Catherine Connolly (Galway West, Independent) | Oireachtas source

Cuirim fáilte ar ais roimh na finnéithe. Bhí siad anseo cheana. Gabhaim míle buíochas leo as ucht an obair atá á déanamh acu. Déanaim comhghairdeas leo freisin agus tréaslaím leo ó thaobh an fhoclóra de. Bhí deis agam a bheith páirteach sa seoladh oifigiúil. Bhain mé an-taitneamh as. Bhí sé thar a bheith suimiúil. Níor cheap mé go mbeadh sé chomh suimiúil sin a bheith ag éisteacht le plé maidir le foclóir nua. Tá obair na gcapall déanta ag an bhForas.

Maidir leis an gcur i láthair inniu agus an Bille atá beartaithe againn, an féidir liom caint leis na finnéithe nuair atá an cruinniú críochnaithe? Tá an Foras ag rá nach bhfuil an Bille láidir go leor. Má táim mícheart, ba chóir leis na finnéithe é sin a rá. Is é an teachtaireacht atá ag teacht trasna ón méid atá léite agam ná nach bhfuil an Bille atá beartaithe ag an Rialtas láidir go leor. Tá an Foras ag rá go bhfuil an teanga beagáinín róscaoilte. Tá an Bille ag tarraingt aird ar rudaí nach na rudaí ba chóir a bheith déanta iad. Baintear úsáid as an téarma "féad" go minic. Mar a dúirt mo chomhghleacaí, ní raibh deis ag an bhForas dul tríd an aitheasc ar fad, ach chuaigh mé tríd agus thug mé suntas dó sin. Má táim mícheart faoin teachtaireacht a léimeann amach as an gcur i láthair, ba chóir é sin a rá. Ceapann an Foras nár chóir teanga chomh scaoilte a úsáid sa Bhille. Ní thiocfaidh an deis seo arís go ceann i bhfad dar leis an bhForas, agus aontaím leis, agus ní ceart é a chailleadh. Ceapann sé gur cheart go mbeadh amscálaí agus freagrachtaí soiléire ann.

Níl a fhios agam faoi smachtbhannaí. Is dóigh go bhfuil lón machnaimh ansin dúinn. Tuigim na smaointe atá ag an bhForas faoi sin. B'fhéidir go bhfuil an ceart aige. Nílim róchinnte faoi smachtbhannaí agus pionóis mé féin, fiú amháin mar a bhaineann siad le teanga. B'fhéidir go bhfuil ról ann do na rudaí sin.

Nach mbeidh ról thar a bheith tábhachtach ag an gcoiste comhairleach? Táimid ag iarraidh go mbeidh ionadaíocht níos leithne ar an gcoiste sin. An t-aon rud ar a n-easaontaím leis an bhForas ná go bhfuil sé ag rá gur chóir go mbeidh an coiste sin in ann cinntí a dhéanamh seachas moltaí. B'fhéidir go dtiocfaidh na finnéithe ar ais chugam maidir leis sin. Ní cheapaim go bhfuil sé sin ceart. Ní dóigh liom gur cheart go mbeidh aon choiste in ann cinntí a dhéanamh, seachas moltaí láidre.

Cuireann Foras na Gaeilge béim ar thaighde. Is áis an-tábhachtach í an taighde agus tá an Foras sásta go bhfuil sé luaite. Tá an Foras ag díriú airde air sin. Tiocfaidh mé ar ais chuig an taighde agus an SPG i gceann nóiméid. Tá Foras na Gaeilge ag aontú linne go bhfuil gá le hamscálaí, le freagrachtaí soiléire a bheith air cibé cén duine atá i gceannas nuair a théann an Bille seo i bhfeidhm, agus le smachtbhannaí agus rudaí eile. Gabhaim buíochas leis na finnéithe as sin.

Fáiltím go bhfuil athbhreithniú i gceist i dtaobh an SPG agus go bhfuil Foras na Gaeilge ag rá go mbeidh sprioc ama i gceist. Fuair an Teachta Aindrias Moynihan an méid sin amach. An féidir a rá cén uair go díreach a bheas an t-athbhreithniú sin críochnaithe? Ag éisteacht leis na finnéithe, glacann siad go bhfuil daoine ar an talamh curtha as ó thaobh na héiginnteachta maidir le scéim pobal Gaeilge. Ní chothaíonn éiginnteacht muinín agus ní luíonn sé go maith liomsa go bhfuil éiginnteacht i gceist. Tuigim go raibh obair le déanamh ag Foras na Gaeilge agus go raibh an eagras thíos ó thaobh airgid de. Buíochas le Dia, táimid ag dul sa treo ceart agus tá níos mó airgead ag an bhForas anois. Feidhmíonn an scéim pobal Gaeilge ó Thuaidh agus ó Dheas agus tá 22 grúpaí i gceist. Tá an cuid is mó díobh sa Tuaisceart, nach ea? An féidir leis na finnéithe soiléiriú a thabhairt dúinn faoin mbriseadh síos sin?

Tagraím don taighde agus do chomh tábhachtach agus atá sé. Cén sórt taighde atá déanta ag Foras na Gaeilge ó thaobh an dochar atá déanta de bharr go raibh na scéimeanna seo thíos? Níos tábhachtaí, ó thaobh an tairbhe atá ag baint leis na scéimeanna seo, tá siad ar an talamh. Tá obair na gcapall á déanamh acu. Tá a fhios agam féin mar gheall air sin ó Ghaillimh agus ó mo theagmhálaithe sna grúpaí ansin. Níl sé ceart go bhfuil éiginnteacht i gceist ó thaobh na daoine atá ag feidhmiú faoin scéim seo. Tá sé ráite ag na finnéithe anois go bhfuil cúrsaí costais socruithe ag Foras na Gaeilge agus anois tá cúrsaí cúig lá i gceist ach arís, bhí ar an bhForas streachailt chun é sin a fháil.

De réir mar a thuigim, bhí comhairliúcháin ag Foras na Gaeilge níos túisce sa bhliain seo agus ba mhaith an rud é sin. An t-aisfhreagra a tháinig ar ais ó fhormhór na n-aighneachtaí, suas le 90% b'fhéidir, dar le Conradh na Gaeilge agus le heagraíochtaí eile, gurbh scéim fiúntach í an SPG agus go bhfuil spriocanna soiléire agus torthaí feiceálacha intomhaiste agus go dtugann sí luach maith ar an airgead a chaitear uirthi. Is taisce luachmhar tallainne í an saineolas atá cruthaithe agus bailithe ag an scéim seo ar an talamh agus leanann siad ar aghaidh ag díriú ár n-aird ar fhiúntas na scéimeanna seo. Sa chomhthéacs seo, ní dhéanann sé aon chiall gan tosaíocht a thabhairt do na scéimeanna seo. Is ábhar buartha dom é go bhfuil siad in iomaíocht lena chéile chun airgead a fháil. Bheadh sé i bhfad níos fearr dá mba rud é go raibh scéim nó togra ar an talamh agus dá mbeadh na spriocanna atá leagtha amach comhlíonta. Ba chóir go mbeadh airgead acu, seachas iad a chur in iomaíocht lena chéile. Tá an plean do 2020 ann. Cén t-ainm atá air sin arís?