Catherine Connolly (Galway West, Independent) | Oireachtas source

I dtús báire, ba mhaith liom gach rath a ghuí ar an gCathaoirleach ina ról nua agus déanaim comhghairdeas leis. Ní bhfuair mé an deis é sin a rá an uair dheireanach.

Fáiltím roimh an gCoimisinéir Teanga ar ais. Bhí sé os ár gcomhair go minic i seomraí difriúla roimhe ach tá an fhadhb ceannann céanna fós os ár gcomhair. Gabhaim buíochas leis agus leis an bhfoireann i nGaillimh as ucht an sárobair atá á dhéanamh acu. D'éirigh Seán Ó Cuirreáin as an bpost a bhí aige mar cheap sé go raibh cur i gcéill i gceist. B'fhéidir nach bhfuil sé féaráilte an cheist sin a chur ar an gcoimisinéir atá i láthair inniu. Tá a fhios agam go bhfuil an Coimisinéir Teanga ann don dara tréimhse anois, agus déanaim comhghairdeas leis. Is dócha go bhfuil sé deacair leanúint ar aghaidh ag breathnú ar an gcóras mar atá. Bheinn buíoch don Coimisinéir Teanga dá bhféadfadh sé cúpla focal a rá faoi conas a leanann an oifig ar aghaidh agus faoi chomh deacair agus atá sé.

Tá mé ag breathnú ar an tuarascáil a d'fhoilsigh an coiste deireanach le cabhair ón gCoimisinéir Teanga agus ó fhoireann Oifig an Choimisinéara Teanga. Foilsíodh an tuarascáil sin i mí na Bealtaine 2018 agus táimid anseo dhá bhliain go leith ina dhiaidh sin agus fós níl aon Bhille os ár gcomhair. Tá a fhios agam go bhfuil villain i gceist ó thaobh Covid-19 de ach níl an locht ar Covid-19 i ndáiríre.

Gabhaim buíochas leis an gCoimisinéir Teanga as ucht an tuarascáil bhliaintúil agus as ucht an tuarascáil faireacháin. Ag breathnú ar an tuarascáil bhliaintúil, tá sé deacair gné amháin a thuiscint. Tá dúshlán againn mar gheall ar an teanga. Tá sé ráite go minic go bhfuil sé maraithe le dea-thoil agus le grá. In ainneoin na dea-tola agus an ghrá, táimid fós i dtrioblóid. Nuair a bhreathnaíonn duine ar an tuarascáil bhliaintúil agus na gearáin, tá sé deacair glacadh leis nach bhfuil ollscoil in ann comharthaí dátheangacha a chur ar fáil. Seo rudaí bunúsacha, gan trácht ar chúrsaí earcaíochta. Is duine praiticiúil agus dóchasach mé ach tá sé deacair glacadh le teipeanna bunúsacha mar sin.

Tagraím do RTÉ. Rinne an Coimisinéir Teanga imscrúdú agus is dócha go raibh dul chun cinn de shaghas éigin ann. An féidir leis an gCoimisinéir Teanga a rá linn cad iad torthaí na hidirghabhála idir fhoireann Oifig an Choimisinéara Teanga agus RTÉ? Sin uirlis atá thar a bheith feiceálach chun an Ghaeilge a chur chun cinn. Tá neart deiseanna ansin ag obair i ndlúthpháirtíocht le TG4. Is féidir liom dul ar aghaidh leis sin ach ní rachaidh mé ar aghaidh leis.

Tá dearmad déanta agam ar cé mhéad moltaí a rinneamar. Ceann de na moltaí sin ná go mbeadh tuilleadh cumhachtaí ag an gCoimisinéir Teanga agus ag a fhoireann. Is dócha bhfuil sé sin sa Bhille. An bhfuil an Coimisinéir Teanga sásta leis sin? Beidh tuilleadh foirne agus acmhainní ag teastáil má ghlacann an Dáil leis sin.

Ar a laghad, tá sprioc ann i dtaobh cúrsaí earcaíochta, ach ní bheidh mise ná daoine eile sásta le 2030 mar sprioc. An bhfuil an Coimisinéir Teanga ag rá go bhfuil sé sásta le spriocdháta deich mbliana?

Labhair an coimisinéir go soiléir maidir le stádas na Gaeilge sa Ghaeltacht. Tá an dea-thoil ann ach tá easpa tuisceana ar leibhéal i bhfad níos airde maidir le chomh leochaileach agus atá an Ghaeilge. Tá sé ráite ag an gcoimisinéir go soiléir ina thuarascáil bhliantúil faoin Ghaeltacht: "Is léir staid leochaileach na Gaeilge sna limistéir Ghaeltachta i dtorthaí an daonáirimh ... níl aon fhoráil dhaingean sa Bhille a chuirfeadh dualgas ar an Stát a chinntiú go bhfreastalófar ar phobal na Gaeltachta ina dteanga dhúchais." Níl an fhoráil sin ann fós.