Niall Ó Donnghaile (Sinn Fein) | Oireachtas source

Tairgim leasú Uimh. 5:

I leathanach 9, idir línte 29 agus 30, an méid seo a leanas a chur isteach: “Leasú ar alt 7 den Phríomh-Acht

4.Leasaítear alt 7 den Phríomh-Acht tríd an méid seo a leanas a chur isteach i ndiaidh “teangacha oifigiúla.”:

“(a) Déanfaidh an tAire, tar éis taighde a dhéanamh ar riaráistí na nAchtanna nach bhfuil clóite agus foilsithe ach i gceann amháin den dá theanga oifigiúla go dtí sin, tráth nach déanaí ná bliain tar éis an tAcht seo a achtú, tuarascáil a chur faoi bhráid Thithe an Oireachtais ina leagfar amach scála ama chun na riaráistí a ghlanadh a luaithe is féidir agus moltaí praiticiúla chun oibriú chun gach Bille agus gach Acht den Oireachtas a achtú, a chló agus a fhoilsiú i ngach ceann de na teangacha oifigiúla.

(b) Ní choiscfidh aon ní san alt seo Bille nó Acht a achtú, a chló nó a fhoilsiú go comhuaineach i ngach ceann de na teangacha oifigiúla.”.”.

Mí Eanáir na bliana seo chugainn, tiocfaidh deireadh le díolúine na Gaeilge mar theanga oifigiúil san Aontas Eorpach agus beidh an reachtaíocht ar fad a mholtar ag Coimisiún na hEorpa ar fáil i nGaeilge mar aon le gach teanga oifigiúil eile. Sin éacht as cuimse do phobal teanga na tíre agus tréaslaím leis na gníomhaí teanga go léir, Conradh na Gaeilge ina measc, as ucht an stádais sin a bhaint amach. Mar chuid den agóid sin, rinne Feisire Eorpach de chuid Shinn Féin ag an am, Liadh Ní Riada, stailc theanga i bParlaimint na hEorpa chun aird a tharraingt ar an easpa cothromais a bhí ann do Ghaeilgeoirí. Beidh cothrom na Féinne againn i bParlaimint na hEorpa amach anseo.

Is ábhar náire é nach mbeidh an stádas céanna ag an nGaeilge sa Stát seo, in ainneoin í a bheith mar phríomhtheanga oifigiúil sa Bhunreacht. Ní hamháin nach bhfuil Billí ar fáil go dhátheangach nó i nGaeilge de ghnáth - is eisceacht an Bille seo - ach fiú tar éis dóibh a bheith achtaithe, is minic nach dtagann aistriúchán ar an bhfód ach tar éis na blianta ina dhiaidh, má thagann sé ariamh. Níl sé seo sásúil agus cuireann sé srian ar chearta Ghaeilgeoirí anseo san Oireachtas. Ní féidir linn leasuithe a thairiscint trí Ghaeilge, níl cead againn Billí a chur trí Ghaeilge agus tá an córas ag feidhmiú go hiomlán trí Bhéarla.

Níos measa ná sin áfach, bíonn impleachtaí ann don chóras dlí. Nuair nach bhfuil Achtanna ar fáil trí Ghaeilge, níl cothrom na Féinne ag Gaeilgeoirí os comhair na cúirte. Tá prionsabal ann nach féidir dlí a chur i bhfeidhm muna bhfuil rochtain ag an bpobal air, agus síleann na cúirteanna go gciallaíonn sé sin rochtain ina dteanga oifigiúil féin. Chinn na cúirteanna go bhfuil éagóir déanta ar Ghaeilgeoirí nuair nach bhfuil Achtanna ar fáil dóibh ina dteanga féin. Dúradh fiú go bhfuil seans ann nach bhféadfaí daoine a chiontú agus an dlí briste acu nó coir déanta acu amach anseo muna bhfuil fáil acu ar an dlí faoina gciontófar iad i nGaeilge. Dár leo, ní mór na riaráistí a ghlanadh faoi 2024 nó beidh impleachtaí ann do na cúirteanna.

Fuaireamar comhfhreagras ó Rannóg an Aistriúcháin i mí Aibreán ag léiriú go raibh 475 Achtanna fós le n-aistriú aige faoi 2024. Sin 3.5 Achtanna le n-aistriú in aghaidh na seachtaine, rud nach bhfuil indéanta. Anuas air sin, fuair mé comhfhreagras eile ag cur in iúl nach bhfuil ach sé cinn den 32 Achtanna achtaithe i 2020 foilsithe i nGaeilge. Tá rudaí ag dul in olcais i gcónaí mar tagann tuilleadh Achtanna anuas ar na riaráistí gach seachtain. Tá an iomarca brú ar Rannóg an Aistriúcháin. Dá ndéanfaí an rud céanna agus a dhéanann an tAontas Eorpach, is é sin leaganacha Gaeilge agus Béarla a chur le chéile agus ar fáil ó a mholtar an Bille ar an gcéad dul síos, aistrithe ag na Ranna Rialtais féin b'fhéidir, ní bheadh aon fhadhb againn le riaráistí nó ní bheadh iachall ar Ghaeilgeoirí dul chun na cúirte chun a gcearta a chosaint. Níl molta againn ach go ndéanfaí tuarascáil a ullmhú ar na féidearthachtaí a bhainfeadh le córas dhátheangach ó thús a chur i bhfeidhm ar mhúnla na hEorpa. Níor chóir go mbeadh níos mó measa ag an Eoraip ar ár dteanga náisiúnta ná mar atá againn féin, go háirithe sa Teach seo.