ghaeilge, agus ní ghlacfar aon duine ina aturnae nó ina haturnae mura mbeidh deimhniú faighte aige nó aici ó Dhlí-Chumann na hÉireann á rá go bhfuil pas faighte aige nó aici i ndara scrúdú sa Ghaeilge laistigh de bhliain roimh chríochnú théarma a phrintíseachta nó a printíseachta nó laistigh de bhliain roimh é nó í a ghlacadh amhlaidh.

(9) Aisghairtear fo-ailt (2), (3), (4), (5), (6), (7) agus (8) d’alt 1 agus alt 3 d’Acht na nDlí-Chleachtóirí (An Ghaeilge), 2008.

(10) Aisghairtear míreanna 40 (2A) (c), (d), (e), (f), (g) agus (h) den Acht Aturnaethe, 1954.

(11) Tiocfaidh an t-alt seo i ngníomh an 31 Nollaig 2025.”.”.

Seo leasú a mhol an Conradh Ceilteach don chomhchoiste roimh an Nollaig. Déanann an leasú seo riachtanas a bhíodh ann cumas i nGaeilge a bheith ag duine le bheith cáilithe mar dhlíodóir nó mar abhcóide i nDlí-Chumann na hÉireann nó in Óstaí an Rí a thabhairt ar ais. Bhí an cáilíocht seo i gceist suas go dtí 2008 so tá sé i gceist sa leasú seo iarracht a dhéanamh an cáilíocht sin a thabhairt ar ais. Fuair an Rialtas a bhí ann ag an am, Rialtas Fhianna Fáil, réidh leis an riachtanas seo in 2008. Fuarthas réidh lena lán riachtanais Ghaeilge eile sa státchóras thar na blianta. Táimid ag fulaingt dá réir ó thaobh na Gaeilge de le roinnt de na riachtanais ó thaobh An Gharda Síochána agus an státchóras i gcoitinne de. Níor admhaigh aon duine ag an am gur meon frith-Ghaelach a bhí i gceist, agus b'fhéidir nach ea, ach ní sin an cheist atá faoi chaibidil inniu. Ceist an lae inniu ná iarracht a dhéanamh cinnte de amach anseo go mbeidh go leor dlíodóirí agus abhcóidí ann a bheidh inniúil ar an nGaeilge agus dá réir, an cáilíocht sin a thógáil ar ais. Caithimid é sin a dhéanamh ionas go mbeimid in ann a chinntiú go mbeimid in ann na forálacha eile agus na leasuithe eile a bhí i gceist agam a thabhairt chun cinn arís amach anseo chun go mbeadh Gaeilgeoirí sásta go mbeidh siad in ann a chearta a chosaint agus cásanna a thógáil sna cúirteanna.

Dúirt an iar-Aire Dlí agus Cirt agus Athchóirithe Dlí, Dermot Ahern, i bpreasráiteas faoi Acht nua ag an am - the Legal Practitioners (Irish Language) Act 2008, a fuair réidh leis an cáilíocht - an méid seo a leanas: "promotes the better provision of legal service [through] the Irish language... [and] will provide for a level of proficiency in Irish in the legal profession of a significantly higher standard than was being delivered in the past." Tá 13 bliain imithe ó a ritheadh an tAcht sin agus tá mise cinnte de nach bhfuil "a level of proficiency in Irish in the legal profession of a significantly higher standard" ó shin. Tá rud éigin mícheart ansin. Ní mar sin a thit cúrsaí amach, dár ndóigh. Is ait an rud é go raibh an riachtanas Gaeilge a fhoghlaim curtha ar leataoibh. Cuireadh isteach riachtanas rang a thabhairt do dhlíodóirí in oiliúint ionas go mbeadh siad in ann a rá le duine nach raibh dóthain Ghaeilge acu. Sin basically an méid atá ann. Deireann siad: "Sorry, níl go leor Gaeilge agam chun do chás a thógáil nó a chosaint i nGaeilge" agus ansin seoltar an cliant ar aghaidh go dtí dlíodóir nó go dtí abhcóide le Gaeilge. Tá mise den tuairim gur chóir go mbeadh an leasú seo rite.