Éamon Ó Cuív (Galway West, Fianna Fail) | Oireachtas source

Ba mhaith liom a shoiléiriú céard a dúirt mé seachas céard a cheaptar go dúirt mé. Faoin moladh a rinne mé, bheadh caighdeáin leagtha síos a bheadh seasamh dlí acu. Mar chuid de sin, chaithfidís a bheith faofa go neamhspleách ar an státchóras. Dá mbeadh Gaeilgeoirí fairsing nó dá mbeadh Gaeilge ag chuile dhuine sa tír seo, is ar éigean go mbeadh muid istigh anseo le Bille teanga á phlé ar chor ar bith. Dá mbeadh Gaeilge ag 50% de dhaoine sa tír, agus gan aon Bhéarla acu, tá seans ann nach mbeadh an oiread gá le hAcht teanga mar bheadh an t-éileamh ann féin. Is í fírinne an scéil a bhfuil muid ag déileáil leis ná, má táimid ag caint ar dhaoine a bhfuil dóthain cumais acu gnóthú trí Ghaeilge, is na daoine a labhraíonn Gaeilge chuile lá dá saol atá i gceist. Tá thart ar 80,000 dóibh sa Stát. Tá gasúir ina measc sin chomh maith le daoine san earnáil phríobháideach agus daoine atá ar a bpinsin. Tá an tobar de dhaoine atá thar a bheith inniúil sa Ghaeilge teoranta. Ba cheart cur leis sin go staidéarach, ach ní tharlóidh sé thar oíche.

Tá sé deacair ag daoine nuair atá siad fásta suas an Ghaeilge a fhoghlaim. Tá sé i bhfad níos éasca ag leanaí agus naíonáin. Feictear é sin. Má thosaítear ag labhairt Gaeilge le gasúir, labhróidh siad ar ais i nGaeilge. Má thosaítear ag labhairt leo sa tSínis, labhróidh siad ar ais sa tSínis. De réir mar a fhásann daoine aníos, éiríonn sé níos deacra. Déanann daoine é agus is samplaí iontacha iad roinnt de na daoine atá i láthair sa Teach seo inniu ach ní hé an gnáthrud a tharlaíonn, is cuma cé mhéad rang Gaeilge a chuirtear ar bun. Tabharfaidh mé an méid seo mar shampla. Dá mbeadh caighdeán ann agus dá mbeadh sé leagtha amach sa gcaighdeán sin go mbeadh Gaeilge bhunúsach ag chuile fháilteoir i ngach uile comhlacht poiblí ionas go mbeadh an chéad duine a chastar leis agus daoine ag dul isteach i ndoras in ann fáilte a chur rompu, teachtaireachtaí a thógáil go raibh siad ag lorg duine áirithe, uimhreacha a thógáil síos agus rudaí simplí eile mar sin, b'iontach an dul chun cinn é sin. Ach dá mbeifí ag iarraidh gnáthghnó an lae nó gnó an Stáit a dhéanamh trí Ghaeilge, teastaítear caighdeán Gaeilge difriúil ar fad.

Ar ndóigh, dá mba rud é go raibh cainteoirí dúchasacha Gaeilge fairsing chuile áit, leagfaí amach go gcaithfeadh duine de na daoine sin a bheith ag chuile oifig fháilte sa tír, ach ní chreidim go bhfuil an soláthar ann faoi láthair agus ní bheidh go ceann scata fada. Bheadh an Rialtas ag díriú ar na daoine sin a fháil chun na poist sin a líonadh. Bheadh sé ag súil go mbeadh sé in ann na daoine a fháil do na bunjabanna a dhéanamh áit a bhfuil éileamh ar an nGaeilge agus gnó an lae a dhéanamh trí Ghaeilge, rud nach bhfuil ar fáil i láthair na huaire. Tá ganntanas mór millteach ann.

Ní gá ach suirbhé a dhéanamh sa chloigeann de na daoine atá ag plé leis an bpobal. I nGaeltacht Chonamara, an ceann is láidre sa tír, tá daoine a théann ó theach go teach ar an talamh, oifigigh leasa shóisialaigh agus feidhmeanna na comhairle contae, atá ag plé leis an bpobal. Nílim ag caint faoi na daoine nach bhfuil mórán plé leis an bpobal acu ach faoi siúd a bhíonn ag plé leis chuile lá. Is sampla eile é an fhoireann innealtóireachta. Caithfimid díriú air sin. Caithfimid na caighdeáin agus na poist a leagan síos. Aontaím leis sin ach, má tá an tAire Stáit ag iarraidh rud eile a dhéanamh agus gan caighdeán chomh hard sin Gaeilge a thabhairt isteach, ba cheart go mbeadh caighdeán ann ina leagtar amach poist na ndaoine sin. Sa bhealach sin, beimid in ann dul ar aghaidh ón áit ina bhfuil muid go céimniúil mar is áit sách dona é.

Is é an rud nach maith liomsa faoin leagan amach atá air seo ná an "féadfaidh", is é sin nach bhfuil aon ghá rudaí a dhéanamh. Iarraim ar an Aire Stáit breathnú air sin. Tá sé rólag, ró-éiginnte agus róscaoilte. An gcaithfear caighdeán a leagan síos? D'fhéadfaimis ansin dul isteach sna ceisteanna cigilteacha. Cén poist a leagfaí amach do na caighdeáin is airde? Cé mhéad duine atá ar fáil? An ceart go mbeadh caighdeáin eile ann do phoist áirithe nach bhfuil riachtanas don chaighdeán sin Gaeilge iontu? Is ceist i bhfad níos casta agus ceist do lá eile é sin, ach ba cheart go mbeadh na caighdeáin ann agus go mbeadh an tAire Stáit in ann iad a shainordú le haghaidh poist áirithe.