Mr. Rónán Ó Domhnaill:

Díreoidh mé ar na ceisteanna san ord inar tháinig siad chugam. Ó thaobh an choiste chomhairligh, molaim an leasú atá molta ó thaobh sprioc de, is é sin go mbeadh an coiste bunaithe taobh istigh de shé mhí agus go mbeadh an plean curtha i dtoll a chéile faoi cheann dhá bhliain. Bhí an dá sprioc sin in easnamh sa mBille ag an tús agus tá leasuithe molta ag an Rialtas chun an dá sprioc sin a thabhairt isteach. Molaim é sin. Is maith ann iad. Ó thaobh déantús an choiste, tá molta go mbeidh ionadaí amháin ón nGaeltacht ach, de réir mar a thuigim an Bille, ina dhiaidh sin is ionadaithe ó Ranna Rialtais agus ó chomhlachtaí poiblí a bheidh ar an gcoiste. Ba cheart go mbeadh sé níos leithne ná sin. Go bunúsach, ba cheart go mbeadh iad siúd a bhíonn ag lorg seirbhísí trí Ghaeilge ar an gcoiste chomh maith. Ba cheart go mbeadh ionadaíocht ann freisin dóibh siúd nach bhfuil á lorg faoi láthair ach go mba mhaith leo a bheith á lorg amach anseo.

Seachas sin, d'fhéadfadh comhrá a bheith ann faoi chúrsaí éilimh, mar shampla. Deirtear nach bhfuil éileamh ar sheirbhísí trí Ghaeilge. Teastaíonn guth na ndaoine atá ag lorg seirbhíse chun a bhfianaise féin a thabhairt faoi na huaireanta a mbíonn siad ag lorg seirbhíse trí Ghaeilge agus nach bhfaigheann siad é agus, mar gheall air sin, nach lorgaíonn siad arís é. B'fhéidir gur cheann de na cúiseanna nach bhfuil éileamh ann é sin. Ní féidir a bheith ag súil go mbeadh daoine ag lorg seirbhíse den dara grád. Tá sé mí-ionraic a rá go bhfuil easpa éilimh ann mura bhfuil an tseirbhís atá á cur ar fáil ar chomhchaighdeán leis an tseirbhís Bhéarla. Tá cleachtadh againn ar fad ar a bheith ag lorg seirbhís trí Ghaeilge agus a bheith ráite linn gur chóir glaoigh ar ais nó teachtaireacht a fhágáil. Ba chóir go mbeadh an coiste comhairleach níos leithne ar an gcaoi sin.

Ó thaobh chúrsaí Covid-19 de, tá an dara leabhrán a tháinig amach le deireanaí go hiomlán dátheangach. Bhí fadhb leis an gceann a tháinig amach ag an tús. Bhí sé i mBéarla amháin cé gur tháinig sé amach i nGaeilge i ndiaidh sin. Tá imní léirithe ag daoine a tháinig chugam faoi chúrsaí Covid-19. Rinneadh go leor gearán liom faoi. Ceann de na nithe a tháinig chun cinn ná cúrsaí fógraíochta. Tá go leor fógraí i mBéarla amháin, b'fhéidir beagnach chuile cheann. Mar a bheidh a fhios ag an Teachta Ó Cuív, níos fearr ná mé féin, nuair a bhí an Bille á dhréachtú cuireadh foráil ann gur féidir feidhm a thabhairt d'fhógraíocht. Níl feidhm tugtha do sin fós agus, mar gheall air sin, níl dualgas reachtúil ann a chinnteoidh go gcaithfidh comhlachtaí poiblí fógraíocht a dhéanamh i nGaeilge agus i mBéarla.

Ar leibhéal ginearálta maidir le Covid-19, tá an Stát ag iarraidh muid ar fad a tharraingt le chéile chun an paindéim seo a throid. Táim ag fáil amach ó dhaoine a rinne gearáin linn nach bhfuil siad ag fáil an tseirbhís mar ba chóir í a fháil trí Ghaeilge. Ní mhothaíonn siad go bhfuil freastal á dhéanamh orthu mar ba chóir. Ní ceist aistriúcháin í seo, dar liom. Is ceann de na cúiseanna le sin nach bhfuil ach fíorbheag den obair bhunúsach struchtúrtha a bhíonn ar siúl sa Státchóras ar siúl i nGaeilge. Is ceann de na bealaí gur féidir dul i ngleic le sin ná níos mó daoine le Gaeilge a thabhairt isteach sa Státchóras agus sa tseirbhís phoiblí ná mar atá ann. Is mar gheall air sin go bhfuil an leasú go mbeidh 20% d'earcaithe sa gcóras in ann feidhmiú trí Ghaeilge ann. Dá mbeadh níos mó daoine le Gaeilge sa gcóras, bíodh sé aitheanta go bhfuil an Ghaeilge riachtanach dá bpoist nó ná bíodh, b'fhéidir leo oibriú ón mbun ag dréachtú polasaithe i nGaeilge agus i mBéarla. Chuideodh sé sin nuair atá an t-am ag teacht chun an t-ábhar a chur ar fáil i nGaeilge agus i mBéarla ag an am céanna.

Chuir an Seanadóir ceist shonrach faoi leibhéal 5. Níl an t-ábhar seo ar fáil i nGaeilge. Bhí mé ag breathnú ar líne inniu agus inné agus níl an t-eolas is deireanaí atá tagtha amach i mBéarla ar fáil i nGaeilge ar an suíomh a bhaineann le Covid. Táim cinnte go ndéanfaí an argóint go raibh brú ama i gceist.