Aengus Ó Snodaigh (Dublin South Central, Sinn Fein) | Oireachtas source

Tuigim roinnt den deacracht mar gheall ar leasuithe Uimh. 23 agus 24. Níl chuile choiste atá faoi stiúir an Oireachtais clúdaithe ach bíonn eagrais nó coistí bunaithe a bhíonn muid gafa leo, mar shampla Fóram Chomhairle na hEorpa um Thodhchaí an Daonlathais nuair a bunaíodh é, the Citizens' Assembly, agus an Coinbhinsiún ar an mBunreacht. Bhí na fóraim sin i leith Tithe an Oireachtais. Ba siadsan a bhunaigh iad. B'fhéidir go bhfuil an foclaíocht amscaí. Mar a dúirt mé faoi cheisteanna eile, tá mise sásta dul siar agus féachaint ar na leasuithe chun déanamh cinnte de.

Tá botún sa mhéid atá foilsithe i leasú Uimh. 22 mar bhí dhá aidhm agam sa leasú. An chéad aidhm a bhí agam ná a leagan síos go cruinn gurb iad "an Ghaeilge agus an Béarla teangacha oifigiúla Thithe an Oireachtais. San áit ina maítear sa leasú "agus beidh", bhí an focal "tá" i gceist ionas go mbeadh sé mar sin "tá ceart ag Comhalta". Ní hé go mbeidh an ceart agam amach anseo chun an ceart sin a fháil. B'fhéidir go mba gá dom dul go dtí an cúirt agus níl sé sin i gceist - má tá sé ann, caithfidh Tithe an Oireachtas, an Ceann Comhairle, Cléireach na Dála agus Cléireach an tSeanaid obair dá réir agus caithfear tuiscint a bheith ann láithreach go bhfuil siad ag loic ar chearta muna bhfuil siad á shásamh.

B'fhéidir go bhfuil an ceart agam go teicniúil mo ghnó a dhéanamh i nGaeilge agus i mBéarla ach muna bhfuil agus má tá constaic ann domsa, níl aon bealach agam ach seasamh siar chun mo ghnó a dhéanamh mar Theachta nó dul chuig an cúirt. Ní mise an sórt duine a théann go dtí an cúirt chun cearta a éileamh de shíor mar bheinn ann an t-am ar fad ó thaobh ceist na Gaeilge de, ní hamháin anseo ach in áiteanna eile.

Tá na leasuithe seo, chomh maith leis na leasuithe atá ag teacht ina dhiaidh, as ord ar bhonn seafóideach ach déanfaimid déileáil leis sin i gceann tamaill. Tá siad ar fad ceangailte mar seo an áit gur chóir go mbeadh muid ag tabhairt sampla don chuid eile den Stát agus don domhan i gcoitinne go bhfuil muidne sásta déanamh cinnte de go bhfuil an caighdeán cearta is airde agus is féidir a bheith ann acu siúd atá ag déanamh na rialacha, na reachtaíochta agus gach rud eile. Caithfimid a léiriú nach bhfuil muid mar eiseamláir ar dhroch-chleachtas atá tar éis tarlú thar na blianta.

Aontaím leis an Teachta McHugh go bhfuil sárobair á déanamh ag daoine áirithe agus bhí i gcónaí.

Tá athruithe ag teacht, cé nach bhfuil siad ag teacht tapa go leor. Rinne muid déileáil le ceist inniúlacht sa Ghaeilge an lá faoi dheireadh. Níl inniúlacht sa Ghaeilge ag an leibhéal cuí ann ag gach uile leibhéal i dTithe an Oireachtais. Nílim ag caitheamh anuas ar an bhfoireann. Ní raibh gá dóibh an leibhéal sin a bheith acu. Ní raibh aon chaighdeán ann. Nílim chun dul ar ais chuig an díospóireacht a bhí againn an lá faoi dheireadh. Má phiocaim suas an fón san áit anseo, is i mBéarla a thiocfaidh an freagra. Má tá comhairle á lorg agam, is i mBéarla gur gá dom í a fháil den chuid is mó muna bhfuil fonn orm fanacht. Níl an comhionannas ann. Níl na cearta céanna agam agus atá ag Béarlóirí sa Teach seo mar ní féidir liom an leibhéal céanna seirbhíse a fháil trí Ghaeilge agus is féidir a fháil trí Bhéarla. Is é sin an bunchoincheap a bhí taobh thiar d'Acht na dTeangacha Oifigiúla, 2003. Glacaim leis go bhfuil sé taobh thiar den Bhille seo freisin. Ba chóir go mbeinn féin, nó aon Teachta eile, in ann mo chuid gnó a dhéanamh go huile is go hiomlán i nGaeilge más mian liom.

Níl mé sásta leasú Uimh. 22 a tharraingt siar. Táim sásta féachaint athuair ar leasuithe Uimh. 23 agus 24 chun déanamh cinnte de nach dtagann siad salach ar an méid atá ann in alt 6 den phríomhAcht. Mar a dúirt mé, bunaítear coistí seachtracha in áiteanna eile nach an tOireachtas iad atá ceangailte le coistí agus níl sé soiléir domsa go mbeadh na cearta ceannann céanna agus atáim á lorg i leasú Uimh. 22 ar fáil dóibh siúd a thagann os comhair na gcoistí sin mura luaitear iad go sonrach. Is é sin atá i gceist agam le leasuithe Uimh. 23 agus 24 ach tarraingíodh mé siar iad chun féachaint athuair orthu chun a dhéanamh cinnte de go bhfuil an fhoclaíocht i gceart, go bhfuil an coincheap atá taobh thiar dóibh i gceart agus nach ndéanann siad aon laghdú ar an stádas ná na cearta atá ann cheana féin. Measaim go mbeadh dul chun cinn i gceist dá nglacfar le leasú Uimh. 22. Mar a dúirt mé, molaim sa leasú go mbainfear an "beidh" amach agus go gcuirfear "tá" ina áit. Sin a bhí i gceist agam nuair a chuir mé an leasú isteach roimh an Nollaig.